Астың қарыннан он екі елі ішекке өтуі

Астың  адам  қарнында  қорытылу  мерзімі  (6-8  сағат)  оның  қүрамына 

байланысты.  Қарында  әсіресе  майы,  белогі  көп  тағамдар  ұзақ  жатып  калады, 

бірак  көмірсулы  тагамдар  тезірек  жылжып,  он  екі  елі  ішекке  бұрынырак 

ауысады.  Сұйық  тағам  қарында  тоқтамастан  тез  ішекке  өтеді,  ал  жасанды 

корек  қарында  жылжымай  жатып  қалады.  Пилорусгың  ашылып  жабылуына 

карай ас қарыннан он екі елі  ішекке бөлек-бөлек сығымдалып өтеді.

Пилорус  сфинктері  жиырылып  жабылса  ас  қарында  токтап  қалады,  тек 

сфинктер  босаған  сәтте  тана  он  екі  елі  іитекке  өтіп  кетеді.  Ал  сфинктер 

рефлекстік  жолмен  жиырылып  жазылады,  яғни  пилорустын  ашылып 

жабылуы  рефлекс  арқылы  іске  асады.  Қарын  тарапынан  келген  рефлекс 

сфинктерді  босатады,  ал  он  екі  елі  ішектен  келген  рефлекс,  керісінше, 

сфинктерді  жиырады.  Пилорустын  ашылып  жабылуына  қарындағы  жэне  он 

екі  елі  ішектегі гидростатикалық қысым, химустың қышқылдық дәрежесі  эсер 

етеді.  Мүнымен  қатар  карындағы  астың  осмостық  қысымы  жогары  болса, 

пилорус  сфинктері  кепке  дейін  (химус  изотоникалы  болғанша)  босамайды. 

Астың  карыннан  он  екі  елі  ішекке  өтуін  ішек  гормондары  да  реттейді.  Он  екі 

елі  ішекке  химус  қышқыл  күйінде  өтсе,  көп  мөлшерде  секретин  мен 

панкреозимин  бөлінеді.  Бұл  гормондар  қарын  қимылын  тежейді,  бірақ  ұйқы 

безінің  сол  шыгару  кабілетін  күшейтеді,  осыган  орай  ішекте  pH  жоғарылап, 

пилорустың ашылуын тездетеді.

Қ*СУ

Қүсу  -  аш  ішектің  рефлекс  арқылы  кері  жиырылуынан  болатын  кимыл. 

Ішектегі  қорытылған  ас  кері  кайтып  қарынға  түседі.  10-20  секунд  ішінде 

қарын  еттері  қатты  жиырылады  да  кардиосфинктері  босаңсиды.  Мұнымен 

катар  қүрсақ еттерімен  бірге диафрагма жиырылып  асты (химусты)  қарыннан 

өңешке, өңештен ауызга итереді.

Құсу  рефлексі  тіл  түбірі  мен  жүткыніпақтағы,  қарын  мен  ішектегі, 

шажырқайдағы 

қабылдағыштардың  және 

вестибулярлық 

(тепе-теңдік) 

аппарат  қабылдағыштарының  тітіркенуінен  пайда  болады.  Кейде  иіс  жэне 

дэм  қабылдағыштары  тітіркенсе  де  адам  қүсады.  Қабылдағыштардан  шықкан 

серпіністер  сопақша  мидагы  кұсу  орталыгын  коздырады.  Бүл  орталық  ми 

сыңары  кыртысы  қозған  кезде де,  сондай-ақ гуморальдық заттар  (апоморфин,

302

алкалоидтар)  эсерінсн  дс  козады.  Мига  ссрпіністер  кезеген,  тілжұткыншак 

жэне  баска  да  жүйкелердің  афференттік  галшықтары  арқылы  жетеді,  ал 

мидан  зфференттік  эсерлер  кезеген,  симпатикалык  жүйкелер  арқылы  өңешке 

ішек-қарынга  оралады.  Құрсақ  еттері  мен  диафрагмага  қабылдағыштар 

қозғалтқыш жүйкелср аркылы келеді.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: