48
оқырманға тілдік маркермен байқатады.Төлеген Зияның барлық іс-әрекетін –
парықсыз еркелігін, жастық менмендігін, ойсыз тентектігін Абай өлеңіне
сыйғызады:
...Дүниеде, сірә, сендей маған жар жоқ,
Саған жар менен артық табылса да.
Сорлы асық сарғайса да, сағынса да,
Жар тайып, жақсы сөзден жаңылса да,
Шыдайды риза болып жар ісіне,
Қорлық пен мазағына табынса да.
Төлеген өзінің көңіл-күйін, жағдайын мейлінше толық, мейлінше дәл,
мейлінше әсерлі береді деген бір жолды қайталау арқылы өзін сипаттайды:
Шыдайды риза болып жар ісіне...
Бұл интертекст Төлегеннің өзіне де, авторға да, оқырманға да оны
мінездеуге мүмкіндік береді. Себебі қарама-қайшы түрлі сезімдердің
шарпысуын, күресін көрсететін өлеңді таңдау Төлегеннің білім-парасатын,
рухани дүниесінің жан-жақтылығын, жоғарылығын танытады. Екі адамның
арасындағы қарым-қатынас Зияның әңгімесі мен Төлегеннің хатында қатар,
параллель, бірақ екі адамның көзқарасымен суреттелгендіктен, оқырманның
бұл екеуі туралы пікірі толық болады. Әсіресе Зияның образын ашуға хаттағы
эмоционалды-экспрессивті лексика, контраст, графикалық тәсілдердің
ақпараттығы көп қызмет етеді. Әңгімедегі хат ішкі интертекст болса, Абай
өлеңі – сыртқы интертекст. Автор оқырманның тілдік құзіретіне күмәнді,
сондықтан да өз кейіпкеріне өлең иесін ататып, түсіндірме жасатады.
«Қара қыз» повесінің хатпен басталып, хатпен аяқталуының автор үшін де,
оқырман үшін де айрықша маңызы бар. Басты кейіпкер Бексейіт өмірінің ең бір
әдемі, ең бір қызық, ең бір қайталанбас шағынан тікелей хабар беретін –
Айгүлдің хаты. Айгүл хатының қарапайымдылығы, ешқандай әсіресіз, бүкпесіз
шыншылдығы
Бексейіттің
кейінгі
өмірінде
қалыптасқан
қасаңдық,
жасандылық, тіпті мәнсіздікті көрсететін бірден-бір дерек. Өйткені аталған
жағымсыз жағдайлардың ешқайсысы повестің мазмұндық-нақты ақпарында
эксплицитті түрде берілмеген. Бұл хат арқылы есіне түскен, қайта оралмас
жастық шақ елесіне Абай жолдарымен іздеу салуы уәжді шыққан, себебі
Бексейіт бұл арада ойын өзінен де артық, өзінен де әсерлі беретін дайын өлең
жолдарының әсер-қуатын пайдаланған. Айгүл хатының кейіпкердің жан-
дүниесіне өзгеше әсер еткенін сол хаттағы соңғы жолдардың Бексейіт пен
Гүлжиһан арасындағы ұзақ та ішкі тартысты диалогтен кейін қайталануы
танытады:
«Мынау – Секітайдың қолы...»
Достарыңызбен бөлісу: 
