Айнымалы жұлдыз айналасындағы физикалықпроцестердің әсерінен уақыт өтуімен жарқырауы өзгеретін жұлдыз. Дәлірек айтқанда, кез келген жұлдыздың жарқырауы уақыт өтуімен қандай да болмаса дәрежеде өтеді
жүктеу/скачать 109,09 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Визуалды – қос жұлдыздар.
- 5. Шоқ Жұлдыздар
| 3) Тұтылмалы қос жұлдыздар
Тұтылмалы айнымалы жұлдыздарды, көбінесе тұтылмалы қосарлы жұлдыздар деп атайды. Бұл шындығында, жарықтары тұрақты болатын компоненттері Жер арқылы өтетін жазықтықта жатқан орбитасы бойымен массаның жалпы центрі төңірегінде айналатын спектрлі қос жұлдыздар болып табылады. Сондықтан тұтылмалы қос жұлдыздардың компоненттері айналу процесінде бір-бірін бақылаушыдан периодты жартылай немесе түгелдей көлегейлейді. Тұтылу болмай тұрған кезде бақылаушыға екі компоненттің де жарығы көрінеді. Ал тұтылу кезінде тұтылдырушы компоненттің көлегейлеуінен жарық азаяды және бақылаушы жұлдыз жарқырауының көмескіленгенін байқайды. Айнымалы жұлдыздың көрінетін жарығының өзгеруі жалтырау қисығы деп аталатын график түрінде бейнеленеді. Бұл қисықтың көрінісі айнымалы жұлдыз компоненттерінің өлшемі, пішіні, массасы, жарқырауы мен өзара ара қашықтығына, сондай-ақ олардың орбиталарының созылыңқылығына және бақылаушымен салыстыра қарағандағы бағдарына байланысты. Айнымалы жұлдыздардың жалтырау қисығын зерттеу олардың ішінен ерекшеліктеріне қарай аталатын үш кейіпті айқындап берді. Біріншісі – Алголь кейіптес айнымалы жұлдыз. Бұл жұлдыздар компоненттерінің пішіндері шар тәрізді, оның үстіне, жұлдыз-серігінің өлшемі үлкен,ал жарқырауы бас жұлдыздікінен аз. Екі компоненттің де температурасы 9000-11000 К-ге жуық ақ түсті,ал серігінің температурасы 5000-8000 К-ге дейін жететін сары түсті жұлдыз болуы мүмкін. Тұтылуы болмай тұрған кезде жұлдыздардың жалтырауы өзгермейді. Серігі көмескілеу бас жұлдыз тұтылған кезде, оның жалтырауы күрт азаяды. Алголь кейіпті түрлі жұлдыздардың айнымалылық периоды мейлінше әр түрлі, 0,2-ден 10000 тәулікке дейін онан да көп. Жалтырау амплитудасы деп аталатын ең үлкен өзгеруі бірнеше жұлдыздық шамаға жетуі мүмкін. Тұтылмалы айнымалы жұлдыздардың екінші түрі – Лирадағы в кейіпті жұлдыздар. Олардың жалтырауы үздіксіз және біркелкі екі жұлдыздық шама аралығында баяу өзгереді. Бас минимумдардың аралығында міндетті түрде қисықтың өркеші кішілеу екінші реттік минимум болады. Айнымалылық периоды – жарты тәуліктен бірнеше тәулікке дейін созылады. Бұл жұлдыздардың ерекшеліктері де Алголь типтес жұлдыздар сияқты зерттеледі. Лирадағы в кейіпті айнымалы жұлдыздардың комоненттері В және А спектрлі кластағы ірі және ақ түсті алыптарға жататын болып шықты. 4) Визуалды қос жұлдыздар Қос жұлдыз, мүмкін көре бөлек (немесе, қалай айтады, олар шешілуі мүмкін) деп аталады көрінетін қос немесе визуалды-қос. Бақылау мүмкіндігі жұлдыз ретінде визуалды-қосарлап анықталады рұқсат беретін қабілеті телескоп қашықтықпен дейін жұлдыздардың қашықтығы. Осылайша, визуалды-қос жұлдыз — бұл, негізінен, жұлдыз маңының Күннің өте үлкен кезеңімен өтініш (тергеу, үлкен қашықтықтар арасындағы компоненттері). Үлкен кезең байқауға орбитаға қос тек көптеген бақылаулар ондаған жылдар бойы. Бүгінгі күні каталогтарда WDS және CCDM 78 000 110 000 объектілерін тиісінше, және тек бірнеше жүздеген болады вычислить орбитаға. У кемінде жүздеген объектілері орбита белгілі жеткілікті дәлдікпен алу үшін көптеген компоненттер. Кезінде байқағандары көзбен-қос жұлдыз өлшейді арасындағы қашықтық компоненттерімен және ұстанымдық бұрышы желісі орталықтарының, басқаша айтқанда, арасындағы бұрыш бағыты солтүстік полюс бейбітшілік және бағыт желісінің қосатын басты жұлдыз, оның серігі. Визуалды – қос жұлдыздар.Жердегі бақылаушыдан алыс, бірақ өзара кеңістікте жақын орналасатын жұлдыздар жай көзбен бақылағанда бірігіп көрінеді. Осындай жұлдызды телескоптың көмегімен бақылаған жағдайда, екеуі бөлек жеке көрінеді. Осындай қос жұлдыздарды визуалды қос жұлдыздар деп атайды. Қос екендігін көп жылдық телескоптық бақылаудан анықтайды. Физикалық қос жұлдыздың компоненттері жалпы массалық центрді конус қимасы (көп жағдайда эллипс) бойынша айналып қозғалады. 5. Шоқ Жұлдыздар Түнгі аспаннан 88 «жұлдыздар өрнегін» көруге болады. Бұлар - шоқжұлдыздар. Вавилон, Мысыр, Қытай және Грекияның алғашқы астрономдары жұлдыздарды қарастырған кезде олардың кейбірінің жануарларға немесе аңыз-әңгімелердің кейіпкерлеріне ұқсас екенін аңғарған. Сөйтіп,оларға Торпақ (өгіз) немесе Персей (грек кейіпкері) деген сияқты атаулар берді. Кейіннен Телескоп сияқты өзге шоқжұлдыздар табылып, ат қойылды. Көптеген шоқжұлдыздарды осыдан 2000 мың жылдан астам уақыт бұрын алғаш тапқан Қытай мен вавилонның астрономдары еді. Жұлдыздар ежелгі ғалымдардың қызығушылығын туғызды, бірақ телескоптар жоқ болғандықтан, олар көзге көрінетіндерге ғана атау берді. Шоқжұлдыздардың пішіндері мен өлшемдері әр түрлі болып келді. Егер шоқжұлдыздарды құрайтын жұлдыздары сызықтармен біріктірілмесе, аты берілген жануарды немесе заттарды тану әрдайым мумкін бола бермейді. Кейбір шоқжұлдыздардың екі немесе одан да көп атауы бар. Ежелгі гректер Орион шоқжұлдызын Аңшы шоқжұлдызы деп атаса ,ежелгі мысырлықтар Осирис деп атаған. 22 желтоқсан-19 қаңтар—Тауешкі 20 қаңтар-18 ақпан—Суқұйғыш 19 ақпан-20 наурыз—Балықтар 21 наурыз-19 сәуір—Тоқты 20 сәуір-20 мамыр—Торпақ 21 мамыр-20 маусым—Егіздер 21 маусым-22 шілде—Шаян 23 шілде-22 тамыз—Арыстан 23 тамыз-22 қыркүйек—Бикеш 23 қыркүйек-22 қазан—Таразы 23 қазан-21 қараша—Сарышаян 22 қараша-21 желтоқсан—Мерген. жүктеу/скачать 109,09 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|