Академия государственного управления при президенте республики казахстан

206
Қоғамның  заманауи  даму  кезеңі  мемлекеттік  органдар  алдында  жаңа  шарттар  қояды. 
Республика  аумағын  оңтайлы  игеруін,  халықтың  өмір  сүруі  үшін  қолайлы  жағдайлар 
жасау  және  болашақ  ұрпақ  қоры  үшін  жаңа  минералдық-шикізат  базаларын  ашуын 
қамтамасыз  ету,  сондай-ақ  Қазақстан  Республикасы  Каспий  қайраңының  қазақстандық 
секторында  Қазақстанның  экономикалық  және  геосаяси  мүдделерін  іске  асыру  мақсатында 
Қазақстан  Республикасының  Үкіметі  жарғылық  капиталына  мемлекет  жүз  пайыз  қатысатын 
«Қазгеология» Ұлттық геологиялық барлау компаниясы» акционерлік қоғамын құруды қаулы 
етті. 
«Қазгеология»  Ұлттық  геологиялық  барлау  компаниясы»  акционерлік  қоғамы  Қазақстан 
Республикасы  Үкіметінің  2011  жылдың  17  сәуірінде  өткен  кеңейтілген  мәжілісіндегі 
Елбасының  тапсырмасын  орындау  мақсатында  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  
2011  жылғы  21  маусымдағы  №684  қаулысына  сәйкес  құрылды.  [4]
Қазақстан Республикасының мұнай-газ секторын мемлекеттік басқаруын өзге мұнай және 
газ өндіретін елдермен салыстыру арқылы қарастырамыз. Мәселен, Аргентинада, Бразилияда, 
Перуде,  Чилиде,  Мексикада,  Иранда,  Қытайда  жер  қойнауына  мемлекеттік  меншік  құқығы 
заңмен  бекітіледі.  Мемлекеттердің  екінші  тобы  (Франция,  Германия,  Жапония  және  т.б. 
елдер)  жер  қойнауы  телімдері  мен  пайдалы  қазбалардың  кен  орындарына  мемлекеттік  және 
жеке  меншік  құқығы  болады.  Алайда  меншік  нысандарына  тек  мемлекеттік  органдарға 
кәсіпкерлік  қызметтің  арнайы  субъектілеріне  жер  қойнауын  барлауға  және  пайдалануға 
рұқсат  беру  құқығы  тәуелсіз  екенін  айтуға  болады.  Англия,  Канада  және  АҚШ  жеке 
штаттары кіретін үшінші топта жер телімдеріне жеке меншіктің болуы кезінде сол телімнің 
астындағы  пайдалы  қазбаларға  құқық  та  беріледі.  Канадада  көптеген  провинцияларда  жер 
телімдері  меншігінен  пайдалы  қазбалар  меншігінен  ажырату  туралы  заңнамалық  актілер  
қабылданған [3]. 
Жоғарыда аталған факторлар әлемнің әртүрлі елдеріндегі мұнай-газ секторына мемлекеттік 
басқаруын  бірдей  деңгейде  атқармайды,  олардың  әрекеті  көпшілікке  таралған,  өндірушілер 
арасындағы  бәсекелестікті 
күшейтеді.
 
Сол  бәсекелестікке  байланысты  төмендегі  факторларды  назарға  алсақ,  қазақстандық 
мемлекеттік  басқару  шетелдік  тәжірибе  мұнайды  максималды  өңдеу  технологияларын 
қолдану  мұнай  өнімдерінің  толық  спектрін  алуға  мүмкіндік  береді,  олардың  тереңдігі  
Еуро  стандарттарына  сәйкес  90%-дан  асады.  2010  жылдың  соңында  АМҚӨЗ-де  мұнай-
химиялық  саланың  даму  келешегі  байланысты  еліміздің  маңызды  инвестициялық 
жобаларының  бірі  хош  иісті  көмірсутектер  өндірісі  бойынша  кешен  құрылысының  жобасын 
іске асыру басталды. АМҚӨЗ жобаны іске асыру нәтижесінде қайта өңдеу тереңдігі кемінде 
85 % болуы тиіс, бұл Еуро – 4,5 стандартындағы бензин және дизель отынын өндіруге және 
ашық  түсті  мұнай  өнімдерінің  импортынан  бас  тартуға  мүмкіндік  береді. 
Ақтөбе  облысының  шикізат  секторынан  бюджетке  келіп  түсетін  төлем  үлестерін 
ескере  отырып,  осы  кешендерді  басқару  саласы  мемлекеттік  саясаттың  және  Қазақстан 
Республикасының  атқарушы  билік  тарапынан  реттеудің  маңызды  бөлігі  болып  қала  береді. 
Жер  қойнауын  пайдалануға  қатысты  жүйедегі  мемлекеттің  рөлі  –  айқындаушы,  себебі 
Қазақстан  Республикасының  Конституциясына  сәйкес  мемлекет  жер  қойнауы  мен  пайдалы 
қазбалар  иесі  болып  табылады.  Экологиялық  апаттардың  алдын  алу  мақсатында  Қазақстан 
Республикасының  Энергетика  министрлігімен  теңіз  бен  ішкі  су  айдындарында  мұнай 
төгілуінің  алдын  алу  саласында  қатынастарды  реттейтін  нормативтік-құқықтық  актілер 
әзірленді.   
Қазақстан  Республикасының  Энергетика  министрлігі  мұнай-газ,  мұнай-химия  өнеркәсібі, 
көмірсутек  шикізатын  тасымалдау,  мұнай  өнімдерін  өндіруді  мемлекеттік  реттеу,  газ 
және  газбен  жабдықтау  салаларында  басқару  үдерісін  үйлестіру,  мемлекеттік  саясатты 
қалыптастыру  және  іске  асыруды  жүзеге  асыратын  Қазақстан  Республикасының  орталық 
атқарушы  органы  болып  табылады.  Республикада  жер  қойнауын  пайдалану  және  мұнай 
операцияларын  жүргізу  бөлігінде  заңнамалық  актілерді  жетілдіру  бойынша  мақсатты 
жұмыстар  жүргізілуде.  Қазақстан  Республикасының  «Жер  қойнауы  және  жер  қойнауын 
пайдалану  туралы»  Заңында  жер  қойнауын  пайдалану  саласында  активтерді  сату  бойынша 
мәмілелерді  белсендіру  жағдайларында  мемлекеттің  экономикалық  қауіпсіздігін  қамтамасыз 

207
ету  үшін    өнімдерді  сату  кезінде  оларды  бөлу  туралы  келісім-шарттар  мен  мәмілелерге 
қатысу  үлестерін  сатып  алуға  Қазақстанның  басым  құқығы  туралы  норма 
қосылған 
[5].
Жер  қойнауын  пайдалану  саласында  салалық  мемлекеттік  органдарының  қызметі  жер 
қойнауы  және  жер  қойнауын  пайдалану  туралы  арнайы  заңнама  нормаларымен  ғана  емес, 
сонымен қатар жариялық құқық салаларымен (әкімшілік, қаржылық құқық), азаматтық құқық 
заңнамасымен  реттеледі.  Жер  қойнауын  пайдалануды  мемлекеттік  басқару  экономиканың 
осы  саласын  реттейтін  көпшілік  және  жеке  құқық  нормаларының  терең  өзара  әрекет  етуін 
көрсетеді [6].
Барлау  жұмыстарын  жүргізу  салынған  қаражаттарды  жоғалту  тәуекелдерімен  әрқашан 
да  байланысты.  Осы  жағдайды  ескере  отыра,  мемлекет  пайдалы  қазбаларды  барлауға 
инвесторларды  тарту  бойынша  іс-шараларды  қабылдауы  тиіс.  Өндіру  сатысында  жер 
қойнауын пайдаланушы заңнамамен қарастырылған міндеттерді орындауға қабілетті болады. 
Алайда қолданыстағы заңнамада барлау және өндіру процедураларын реттеу теңестірілген. 
Жер  қойнауын  пайдалану  құқығын  берудің  құқықтық  реттеудің  әміршіл-әкімшіл  жүйесінен 
жер  қойнауын  пайдаланушыларды  экономикалық  ынталандыруға  өту 
қажет 
[7].
Бірақ,  2014  жылы  29  желтоқсанда  заңнаманы  жетілдіруге  бағытталған  Жер  қойнауын 
пайдалану  мәселелері  бойынша  кейбір  заңнамалық  актілерге  өзгерістер  мен  толықтырулар 
енгізілді.  Заң  жер  қойнауын  пайдалану  құқығын  берудің  жеңіл  тәртібін  (Австралия 
мысалында)  қарастырады.  Жеңімпазды  таңдау  тәсілі  ретінде  аукцион  енгізілді. 
Сонымен  қатар,  заңда  келесідей  тұжырымдамалық  және  жүйелік  түзетулер  бар: 
 
– модельдік  келісім-шарттың  ережелерін  оңтайландыру  –  қайталама  мәтіндерді  98%-ға 
қысқарту; 
 
– келісім-шарттар  бойынша    міндетті  сараптамаларды  60%-ға  дейін  қысқарту,  міндетті 
жобалық  құжаттамалар  тізбесінен  алып  тастау;
 
– қатты  пайдалы  қазбалар  өндіру  бойынша  жер  қойнауын  пайдаланушыларды  өндіру 
көлемдерін  жобалық  көрсеткіштерден  20%  шегінде  өзгерткен  жағдайда  келісім-шартта 
өзгерісті  міндетті  келісім  жасаудан  босату; 
 
– келісім-шарттық  аумақты  кеңейткен  жағдайда    жер  қойнауын  пайдалану  мәселелерін 
регламенттеу;
 
– заң  жобасында  жер  қойнауын  пайдаланушылар  тарапынан  бұзушылықтарды  жою 
мерзімдері  қарастырылған,  осылайша,  келісім-шарттарды  іске  асыру  мәселелері  бойынша  
жер  қойнауын  пайдаланушылар  мен  құзыретті  органдар  арасындағы  қарым-қатынасты 
реттейді
  [8].
Мемлекеттік  органдардың  шешім  қабылдауындағы  шынайылықты  қамтамасыз  етуге, 
бизнеске заңсыз араласу мүмкіндігін болдырмауын, барлық деңгейде әкімшілік кедергілерді 
алып  тастауға  көмектесетін  болады.  осының  барлығы  тікелей  шетелдік  инвестициялардың 
күтілетін  ағымына  және  геологиялық  барлау  саласында  кәсіпкерлікті  дамыту  мен  жаңа 
жұмыс  орындарын  ашуға  алып  келеді. 
Жер  қойнауын  пайдалану  саласын  басқару  жер  қойнауының  меншік  иесі  және  жер 
қойнауын  пайдаланушы  инвестор  ретінде  мемлекеттің  мүдделерін  ескерумен  кешенді 
мемлекетпен  жүзеге  асырылады.  Құзыретті  органмен  көпшілік  құқығына  тән  жер  қойнауын 
пайдаланушы  саласын  реттеу  мен  басқару  әдістері  және  әмбебап  институттары,  жер 
қойнауын  пайдалануға  келісім-шарттарды  жасасу  және  орындау  кезінде  қолдынылатын 
азаматтық  құқықтарға  тән  жеке  меншік  институттары  қолданылады.  Республика  атынан 
құзыретті  органдармен  жер  қойнауын  пайдалануға  келісім-шарттарды  жасасу  келісім-
шарттық  міндеттерді  орындаудың  мемлекеттік  мониторингі  бойынша  ерекше  функциямен 
қосарлана  жүреді. 
Көмірсутектер орындарын өңдеуін жүргізу Қазақстан Республикасы Үкіметімен бекітілетін 
пайдалы  қазбаларды  барлау  және  өндіру  кезінде  жер  қойнауын  ұтымды  әрі  кешенді 
пайдалану  жөніндегі  бірыңғай  қағидаға  сәйкес  жүргізіледі.  Қазақстан  Республикасында 
Пайдалы  қазбаларды  барлау  және  өндіру  кезінде  жер  қойнауын  ұтымды  әрі  кешенді 
пайдалану  жөніндегі  бірыңғай  қағидасы  (бұдан  әрі  –  Қағида)  Қазақстан  Республикасының 
2010  жылғы  24  маусымдағы  «Жер  қойнауы  және  жер  қойнауын  пайдалану  туралы» 
Заңының 16-бабының 3-тармақшасына сәйкес әзірленді. ОЭК әрі қарай дамуы үшін шешілуі 

208
қажет  маңызды  міндеттердің  бірі,  бірінші  кезекте,  қабылданатын  шешімдердің  қоғамдық- 
әлеуметтік  тиімділікпен  үдерістің  геологиялық-технологиялық  және  экологиялық 
ерекшеліктерінің  барлық  кешендерін  ескеретін  және  үйлестіретін  жер  қойнауы  туралы 
ҚР  заңнамасының  экономикалық  және  нормативтік  аспектілерін  реттеуді  қамтамасыз  
ету  болып  табылады. 
Геологиялық-геофизикалық  ақпараттан,  қорлардың  құрылымынан,  табиғи  жағдайлардың 
өзгеруінен,  капитал  салымдарының  құрылымын  әзірлеу  және  құрудың  техникалық-
экономикалық  көрсеткіштерінің  көбісінің  ықтимал  сипатынан  жобалық  шешімдердің 
тиімділігін  бағалаудың  көрсеткіштері  мен  критерийлердің  тәуелділік  есебі  өз  алдына 
экономикалық  бағалау,  инвестициялық  жобалардың  қаржылық  және  технологиялық  
тиімділікті бағалау, жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалануды бағалау көрсеткіштерін 
білдіреді. 
Сонымен  қатар,  қорларды,  мұнай  компаниялардың  басты  активтерін  бағалау  кезінде 
ақпараттық  айқынсыздық  және  экономикалық  тәуелділікті  ескерумен  мұнай  кен  орындарын 
әзірлеудің  инвестициялық  жобаның  оңтайлы  нұсқасын  таңдау  маңызды.  Бірқатар  
мемлекеттер  органдар  келісім-шарттардан  туындайтын  міндеттерді  орындауын  бақылау, 
сонымен  қатар  бұзушылықтарды  айқындаған  жағдайда  құзыретті  органға  (ол  өз 
кезегінде  мердігердің  жауапкершілігі  туралы,  келісім-шарттың  әрекет  етуін  тоқтату,  тіпті  
оны  бұзу  туралы  мәселелерді  көтере  алады)  хабарлау 
құқығына  ие.
  [9] 
Жоғарыда  атап  көрсетілген  заң  бабында  «Қазақстандық  мазмұнының»  жер  қойнауын 
пайдалану  саласында  жұмыстың  барлық  түрлерін  жүргізу  кезінде  кадрларды,  тауарларды, 
жұмыстарды  және  қызметтерді  пайдалану  талаптары  аса  маңызды  болып 
табылады. 
«Жер  қойнауы  және  жер  қойнауын  пайдалану  туралы»  заңға  жоғарыда  көрсетілген  
түзетулер  шетелдік  инвесторлар  тарапынан  сенімнің  негізгі  шарты  жер  қойнауы  және  жер 
қойнауын пайдалану туралы заңнама тұрақтылығын ұстауға, сонымен қатар қарастырылатын 
саладағы  құзыретті  органдардың  қызметін  оңтайландыруға  бағытталған. 
Жер  қойнауын  геологиялық  игеру  жұмыстарын  бағдарламалық-мақсаттық  жоспарлау 
қағидаттарын  іске  асыруды  және  мемлекеттік  қаражаттар  есебінен  қаржыландыратын 
минералды-шикізат  базасының  ұдайы  өндіруді  қамтамасыз  ету  жоспарлануда. 
Қазақстан  Республикасындағы  бүгінгі  күндегі  мұнай  және  газ  кешендерін  әрі  қарай 
дамытуды  мемлекеттік  басқарудың  үлесін  арттыру  қажет,  сонымен  қатар  қолданыстағы 
заңнамаларға  енгізілген  өзгерістер  мен  толықтырулар  осы  саланы  тиімді  басқаруда  өз 
ықпалын  тигізеді  деген  ойдамыз.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1  Назарбаев Н. Ә. Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ : Қазақстан 
Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. 2014 жылғы 17 қаңтар // Егемен 
Қазақстан. 2014. 18 қаңтар.  
2  Қазақстан Республикасының 2010 жылдың 24 маусымындағы «Жер  қойнауы және жер 
қойнауын пайдалану туралы» № 291-IV Заңы
3  http://energo.gov.kz/
4  http://www.kazgeology.kz/ru
5  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  2014  жылдың  19  қыркүйегіндегі  «Қазақстан 
Республикасы Энергетика министрлігінің мәселелері» № 994 Қаулысы
6  Атаманчук  Г.  В.  Теория  государственного  управления:  Курс  лекций  –  М.:  Изд-во  
Омега-Л, 2005. – 584 с.
7  http://www.nomad.su/?a=3-201402210027
8  http://articlekz.com/article/5027
9  Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылдың 11 ақпанындағы «Пайдалы қазбаларды 
барлау және өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды әрі кешенді пайдалану жөніндегі бірыңғай 
қағидасын бекіту туралы» №123 Қаулысы.

209
 
 
 
Калиев  А.  И.,
магистрант  Институт  Управления 
Кафедра  «Государственного  управления 
и  государственной  службы»
МЕТОДЫ  УПРАВЛЕНИЯ   
КОММУНАЛЬНЫМИ  ПРЕДПРИЯТИЯМИ 
Жилищно-коммунальная сфера оказывает огромное социально-экономическое воздействие 
на  ситуацию  в  стране.  Эффективность  организации  ресурсоснабжения  в  жилищно-
коммунальном хозяйстве имеет принципиальное значение для преодоления многочисленных 
и  трудноразрешимых  социальных  проблем  как  в  ближайшее  время,  так  и  для  повышения 
качества  жизни  в  отдаленной  перспективе.
Между  уровнем  социально-экономического  развития  страны  и  состоянием  ее  жилищно-
коммунального  хозяйства  существует  тесная  связь.  От  функционирования  жилищно-
коммунального  хозяйства  зависит  не  только  жизнь  и  здоровье  граждан,  но  и  экономическая 
безопасность  стран.  В  этой  связи  одним  из  актуальных  направлений  экономических 
преобразований  является  дальнейшая  модернизация  жилищно-коммунального  хозяйства.
В  Послании  Президента  народу  Казахстана  «Нурлы  жол  –  путь  в  будущее»,  Глава 
государства  определил  одним  из  приоритетных  направлений  Новой  экономической 
политики    модернизацию  инфраструктуры  жилищно-коммунального  хозяйства  и  сетей 
водо-  и  теплоснабжения.  «В  этой  связи  на  ускорение  темпов  модернизации  систем 
тепло-  и  водоснабжения  дополнительно  к  уже  предусмотренным  в  бюджете  средствам 
целесообразно  направлять  до  100  миллиардов  тенге  ежегодно»  [1].
Комплекс  коммунальных  предприятий  является  важнейшей  частью  территориальной 
инфраструктуры  местных  образований,  обеспечивающей  функционирование  систем 
жизнеобеспечения  населения,  образующий  местное  сообщество.  В  настоящее  время  это, 
пожалуй,  одна  из  самых  отсталых  по  своим  технико-экономическим  показателям  сфер 
деятельности.
Сложившаяся  в  казахстанском    жилищно-коммунальном  комплексе  (ЖКК)  кризисная 
ситуация  во  многом  обусловлена  переходом  отрасли  от  командно-административных 
к  рыночным  методам  хозяйствования,  неразвитостью  конкурентной  среды,  отсутствием 
экономических  стимулов  для  повышения  качества  жилищно-коммунальных  услуг  в 
сочетании  с  оптимизацией  затрат  на  их  производство,  высокой  степенью  износа  основных 
фондов,  несовершенством  бюджетного  законодательства,  несбалансированной  тарифной 
политикой,  систематическим  кризисом  неплатежей,  а  также  в  целом  неэффективной  
деятельностью  самих  коммунальных  предприятий. 
Неустойчивое  экономическое  положение  предприятий   коммунального комплекса  еще 
более  усугубляется  нарастающим  объемом  задолженности,  которая  в  свою  очередь 
ведет  к  запутанности  в  расчетах  за  выполненные  работы  и  услуги  и  невыполнению  
обязательств.
Коммунальное  хозяйство  –  совокупность  предприятий,  служб  и  хозяйств  по  обслуживанию 
населения  городов,  поселков  и  сел;  в  городах  входит  в  состав  городского  хозяйства.  Во 
многих  городах  и  поселках  предприятия  коммунального  хозяйства  обслуживают  также 
и  промышленные  предприятия,  снабжая  их  водой,  электроэнергией,  газом.  Однако  в 
зависимости  от  местных  условий,  промышленные  предприятия  имеют  и  собственные 
водопроводы,  канализацию,  и  другие  сооружения  коммунального  назначения.
Жилищно-коммунальное  хозяйство  (ЖКХ)  представляет  собой  многоотраслевое 
хозяйство,  в  котором  переплетаются  все  социально-экономические  отношения  по 
жизнеобеспечению  населения  и  удовлетворению  потребностей  производственных  отраслей 
и  сферы  услуг.  Оно  включает  в  себя  взаимозависимые,  но  в  то  же  время  и  достаточно 
автономные  предприятия  и  организации  социальной  и  производственной  сферы,  чья 
деятельность  прямо  или  косвенно  связана  с  удовлетворением  потребностей  населения  в 
жилье  и  коммунальных  услугах.

210
Организации  жилищно-коммунального  хозяйства  –  это  предприятия,  учреждения 
и  организации  вне  зависимости  от  организационно-правовой  формы,  формы 
собственности  и  ведомственной  подчиненности,  оказывающие  жилищно-коммунальные 
услуги  соответствующим  категориям  потребителей.  Они  являются  важнейшей  частью 
территориальной  инфраструктуры,  определяющей  условия  жизнедеятельности  человека, 
прежде  всего  комфортность  жилища,  его  инженерное  благоустройство,  качество  и 
надежность  услуг  транспорта,  связи,  бытовых  и  других  услуг,  от  которых  зависят 
состояние  здоровья,  качество  жизни  и  социальный  климат  в  населенных  пунктах.
ЖКХ  обуславливает  своеобразие  и  специфику  его  деятельности,  которая  чрезвычайно 
многогранна,  это:  эксплуатация  жилищ,  теплоэнергетика,  газовое  и  гостиничное 
хозяйство,  городское  освещение,  электрический  транспорт,  банно-прачечное,  гражданское 
и  оздоровительное  обслуживание,  комплексное  благоустройство  и  санитарная  очистка 
поселений,  зеленое  строительство,  промышленное  производство  цветов,  монтаж, 
капитальный  ремонт  и  эксплуатация  лифтового  хозяйства,  техническая  инвентаризация 
основных  фондов,  ремонтно-строительное  производство,  промышленность,  капитальное 
строительство,  проектные,  конструкторско-технологические  и  научно-исследовательские 
работы, подготовка и переподготовка кадров, производственно-технологическая комплектация, 
аварийная (инженерного оборудования), справочно-информационная, инспекционная и другие  
службы  [2]  .
Как  было  сказано  выше,  ЖКХ  включает  жилищное  хозяйство  и  коммунальные 
предприятия.  В  работах  В.  В.  Авдеева,  А.  И.  Безлюдова,  А.  Г.  Козлюка  и  других  авторов 
приводится  классификация  отраслей  ЖКХ.  Они  включают:
 
– санитарно-технические  службы  (водопровод,  канализация,  предприятия  по  санитарной 
очистке);
 
– внутригородской  пассажирский  транспорт  общего  пользования  (трамвай,  троллейбус, 
автобус,  метрополитен);
 
– коммунальную  энергетику  (тепловые,  электрические,  газовые  сети,  коммунальные 
котельные, электростанции и газовые заводы, не входящие в общие электрические системы);
 
– коммунальное  обслуживание  (бани,  прачечные,  парикмахерские,  гостиницы);
 
– внешнее  городское  благоустройство  (дорожно-мостовое  хозяйство,  озеленение,  уличное 
освещение);
 
– подсобные  предприятия  ЖКХ  (ремонтные  заводы,  мастерские)  [3].
Одной  из  причин  низкой  эффективности  хозяйствования  в  коммунальной  сфере  является 
несовершенство  системы  управления  отраслью,  которая  остается  фактически  неизменной 
и  тормозит  развитие  реформы.
Будучи  достаточно  сложной,  неравномерно  развитой  системой,  ЖКХ  представляет  собой 
достаточно  сложный  для  управления  объект.  На  протяжении  достаточно  долгого  времени, 
государством  использовался  «линейный»  подход  к  управлению,  основанный  на  принципе 
равенства  управляющего  воздействия  и  его  результата.  Акцент  делался  на  наиболее 
проблемные  аспекты  отрасли.  Все  ресурсы  направлялись  на  решение  критических  проблем, 
внешние  факторы,  как  правило,  не  играли  важной  роли.  Такого  рода  вмешательство 
оказывалось  достаточно  эффективным  только  в  краткосрочной  перспективе. 
Альтернативный  метод  управления  сектором  основан  на  характеристики  ЖКХ  как 
сложной  неравновесной  системы,  способной  к  самоорганизации.  В  данном  случае, 
управляющее  воздействие  менее  узконаправленно  и  служит  импульсом  к  дальнейшему 
самостоятельному  развитию  отрасли. 
Таким  образом,  государственное  вмешательство  является  «позитивным»  возмущением, 
которое  провоцирует  нестабильность  целой  системы.  Система,  в  свою  очередь,  посредством 
мобилизации  внутренних  ресурсов  со  временем  находит  новую  точку  равновесия,  которая, 
как  правило,  представляет  собой  новый  виток  эволюции  системы  [4]. 
Одним  из  объектов  жилищно-коммунального  хозяйства  Западно-Казахстанской  области 
является  Многоотраслевое  государственное  коммунальное  дорожно-эксплуатационное 
предприятие  Отдела  жилищно-коммунального  хозяйства,  пассажирского  транспорта  и 
автомобильных  дорог  Акимата  г. Уральска.

211
Проведя  анализ  активов  за  2011–2013гг.  было  установлено  следующее:
 
– в  анализируемом  периоде  произошло  увеличение  уровня  долгосрочных  активов.  При 
этом  наблюдается  увеличение  основных  средств;
 
– стоимость  основных  средств  за  исследуемый  период  возросла  на  18804  тыс.  тенге  и 
составила  189034  тыс.  тенге.
Краткосрочные  активы  «Многоотраслевое  государственное  коммунальное  дорожно-
эксплуатационное  предприятие»  в  основном  формировались  за  счет  дебиторской 
задолженности.  Незначительную  величину  в  составе  краткосрочных  активов  составили 
также  запасы,  денежные  средства,  прочие  краткосрочные  активы.  Стоимость  запасов  за 
исследуемый  период  увеличилась  на  43216  тыс.  тенге  и  составила  85343  тыс.  тенге.
Дебиторская 
задолженность 
в 
анализируемом 
периоде 
возросла. 
Уровень 
дебиторской  задолженности  в  составе  краткосрочных  активов  составил  по  состоянию  
на  01.01.2011  года  –  82.9  %,  а  по  состоянию  на  01.01.2014  года  –  75.8  %.
На  всем  промежутке  исследования  дебиторская  задолженность  имеет  критическое 
значение  (превышает  25-27%  краткосрочных  активов).  Таким  образом,  за  период  с  01.01.2011 
года  по  01.01.2014  года  краткосрочные  активы  предприятия  за  счет  роста  дебиторской 
задолженности  увеличились  на  73793  тыс.  тенге.
Сумма  свободных  денежных  средств  на  предприятии  за  период  с  01.01.2011  года  по 
01.01.2014  года  возросла  на  3460  тыс.  тенге  и  составила  3874  тыс.  тенге.
За  исследуемый  период  предприятием  был  получен  убыток  от  финансово-хозяйственной 
деятельности,  что  привело  к  увеличению  по  бухгалтерскому  балансу  суммы  непокрытого 
убытка  на  76000  тыс.  тенге.
Сумма  кредиторской  задолженности  на  01.01.2014  года  возросла  по  сравнению  с 
положением  на  01.01.2011  года  на  158300  тыс.  тенге  и  составила  158300  тыс.  тенге.
Соотношение  дебиторской  и  кредиторской  задолженности  в  исследуемом  периоде 
не  изменилось.  При  этом  по  состоянию  на  01.01.2011  года  дебиторская  задолженность 
превышает  кредиторскую  на  205754  тыс.  тенге,  а  по  состоянию  на  01.01.2014  года  на 
76.6%  (в  соответствии  с  рисунком  1). 
Рисунок  1.  Соотношение  дебиторской  и  кредиторской  задолженности  за  2011–2013гг.
Таким  образом,  за  исследуемый  период  увеличилось  отвлечение  средств  из  оборота 
предприятия,  возросло  косвенное  кредитование  средствами  данной  организации  других 
предприятий.  Организация  понесла  убытки  от  обесценения  дебиторской  задолженности. 
Были  приняты  всевозможные  меры  по  взысканию  дебиторской  задолженности  в 
целях  покрытия  задолженности  предприятия  перед  кредиторами.  Предприятие  имело 
определенные  финансовые  затруднения,  связанные  с  дефицитом  денежных  средств.  Такая 
ситуация  могла  привести  к  полной  неплатежеспособности  организации.

212
В структуре пассива баланса по состоянию на конец исследуемого периода присутствуют 
также  текущие  налоговые  обязательства  по  подоходному  налогу,  прочие  краткосрочные 
обязательства.
Рисунок  2.  Источники  формирования  средств  предприятия  за  2010–2013гг.
По  состоянию  на  01.01.2011  г.  предприятие  относилось  к  абсолютному  типу 
устойчивости,  так  как  запасы  и  затраты  намного  меньше  источников,  предназначенных 
для  их  финансирования.
По  состоянию  на  01.01.2014  г.  по  сравнению  с  01.01.2011г.  финансовое  положение  на 
предприятии  не  изменилось.  Финансовая  устойчивость  также  оценивалась  как  абсолютная.
На  01.01.2011  на  Многоотраслевое  государственное  коммунальное  дорожно-
эксплуатационное  предприятие  не  достигались  условия  абсолютной  ликвидности  баланса.
Ликвидность  баланса  на  начало  анализируемого  периода  можно  было  охарактеризовать 
как  недостаточную.  При  этом  в  ближайший  к  рассматриваемому  моменту  промежуток 
времени  организации  не  удастся  поправить  свою  платежеспособность.  Однако  следует 
отметить,  что  перспективная  ликвидность  отражает  некоторый  платежный  излишек  [5].
Важной  особенностью  жилищно-коммунального  хозяйства  является  высокая  социальная 
значимость  и  жизненно  важный  характер  работы  в  жилищной  сфере  города.  Это 
обуславливает  еще  одну  особенность  жилищного  хозяйства 
–
  специфичность  критериев 
оценки  эффективности  функционирования  жилищной  системы.
Характерные  для  сферы  производства  экономические  критерии  эффективности  зачастую 
оказываются  не  определяющими  в  этих  организациях.
Поэтому  необходимо  учитывать  не  столько  экономический  эффект,  а  социально-
экономический  и  чисто  социальный  эффект.  Главной  целью  должно  быть  улучшение 
качества  обслуживания  населения,  и  удовлетворение  его  потребностей,  и  уже  посредством 
этого 
–
  улучшение  финансовых  показателей  работы  предприятий  [6].
Комплексный  анализ  эффективности  управления  собственностью  выявил  несколько 
проблем и обусловил определение рекомендаций и предложений  по дальнейшей деятельности 
Многоотраслевого 
государственного 
коммунального 
дорожно-эксплуатационного 
предприятия  Отдела  жилищно-коммунального  хозяйства,  пассажирского  транспорта  и 
автомобильных  дорог  Акимата  г.Уральска.  Для  сохранения  функционирования  необходимо:
 
– разработать  план  финансово-хозяйственной  деятельности  предприятия,  с  целью 
увеличения  доли  доходов  от  негосударственного  сектора  экономикия;
 
– уставный  капитал,  отраженный  в  балансе,  привести  в  соответствие  с  юридическими 
документами  об  изменении  и  дополнении  в  устав;
 
– принять  меры  для  выявления  и  устранения  причин  высокой  текучести  кадров.
Таким  образом,  пример  анализа  деятельности  одного  из  коммунальных  предприятий 
Западно-Казахстанской области в динамике за три года позволяет нам сделать определенные 
выводы  для  наиболее  эффективного  управления  сферой  жилищно-коммунального  хозяйства 
на  региональном  уровне.  Необходимо:

213
 
– учитывать  особенности  ЖКХ  на  региональном  уровне;
 
– учитывать  нестабильность  сектора  и  его  внутреннюю  неоднородность;
 
– учитывать  высокую  чувствительность  к  внешним  факторам. 
Директивные  методы  управления  коммунальными  предприятиями    оказываются 
наименее  эффективными  и  могут  привести  к  большей  дестабилизации,  равно  как  и 
стать  причиной  деструктивных  процессов.  Более  действенными  мерами  государственного 
регулирования  признаются  макроэкономические  методы,  направленные  на  стимулирование 
спроса  и  предложения,  чей  положительный  эффект  проявляется  в  долгосрочном  периоде. 
Необходимость  определения  и  достижения  долгосрочных  целей  обуславливает  развитие  и 
внедрение  инструмента  стратегического  планирования  всеми  участниками  рынка.

жүктеу/скачать 6,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: