Алеуметтану тероиясы indb
Ертеректегі кейбір мысалдар
жүктеу/скачать 16,19 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қалыптан тыс эксперименттер
| Ертеректегі кейбір мысалдар
Біз этноәдіснамалық зерттеулердің белгілі ертеректегі мысалдарынан бастай- мыз. Алғашқы әдістердің кейбіреулері бүгін сирек қолданылатын немесе мүл- дем қолданылмайтын болса да, олардың бізге этноәдіснама туралы айтары аз емес. Қалыптан тыс эксперименттер Қалыптан тыс эксперименттерде (Jansen, 2008) адамдар әлеуметтік шынайы- лықты қалыптастыруда қолданатын әдістерді анықтау үшін әлеуметтік шын- дыққа араласады. Бұл зерттеудің негізінде тек әлеуметтік өмірдің әдістемелік өндірісі ғана емес, сонымен қатар қатысушылардың мұндай әрекеттермен айна- лысатынын білмегені туралы болжам жатыр. Қалыптан тыс экс перименттердің мақсаты – қалыпты процедураларды бұзу, осылайша күнделікті әлем беймәлім жаңа қырынан байқалып, зерттелуі мүмкін. Гарфинкель (1967) өз жұмысында этноәдіснаманың негізгі қағидаларын суреттейтін кездейсоқ жағдайларды, өз оқушыларымен жүргізілген қалыптан тыс эксперименттердің бірқатар мысал- дарын ұсынды. Линч (1991:15) Гарфинкельдің бұрынғы жұмысынан алынған (1963) ереже бұзу шылықтың келесі мысалын ұсынады (10.1-кесте). Бұл – әрине, tic-tac-toe ойыны. Белгілі ережелер ойынға қатысушыларға әр ұяшыққа белгі қоюға мүм- кіндік береді, бірақ бұл жағдайда ережелер бұзылып, белгі екі ұяшықтың ара- сына қойылған. Егер бұл ереже бұзушылық нақты tic-tac-toe ойынында бол- са, екінші ойыншы (2-ойыншы) дұрыс орналастыруды талап етсе керек. Егер бұлай орналаспаса, 2-ойыншы неліктен 1-ойыншы осындай әдеттегіден тыс 414 II бөлім • Қазіргі заманғы әлеуметтану теориясы: негізгі мектептер әрекетке барғанын түсінуге тырысады. Этноәдіснамашы 2-ойыншының әреке- тін tic-tac-toe ойынының күнделікті әлемі қалай қайта құрылатынын көру үшін зерттейді. Тағы бір тәжірибе жасау үшін Гарфинкель өз студенттерінен үйлерінде 15 минуттан бір сағатқа дейін өздерін сноубордистерміз деп елестетіп, сол бо- йынша әрекет жасауды өтінді. «Оларға өздерін сақ және сыпайы түрде ұстау- ға нұсқау берілді. Олар жеке қатынастан бас тартып, ресми түрде сөйлесуге, сөйлескен кезде ғана сөйлеуге тиіс еді» (Garfinkel, 1967:47). Көп жағдайда от- басы мүшелері мұндай мінез-құлықтан абдырап қалады: «Мәлімдемелер таң- ғалу, қобалжу, есеңгіреу, қорқыныш, уайым және ашулану сияқты сезімдерге, сондай-ақ отбасы мүшелерінің студенттер сараң, зейінсіз, өзімшіл, жексұрын немесе әдепсіз болды деген айыптарына толы болды» (Garfinkel, 1967:47). Бұл реакциялар адамдардың өздерін жүріс-тұрыс туралы парасатты болжамдарға сәйкес әрекет ету қажеттігі қанша лықты маңызды екенін көрсетеді. жүктеу/скачать 16,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|