Қалаға қауіп жоқ екенін айтты

10

№30 (1288) 

30  шілде – 5 тамыз 

2015 жыл

АНА ТІЛІ

(Деректі повестен үзінді)

Адамдықты 

қасиет тұтқан

Тұрсынбек ТОКИН

ПРОЗА

КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІНЕН

сет айна алдына келіп, шашын тарап 

біраз тұрды. Бүгін  те к ңілді, дип-

лом жұмысы да аяқталуға жақын. 

з- зімен с йлесіп, айнадағы  сетті с зге 

шақырды:

– Жағдайың қалай,  сет? Енді бас-аяғы он-

он бес күннен кейін Құдай бұйыртса т рт жыл 

оқып, еңбектенген дипломды да алып: «Қош 

бол, Мәскеу» дейміз. Дипломды алғаннан 

кейін қайда бару керек? Қазақстанға, елге ме?

– Жоқ, Сухумиға барған дұрыс.

– Неге?

– Себебі үйленгелі отырған қызым 

М е д и к о н ы ң   а т а с ы   Л у к о   а қ с а қ а л   о қ у 

аяқталысымен біржола тойларыңды Сухумида 

жасаймыз деген. 

– М-м-м. Солай де. Елде  зіңді күтіп 

отырған анаңды, іні-қарындасыңды тастап, бір 

қыздың соңына еріп, б тен елге кете бермексің 

бе? Оларды ойламайсың ба?

–   О й л а й м ы н ,   б і р а қ   о л а р д ы   о й л а п 

қорқатындай ештеңе жоқ. Інім Ғалым ержетті.

Ол соңғы жылы маған жиі ақша салып тұрды. 

Мүмкін, тойымызға келіп қалатын шығар. 

– Е, дұрыс екен. Тойың тойға ұлассын. 

Осылай  з- зімен с йлесіп тұрғанда, есікті 

серпе ашып Серік кіріп келді.

–  сет!  сет! Қайдасың? 

Б лмеге ентіге кірген Серік қолындағы 

хаттарды үстел үстіне тастай салды да: 

–  й, ерім-ай, саған тағы да үш қыздан 

бірдей хат келді, – деді де, ол хаттарды қайтадан 

қолына алып:

– Мынау Жазирадан, мынау Гүлжаннан, ал 

мынау  зің айта беретін  семнен.

– Бәрін де дауыстап оқи бер,– деді.

Серік қуанғандай хаттарды бірінен соң 

бірін ашып оқи ж нелді.

– Ой-хой, қыздар-ай, бәрінің де жүрегінде 

от-жалын. Бәрінің жүрегі бір сен деп маздап 

тұрғандай. Түбі, осылардың қайсысы  зіңе 

бұйырар екен? Шіркін-ай, бұл дүниеден небір 

серілер де, сұлулар да  тті ғой. Атақты Сәкен 

атамыздың да, Балуан Шолақтың да әр ауылда 

бір-бір махаббаты болған дейді. Бірақ бәрінің 

де шын жүрекпен қалағандары біреу ғана. 

–  й, бір қызық ойды ортаға салғым келіп 

отыр, тыңдашы,– деді ол к ңіліне орала кеткен 

ойын жеткізуге асыққандай.

– Иә, тыңдадық, тағы не бәлені ойлап 

таптың?

– Еш бәлесі жоқ, тек ойымды дұрыс түсін. 

Осы үш қыздың қайсысы сені шын сүйетінін 

білу үшін бәріне де телеграмма жіберейік. 

Телеграмманың мәтіні былай болсын: «Ма-

шина аварияға түсіп,  ртеніп,  сеттің беті, 

бір жақ құлағы күйіп қалды» дейін. Егер сені 

шын сүйгені болса, келеді. Ал құр сұлулығыңа 

қызыққандары келмейді.

– Егер үшеуі бірдей келсе қайтесің?  рі 

Медикодан ұят болмай ма? Ол білсе, не дейді? 

Медикомен дос болғалы мен бірде-бір қыздың 

хатына жауап берген емеспін. Сонда да бұл 

қыздар хат жазуларын қоймайды.

–  й, сен не деп кеттің? Қазақтың толып 

жатқан сұлу қыздарын қойып, енді грузин 

қызына үйленбекшімісің? Ой, сұмдық-ай! Бір 

грузин қызына еріп кете бересің бе?

– Біз с з байластық қой.

– Е, с з байласқанда не тұр? Қаншама жұрт 

бала-шағасымен де айырылысып жатқанда, 

сенікі әшейін баланың ойыншығы емес пе? 

Енді грузинка жайында маған әңгіме айту-

шы болма. Т рт жылға созылған оқуымыз 

аяқталды. Бас-аяғы он шақты күнде бәріміз 

де бет-бетімізге кетеміз. Осы телеграмманы 

жібергеннен кейін қай қыз іздеп келсе, соған 

үйлен.

– Біз Медикомен үйленетін болып с з 

байластық қой.

– Сендердің уәделескендеріңді екі-ақ 

күн бұрын білдім ғой.  деттегідей, бірге оқып 

жүрген к п қыздың бірі шығар дедім.  лі де 

кеш емес, бұл қыздан да құтылуға сылтау та-

былады.

Арада үш күн  тпей жатып  семнен жедел-

хат келді. Келетін пойыздың күнін, уақытын 

айтып жазыпты. Жеделхат келгелі  сетте маза 

жоқ.

– Бәрін бүлдірген сен,– деп Серіктен 

к румен болды.

– Бір ретін табамыз, саспа, – деп Серік 

жұбатқанымен,  сеттің к ңілі тынышталар 

емес. Үйленбекші болып серттескен қызы 

Медико біліп қалса не дейді? Апырмай, 

күтпеген оқиға болды-ау.  сем...  сем... 

Ол қанша ұмытайын десе де, ұмыта алмай 

жүрген алғашқы ғашығы ғой. Алғаш  зінен 

екі жас үлкен  семге мектепте оқып жүргенде 

сүйетінін айтып хат жазғаны есінде. Сонда 

тоғызыншы сыныпта оқып жүрген кезі еді. 

семнің жалғыз сұлулығына емес, оның тама-

ша әндеріне де ғашық болатын. Енді сол  сем 

келе жатыр.  

сет екі оттың ортасында қалып, қыздарға 

не айтарын білмей қиналуда. Үйленбекші   бо-

лып   отырған   қызына   елден   келген    семді   

туысым деп таныстырғанымен, кейін Медико 

ол қыздың кім екенін сезген сияқты. Сезсе де, 

іштегі күдігін сыртқа шығармай,  семді қонақ 

ретінде сыйлаған болып жүр.  сет осы аз күн 

ішінде екі қызды да қимай, қанша азаптанса да, 

ақыры ел-жұртқа деген сағынышы бар, еркінен 

айырып,  семге еріп кете берді.

Медикоға қайтып кеткісі келсе де,  зін 

әдейі іздеп келген қызды тастап кете беруге 

қимайды. 

В о к з а л   т о л ғ а н   ж о л а у ш ы л а р .   Е к е у і 

бірге кірді. Сырттан топырлай келген меди-

цина қызметкерлерінің ішінде үлкен қасқа бас 

кісі зарланып жатқан шалды бірден құшағына 

алып, жұбату айтып, қайта-қайта жалына 

түседі.

– Қызыңыздың  мірін қалайда сақтап 

қалуға тырысамыз. Жүрегі аман, жарақатын 

емдеп жатырмыз. К п қан кетіпті.  зірше 

тыныштық сақтау керек,–деп келгендерді 

үгіттеумен сыртқа зорға шығарды.

Келгелі  ткен т рт күннің  зі әбден 

жүйкені жеп, созыла түскендей. Осы уақыт 

ішінде жатақханадағы бір б лмеде жатқан үш 

еркек бір-бірімен ж нді тілдескен де емес. 

Бәрінің де ойында Медиконың тағдыры. 

Сағат санап аһылап-уһілеумен әбден қажыған 

шалдың жағдайы да ауыр. Бірге еріп келген 

жиені  Дәуқара шалдың ауырып қалмауын ой-

лап, қас-қабағына қараумен жүр.  сет отырған 

б лмеге Дәуқара кіріп келді: 

– Еркек болсаң, шыныңды айтшы, осы 

оқиғаға кінәлі сенсің бе?– деді.

сет аяқастынан не сылтау айтарын 

білмей, үнсіз басын изеді. Анау бұрыннан 

дайындалып келген болуы керек, беліндегі 

пышақты шапшаң суырып сілтеп қалғанда, 

сет жалтарып үлгергенше  ткір пышақ оң 

жақ білегін осып  тті. Ол екінші рет сілтей 

бергенде, жанұшырған  сет бар пәрменімен 

оны бұттан теуіп құлатты. Бала кезден футбол 

ойнап  скен  сеттің тепкісі оңай болмады. 

Жанды жеріне тиген тепкіден Дәуқара  кіре 

құлап жатқанда, айғайын салып шал кіріп 

келді.

– Тоқтатыңдар! Не сұмдық?! Медико  лім 

аузында жатқанда бұларың не?

Ашулы шал қолындағы таяғын сілтеп 

қалғанда Дәуқара жасқанып үлгере алмай таяқ 

тура шекесіне тиіп, қан саулап қоя берді.

сеттің бұлшық етін зақымдап, күре та-

мырын қиып кеткен екен, қан к п кетті. 

Дәуқараның жарақаты жеңіл. Ол басын 

таңғызып шығысымен  сеттің жағдайын ой-

лап, оған қан құю керек деген соң  з қанын 

беріп бәйек болуда. Келесі күні  сеттен 

қызбалықпен жіберген ағат ісіне кешірім сұрай 

келген Дәуқара оны құшағына алып:

к пшілікті қақ жарып,  з вагондарына қарай 

келе жатыр еді. Соңдарынан:

– Асет, стойте! – деген  ктем дауыс естілді. 

Келе жатқан Медико екен. Ентіге жеткен 

қыздың отты жанарынан атқан отты жалын 

абдырап қалған  сетті  ртеп жіберердей, 

бет қаратар емес. Тұла бойын ашу-ыза би-

леген қыздың жүзі  те суық  әрі бір қауіпті 

аңғартқандай сұсты к рінді. Ол осы сәтте 

дәрменсіз күй кешіп тұрған жігітінен жауап 

күткендей, назарын алмастан үнсіз қарап 

қалған.  сетте үн жоқ. Медиконың тұла бойын-

да тұтанған отты дауыл сыртқа лақ етіп аты-

лардай аласұрса да, ашулы қыздың үлбіреген 

еріндері іштегі дүмпуді зорға ұстап тұрғандай 

дір-дір етеді. Қайратына мінген қыз іштегі 

дүлей отты тежей тұрып,  семге кілт бұрылды. 

Үйленгелі тұрған жігітін әкетіп бара жатқан 

қыздың жүзіне жаңа к ргендей қарап тұрды да, 

оның қолын қыса түсіп:

– Будьте счастливы! Береги его. Он чистый 

ребенок,– деді де, қолындағы с мкені  семге 

ұстатып кете берді.

Осы бір сәтте тұла бойындағы күш-қуатын 

біреу сылып әкеткендей мең-зең күйде, екі 

аяқтың күшімен зорға тұрған  сет «Медико! 

түскендей қиналуда. Ол  зін дүниенің асылын 

к зімен к рмей, жүрегімен сезінбей, бәрін 

де күл-талқан ғып келе жатқан зұлым жандай 

сезінді.

– Жо-жоқ, бұлай болуы мүмкін емес. 

Біреудің құрғалы тұрған отбасын күйретіп, 

бақытты болуым керек пе? 

сет сол құлаған бойда әлі жатыр. К зі 

жұмулы, к ңілі ояу. Ол да ауыр ой құшағында. 

Медикомен  ткен күндер к з алдында 

экрандағыдай тізбектеліп,  тіп жатқан сияқты. 

Күнде ертемен сабаққа барар алдында есік 

қағып, оятып алатын Медиконың сыңғырлаған 

үні,  зіне деген ерекше мейірімі осы бір сәт 

к ңілін жаулап алғандай.  ткен күндердің 

небір қимас, қымбат сәттері бірінен соң бірі 

тізбектеліп қайталана берді. 

семнің келуі  Медиконың тағдырына 

балта шапқандай болды. Оңаша жатып ойға 

батқан  сет  зінің не істеп, не қойғанын енді 

аңғарғандай. Түнімен д ңбекшумен жатып, 

таң алдында ғана шаршап ұйқыға кеткен ол 

түс әлетінде бір-ақ оянды. Купе ішінде  сем 

к рінбейді. Басқа екі жолаушының бірі ол оя-

нысымен  сем қалдырған хатты қолына ұстата 

салды. Хат асығыс жазылған сияқты. Кейбір 

Медико!» деп дауыстағанымен, не үшін, неге 

айғайлағанын  зі де сезбей қалды. Оның қазіргі 

айғайы анасының соңында жалғыз қалып бара 

жатқан сәби баланың шарасыз халіндей еді.

Қазақстанды бетке алып жүрдек пойыз 

жүйткіп келеді. Екі жолаушы орындарына 

жайғасқалы бір-біріне тіл қатқан емес.  сет 

купеге кірісімен теріс қарап жатып қалған. 

сем де әрі-бері д ңбекшіп ұйықтай алмады. 

Ол түннің бір уақытында бағанағы Медико 

қалдырған с мкені ашып к ріп еді, ішінде бір 

кұмыра шарап, піскен тауық еті және бір парақ 

қағаз бар екен. Хатты  семге арнапты.

« сем, сендерге бақыт тілеймін. Жүрекке 

әмір жүрмейді, тағдырдың жазуы осылай 

шығар.  сетпен жылға жақын дос болғалы 

білгенім, ол  те адал, мінезі бала сияқты 

аңқау, әлі де ер адам болып,  з бетінше шешім 

қабылдай алмайды. Қасындағы Серік не айтса, 

соның ыңғайында болады. «Неге бұлайсың?» 

д е с е м :   « К е м п і р - ш а л д ы ң   т ә р б и е с і н д е 

болғандықтан шығар» дейді.  лі де жас қой. 24 

жас деген немене?! Мүмкін жүре-жүре  згерер. 

Ендігі билік  зіңде. Бақытты болуы да саған 

байланысты.

Менің бар уайымым да,  кінішім де – 

кәрі атама қалай к рінбекпін? Бұл  мірде 

оның жалғыз арманы да, үміті де мен едім. 

ке-шешем тауда машина аударылып жеті 

жасар ұлымен қоса қаза болған. Жалғыз қалған 

үш жасар мені атам к зінің қарашығындай 

аялап, тәрбиелеп  сірген еді. Мен студент 

болғалы осы т рт жыл ішінде Мәскеуге 5 

рет келіп кетті. Жасы тоқсаннан асқан кәрі 

шал мені сағынғанда жолдың алыстығын да, 

зінің кәрілігін де ұмытып кетеді. Соңғы рет  

келгенде  сетті к ріп: «Немерем енді екеу 

болды» деп балаша қуанып кеткен болатын. 

Осыдан он күн бұрын «Үйленетін болдық, 

келеміз»  деп атама телефон шалған едік. 

Ағайындар біздің келуімізді күтіп, тойға дайын-

далып жатқанда бәрі де аяқастынан  згерді. Бұл 

жағдайды естісе, атам қандай күйде болатынын 

білмеймін.

Екінші уайымым: сірә, нәрестелі болатын 

шығармын.  сетке әзірше айтпаған едім. Енді 

оның білмегені де дұрыс қой.  сетті ренжітпе. 

Ол үй болып, қызмет істегеннен кейін мықты 

азамат, мықты экономист болады. Балалықтың 

бәрін ұмытады. Ал мына шарапты атам беріп 

жіберген екен, той алдында достарымен ауыз 

тисін деп. Біздің елдің дәстүрі солай. Енді 

бұл сәлемдеме сіздерге бұйырды. Бақытты 

болыңдар. Шынайы ықыласпен, Медико».

Хат аяқталысымен  сем к з жасына ерік 

берді. «Апырмай, не деген жақсы жан». Ол хат-

ты кеудесіне басқан бойда мазасыздана түседі. 

Жанарынан жалын атып тұрған Медиконың 

бейнесі к з алдынан кетер емес. Басқа түскен 

осынша қайғы-мұңмен жалғыз арпалысып 

қалған ер к ңіл қыздың жан жарасы  семге 

ауыр соққы болып тиді. Медикодай қыздың 

жақсы қасиетіне қайран болған ол:

– Апырмай, қыз басымен не деген ер к ңіл 

жан, – дей берді. – Жанындай жақсы к ретін 

болашақ жары  зін тастап бара жатқанда, маған 

жалғыз бауырын табыс еткендей, бақытты 

болуымызды тілеп кете берді-ау. Не деген 

тамаша жан!

Таудың тәкаппар қызының жақсы қасиеті, 

жақсы қылығы  семді қатты тебірентті. Сағат 

сайын оның басындағы ауыртпалық  з басына 

жолдары сызылып қайта жазыла берген.

« сет! Сенен жеделхат келгенде жүрегім 

тас т беме шықты, зәре-құтым қалмады. 

Мәскеуге қалай жеткенімді де білмей қалдым. 

Сен автомобиль апатына ұшырап, отқа күйіп 

жатқанда мен қалайша елде тыныш жатамын? 

Қолымнан келгенше к мегімді берейін деп, 

жиған-терген қаражатымды ала келген едім. 

Құдайға шүкір, бәрі де жақсы болды. Сен 

аман екенсің. Саған жұмсаймын деп, әкелген 

ақшамды қалтаңа салып кеттім. Сен мені шын 

сүйсең, сыйласаң, айтқалы отырған  тінішімді 

орында. Қанша дегенмен, екі жас үлкендігім 

бар ғой. Ұйқыдан оянысымен, Медикоға 

тез жет, оны тез  тауып ал. Екеуміздің бұл 

ісіміз – үлкен қиянат. Біреуге қиянат жасап, 

ешкім бақытты бола алмайды. К з алдымда 

бір мектепте оқып- скен, сені жақсы білемін. 

Сенің қолыңнан кісіге қиянат жасау келмейді. 

тінішімді орында.

Жазықсыз қыздың к з жасы екеумізді де 

оңдырмайды. Қиянаттың арты қорлық екенін 

түсінуің керек. Анаңды ойласаң, ол кісі жалғыз 

емес. Сенен де басқа ұл-қызы бар ана жалғыз 

болмайды. Елге алаңдама. Медикодай асыл 

қызбен ғана сен бақытты бола аласың. Алла 

тілегімді қабыл етсін.  мин!  , иә, сүйінші! 

Құдай қаласа, сен әке болғалы тұрсың, Ме-

дикодан білдім. Бақытты, ұрпақты болыңдар. 

Сәлеммен,  сем».

б д е н   ш а р ш а ғ а н  

с е т   М ә с к е у -

Сухуми ұшағына отырысымен, к з жұмып 

тыныстамақшы болса да, ұйқы келер емес. 

К зін жұмса болды, тағы да отты жанары 

жарқыраған Медико алдынан шыға келгендей 

болады да тұрады. 

сет Сухуми әуежайына келісімен, сап 

түзеп қатар тұрған таксистердің бірінен Ор-

джоникидзе к шесіндегі 62-үйге қалай жетуге 

болатынын сұрай бергенде, қасында тұрған 

ақ волганың иесі елең етіп,  сетті к зімен бір 

шолып  тті де:

– Сіз Луко Аргвляни атаның үйіне 

бармақшымысыз?– деп сұрады.

– Иә,– деді  сет таңырқауын жасыра 

алмай.  Волга иесі таныспақшы ниетпен оған 

қолын созып:

– Мен шалдың к ршісімін. Ол кісілерді 

жаңа ғана осында – әуежайға әкелдім. Сіз кім 

боласыз?– деді.

– Мен шалдың немересі Медикомен бірге 

оқыған едім,– деді  сет. Шалдың к ршісі 

жұлып алғандай:

–  , иә, сіз тойға келген екенсіз ғой. Қап, 

той енді болмайтын болды...

– Неге?

Шалдың к ршісі сағатына қарап алды да:

– Олар қазір бір сағат ішінде Сухуми-

Мәскеу бағыты бойынша ұшатын ұшаққа оты-

рады.  зіңмен бірге оқыған немересі Медико 

ауырып қалыпты. Жүрекке пышақ тиген және 

білектің күре тамыры қиылып, к п қан кетіпті. 

Ол студенттер жатақханасының қасындағы 

ауруханада жатыр деді.

Мына хабарды естісімен  сет әуежайға 

қарай құстай ұшты. Бұлар ауруханаға келген-

де медицина қызметкерлері науқастың халі 

нашар деп, келгендерді ішке кіргізер емес. 

Жалғыз немеренің тағдыры жанына батқан 

шал қол-аяғы қалтырап келе жатса да, кедергі 

жасағандарды итеріп тастап, немересі жатқан 

б лмеге кіріп кетті.  сет те палатаға олармен 

–   Е к е у м і з д і ң   қ а н ы м ы з   а р а л а с т ы , 

енді біз ағалы-інілі болдық. Екінші жақ-

сы хабар – Медиконың да жағдайы жақ-

с ы .   О н ы   б а с қ а   п а л а т а ғ а   ш ы ғ а р д ы ,

кешке шалды ертіп кіріп шығайық, – деді де, 

асығып шығып кетті.

Т рт күнді т рт айдай ғып сағат санаумен, 

тағаты таусылған шал қуанышты хабарды 

естіп, ауруханаға асыға жетті. Келген бойда 

арқасын кереуетке сүйеп отырған немересін 

к рген шалда ес қалмады.  бден зарыққан 

қария жалбарынған дұғасын қайталаумен ұзақ 

отырды. 

Ұзақ отырыстан кейін к ңілі орнығып, 

мауқы басылғандай болған қария есік жаққа 

бұрылып,  сетке «жақында» дегендей ишарат 

қылды. Имене басып,  сет қасына келгенде, 

оны  з жанына отырғызып:

– Балам, менің қазақтармен досты-

ғ ы м   О т а н   с о ғ ы с ы н д а   б а с т а л ғ а н   е д і .

Қанды майданда от кешіп жүргенде, қос-

т а   н а й   л ы қ   А х м е т ж а н ,   ш ы м к е н т т і к

Тұрсынбай деген жігіттер қасымда бол-

ды. Майдан даласында қансырап  лім

аузын да жатқанымда екеуі кезек арқалап, 

м е н і   г о с п и т а л ь ғ а   ж е т к і з і п   ж а н ы м д ы

алып қалған да осылар. Тәңірдің бер-

г е н   с ы й ы   о с ы   ш ы ғ а р   с о л   е к е у і н і ң

арқа  сында тоқсаннан асып, к з алдарыңда тірі 

отыр  мын. Соғыстың аты соғыс. Кейін майдан 

даласында екі досым да, туған інім Бадри де 

қаза болды. Ахметжан  нерлі жігіт еді. Оның 

қолынан менің чунгриім түспейтін еді. Чунгри 

мен домбыра ұқсас болғандықтан қолы бос 

уақыттарда қазақтың талай күйлерін, әндерін 

орындап, жерлестерінің к ңілдерін к теретін. 

Сол аяулы досымның чунгриге пышақпен 

ойып жазған «Луко+Ахметжан» деген естелік 

жазуы әлі күнге дейін  шірілген жоқ. Оның 

сол ойып жазған жазуы жүрегімде мәңгі 

ұмытылар емес.  зің де сол Ахметжанның 

елінен Қазақстаннан екенсің, Тәңір ием жар 

болсын. Ендігі айтарым, аман-сау тойларың 

ткен соң, қайда барасыңдар, қайда жұмыс 

істейсіңдер – мен үшін алаң болмаңдар, – деді 

де, шал батасын беріп, шығып кетті.

Оңаша қалған екеуінде үн жоқ. Бар кінәні 

зінен к ріп, басы салбырап отырған  сет дәл 

қазір не айтарын білмейді. Оның қиналып 

отырғанын сезген Медико әлсіз саусақтарымен 

сеттің таңулы білегін сипап отырды да, бар 

күшін жинап, алғаш тіл қатты:

– Таудың асау табиғатынан, күркіреген 

дауылынан аман қалдық-ау,– деді ол, ажал 

аузынан қалған тағдырды әзілге айналдырып.

– Иә, Медико, бәрі де қара дауылдай 

күркіреп  те шықты. Біз аманбыз. Енді 

жарқыраған бақыт күні туатын шығар.

–  мин,– деді Медико.

Ата Заң дәстүрін бойларына бекем сіңіріп 

скен, Сванетия тауының тәкаппар қызы 

сүйген жарының алдында езіліп-мұқалуды 

ар к ріп, қанша намысқа тырысқанымен, 

оның ұзын қою кірпіктерінің астында пайда 

болған м лдір тамшыларды  сеттің к зі 

шалып қалды. Ол Медиконың шарасы мол 

жанарында тұнып қалған моншақтарды 

пкен үстіне  бе берді. Осынша уақыт жаны 

қиналып жатқанда,  сеттің  зіне деген ыстық 

ықыласын пәк сезімін зарыға сағынған қыз, 

әйелдерге тән нәзік сезімге бой алдырып үнсіз 

егілуде.

Сарайшық саздары

Сонау к з ұшынан жасыл желегі 

желмен ойнап, құлпырып тұрар 

қасиетті мекен Сарайшықтың 

Мәдениет үйінде қаламгер Тарас 

Наурызәлінің шығармашылық кеші 

тті.

« С а р а й ш ы қ т а н   ұ ш қ а н   а қ қ у -

ж ы р »   д е п   а т а л ғ а н   б ұ л   ш а р а н ы 

ұ й ы м д а с т ы р у ғ а   ұ й ы т қ ы   б о л ғ а н 

Сарайшық селолық округінің әкімі 

Алмажай Мәстекова және селолық 

кітапхана мен Мәдениет үйі. Тарас 

Наурызәлі оқырманға «Сарайшық 

с а з д а р ы »   а т т ы   ж ы р   ж и н а ғ ы м е н 

белгілі. 

Оның қаламынан туған дүние-

лердің ерекшелігі сонда, ақын  зінің 

табанының ізі, балалық шағының 

к ркем елесі қалған туған ауылын, 

ондағы ізгі жүректі, жаны жайсаң 

адамдарды жыры мен прозасының 

к е й і п к е р л е р і   е т е д і .   М ә с е л е н , 

«Сарайшық», «Алма бақтың жанын-

дағы үй», «Қазынатал» және басқа 

леңдерінде  зінің кіндік қаны тамған 

мекені мен  зінен жүрек жылуын 

аямай, талантын, қабілетін ұштаған 

аяулы ұстаздары туралы толғанады. 

ңгімелеріндегі кейіпкерлердің де 

прототиптері осы Сарайшықтың 

адамдары. 

Б е л г і л і   а й т ы с   а қ ы н ы   С е р і к 

Қойшығұлов жүргізген бұл кештің 

зге осындай поэзияға арналған 

салтанаттардан  айырмашылығы – 

ақын  зінің  мір жолын түгелдей 

ж ы р   ж о л ы м е н   р н е к т е п т і .   О с ы 

50 шумақтан тұратын, тұтас бір 

мірбаян деуге тұрарлық шығарманы 

ақынның жерлестері Алмагүл  Алтай, 

А з а т   С а м а т ұ л ы ,   М а р ж а н   С и м а -

н о  в а ,   М а р у с я   Ы с қ а қ о в а ,   С е р і к 

Қойшығұловтардың жатқа оқығаны 

сүйсінтерлік жайт болды. 

зі  леңдерінде жазғандай, оның 

химик емес, ақын болып туғанын 

ұққан ұстаздары да оған кешіріммен 

қарап, тәй басқан қадамына сәттілік 

тілеген екен. Сол бір балапан кезінен 

зі армандаған әдебиет деген тылсым 

дүниенің азабын бір кісідей арқалап 

жүрген оның жырларында  ткен 

күндерге деген сағыныш, мұң ба-

сым. Сарайшықтың әрбір тал-терегі, 

Жайық  зені ақынның  леңдерінің 

басты нысанасы.  зіне  негесімен 

үлгі болып, арманын алға жетелеген 

ұстаздары туралы да сол бір таза да 

сыршыл поэзия тілінде бір күрсініп, 

бір жұбанады. Елуге келсе де сезімі 

қасаң тартпай, сағынышпен күн 

кешіп келеді.

...Осынау ұлы даланың,

Сарайшық, сенсің биігі, – деп 

зі жырлағандай, оның  нер жо-

лында алар асуы әлі алда. Тек сол 

жолда  з ауылыңның, тал бесігің 

алақанға салып аялап, жырларыңа 

немқұрайлы қарамай, әр оқушының 

жадына тоқып алғаны қаламгер үшін 

бақыт.  з жерлестерінің махаббаты-

на б леніп, оларға жырдан шапағат 

т ккен Тарас Наурызәлінің жыр-

керуенінің жолы болғай...

Гүлзада НИЕТҚАЛИЕВА,

филология ғылымының 

кандидаты, ақын

Орекеңді жете білмейтін, кездесіп, 

сыр б ліспеген адам әлгінде тізіп 

ткен қызмет аттарына к зі түсіп, 

«партиялық аппараттың нағыз сом, 

сірескен шенеунігі болды ғой» деп ой 

түйері кәміл. Жоқ, олай емес. Бұлай 

тон пішетіндер қателеседі. Партия 

қызметкері болғаны рас. Алайда ол 

адамдықтан, қарапайымдылықтан 

безініп кетпеген жан еді. «Досыңды 

айтшы, сенің кім екеніңді айтайық» 

деген ел ішіндегі с з бар емес пе? 

Орекеңнің жиі араласатын, отбасылық 

достары кім еді?  Зиялы қауым  кілдері 

болатын. Тауман  Амандосов, Манаш 

Қозыбаев, Жұмағали Ысмағұлов, 

Шерияздан Елеукенов... Оның үстіне 

Қ ұ д а й   қ о с қ а н   қ о с а ғ ы   қ а з а қ т ы ң 

 дарын ды ғалым қызы Шәмшиябану 

Қанышқызы Сәтбаева еді ғой. Осы-

дан кейін Батырбековті «Партиядан 

басқа,қызметтен басқа не ойлайды 

дейсің?» деп ж н-жосықсыз кінәлай 

алмаспыз.

Біздіңше, ол кісі кейбіреулер 

сияқты жанын салып қызметтің соңына 

түспеген, қайта қызмет Батырбековті 

іздеген. Анығын айтқанда, сол заманда 

Орекең атқарған, атынан ат үркетін 

қызметтер екінің біріне бұйыра бер-

меген. Ол уақыттың кадр таңдаудағы 

талабы б лек-тін.

Манаш Қозыбаев айтқанындай, 

Оразай аға «Қаныштың күйеу ба ла-

сы мын, Димекеңнің к леңкесіндегі 

да насымын деп кердең қаққан емес». 

Сол баяғы бойға сіңген жусаннан 

аласа, бетегеден биік мінезінен, 

кішілігінен бір танбады.

Тағдыр да кейде қатал-ау. Қатал 

болғанда да шектен шығып кететіні 

бар. Орекең үлкейіп, «Шәмшиябану 

екеуіміз енді балалардың, немерелердің 

қызық-қуанышына кенелеміз» деп 

жүргенде  кенеттен соққан қара дау-

ылдай отбасын мейірімсіз ажал әбден 

шыр айналдырды. Бар-жоғы жеті 

жылдың ішінде т рт бірдей ең жақын 

адамдарынан мәңгілікке айырылып 

қалды. Олар асыл жары Шәмшиябану, 

балалары Райхан, Ғазиз, Ержан. 

Қандай қасіретті жылдар еді бұл! 

« уел баста Шәмшияның қазасын 

қалай к терер екенбіз деп жүргенде, 

шаңырағымыздың күлдіреуіштері 

бірінен кейін бірі сынды. Солар-

мен бірге менің де жүрегімнің талай 

талшықтары үзіліп кетті...» деп жазды 

«Жаралы жанымның жан сыры» атты 

толғанысында.

мірге тік келген Орекең жарық 

дүниеден тік қалпында кететіндей 

еді. Бұлай дейтініміз, азаматтың 

бойындағы сергектік, жадыраңқы 

КЕШ

жүктеу/скачать 20,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: