Агроэкологиядағы далалық және зертханалық зерттеулер Үшінші басылым

240 
2. Қатарда кездейсоқ таңдалған 10 жапырақта зақымдалған біте мен тірі 
біте арқатынасын анықтаңыз: 
a. Әрбір таңдалған парақта құрғақ, ауыр, қалыңдаған сұр және ақшыл-
қоңыр «қуыршақ» болып көрінетін зақымдалған бітенің санын санаңыз. Содан 
кейін парақтағы тірі бітенің жиынтық санын санаңыз немесе бағалаңыз. Екі 
бақылау нәтижелерін зертханалық дәптерге арақатынас ретінде жазыңыз. 
b. Тірі және зақымдалған бітенің орташа арақатынасын 10-тексерілген 
жапырақтарда есептеңіз және осы арақатынасты кестеде бекітіңіз. 
3. Қатарда кездейсоқ таңдалған 10 жапырақтардағы жапырақтардың 
зақымдану санын өлшеңіз. 
a. Парақтағы зақымдардың саны визуалды түрде (шамамен %) бағаланады 
немесе әр парақты жинауға болады және 15 зерттеуде сипатталған әдістер 
жапырақтардың зақымдануын дәл өлшеу үшін пайдаланылуы мүмкін. 
b. Параққа зақымданудың орташа пайызын есептеңіз және осы 
көрсеткішті кестеге жазыңыз. 
4. Қатарда кездейсоқ таңдалған түрлі-түсті қырыққабат өсімдіктерінің 10 
қабыршаққанаттылар (қырықбуын) санын санаңыз. 
a. Өсімдіктің барлық бетін - сабақтарды, жапырақтардың жоғарғы және 
төменгі бетін - жапырақтар сияқты жасыл түсті болуы мүмкін дернәсілдердің 
бар-жоғына қарап шығыңыз. Дернәсілдердің санын өсімдікке зертханалық 
дәптерге бекітіңіз. (Мүмкін, сіз импортталған қырыққабат құрты қамтитын 
түрлері арасындағы айырмашылықты жасағыңыз келеді; Pieris rapae; 
қырыққабат қалақ, Trichoplusia ni; және қырыққабат күйесі, Plutella 
maculipennis.) 
b. Дернәсілдердің орташа санын өсімдікке есептеп, осы көрсеткішті 
кестеге жазыңыз. Егер сіз өз шотыңызды түрлері бойынша зертханалық 
дәптерге бөлсеңіз, кестеде жалпы сан жазыңыз. 
5. Қатарда кездейсоқ таңдалған 10 өсімдіктерде қабыршаққанаттылардың 
санын есептеңіз 
a. Импортталған 
қырыққабат 
құртының 
жұмыртқалары 
әдетте 
жапырақтардың төменгі жағына салынып, жұқа, сары және ұзындығы 2 мм 
болып көрінеді. Қырыққабат көбелегінің жұмыртқалары майысқан, дөңгелек 
жартылай мөлдір және диаметр шамамен 1 мм. Қырыққабат күйесінің 
жұмыртқасы өте кішкентай және әдетте 10-15 тобына қойылады. Әрбір 
өсімдіктегі әрбір жапырақтың төменгі жағын қарап шығыңыз және әрбір 
өсімдіктегі жұмыртқаның мөлшерін зертханалық дәптерге жазыңыз. Қажет 
болса, шотыңызды түрлері бойынша бөліңіз. 
b. Жұмыртқаның орташа мөлшерін (барлық түрлерін) өсімдікке есептеңіз 
және осы көрсеткішті кестеге жазыңыз. 
6. Қатардағы 10 кездейсоқ таңдалған өсімдіктерде қырыққабат құртының, 

241 
қырыққабат көбелегінің және қырыққабат күйесінің (піллә немесе хризалид) 
санын санаңыз. 
a. Қуыршақты жапырақтың артқы жағында жиі табуға болады. Әр 
өсімдікке қуыршақтар санын санап, көрсеткішті зертханалық дәптерге 
жазыңыз. Егер түрлер арасындағы айырмашылықты тапсаңыз, деректерді 
түрлері бойынша бөліңіз. 
b. Қуыршақтардың орташа санын (барлық түрлерін) өсімдікке есептеңіз 
және осы көрсеткішті кестеге жазыңыз. 
Арамшөптердің шекарасындағы учаскеде сіздің топтың учаскесіне 
жанасатын арамшөптердің шекарасында сынамаларды іріктеудің әрбір кезеңі 
ішінде келесі процедураларды орындаңыз. 
7. Арамшөптерден шекарада өсімдіктердің даму сатысын бақылаңыз. 
Өсімдіктің биіктігі мен шешек атқан гүлдердің саны туралы ескерту жасаңыз. 
8. Егер Spergula
өсімдіктерінің кез келгенінде шешек жарған гүлдер болса, 
1 м 
2
алаңында 30 минут бойы гүлдерді қарайтын жәндіктердің саны мен 
түрлерін бақылаңыз. Осы бақылау күн сайын сол уақытта жүзеге асырылуы 
тиіс. Кешкі таңертең-ең жақсы уақыт, себебі бұл кезеңде гүлдер шешек жарып, 
балшықтар мен шаңды белсенді шығарады. 
a. Арамшөптердің 1м
2 
бөлігін кездейсоқ таңдап, арқанмен және сақинамен 
белгілеңіз. 
b. Шаршыда жәндіктердің қызметін жіті қадағалаңыз. Егер сіз гүлдерді 
қарайтын өсімдіктердің түрлерін анықтай алмасаңыз, кейіннен зертханада 
сәйкестендіру үшін бірнеше торлы дорбамен жинаңыз.
c. Тергеу нәтижелерін жазу үшін оларды пайдалану үшін деректерді 
зертханалық дәптерге жазыңыз. 

жүктеу/скачать 2,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: