К‰жіл- деп, ызбарланып, ышқынып, тістеніп, шы- тынап кетеді екен. Ән салғаны төбелеске бер- гісіз. Әншілердің көбі т‰р шығарам деп, әуре болады. Жақсы әнді бұзып жібереді. Қиқыл- дай ма, шиқылдай ма, аупылдай ма мазарат...
Есіл әнді бей-берекет қылады. Бет-аузын тыржитып, зорланып, к‰штеніп отырып салған соң ән бола ма? (Ж.Аймауытов)
Берілген микромәтінде еліктеуіштер бір-
ден бірнеше қызметті атқарып тұр. Бірінші-
ден, салыстыру. Жақсы әнші мен нашар әнші.
Бірі әнді к‰жілдеп, ызбарланып, ышқынып, тіс- теніп, шытынап айтса
, екіншісі қиқылдап, ши- қылдап, аупылдайды. Жайшылықта антоним
бола алмайтын сөздер контексте антоним ре-
тінде қолданылып тұр.Екіншіден, қарқынды-
лық. Адам эмоциясының бірте-бірте к‰шеюі
к‰жілдеу, ызбарлану, ышқыну, тістену, шы- тынау немесе тыржитып, зорланып, к‰ш- теніп арқылы көрініс тауып тұрса, эмоция-
дағы бәсеңділік қиқылдай ма, шиқылдай ма, аупылдай ма арқылы көрініс тапқан. Бұл – жа-
зушы шеберлігі.
Сөздің қандай дауыс ырғағымен айтыл-
ғандығы көп жағдайда сөз мағынасына қара-
ғанда маңызды болуы м‰мкін. Дауыстың
реңктері айтылатын сөздің мән-мағынасына
‰лкен әсер етіп, адамның т‰рлі көңіл-к‰йі
туралы мәліметті тыңдаушыға бірден білдіріп
тұратындықтан, басқа адамға берілетін ақпа-
раттың жеткізілуінде дауыстың ерекшелігі
маңызды факторлардың бірі болып табылады.
Дыбыстың тыңдаушыға әсер етушілік қыз-
метін зерттеуші Н.В. Кириченко өз еңбегінде:
«Учет данных междисциплинарного характера,
прежде всего, данных нейро- и психолин-
гвистики, обусловливает принятие в качестве
исходного положение об акустической природе
языка. Язык зарождается у ребенка в звучащем
виде и в звучащем виде функционирует. Пись-
менность строится из элементов, которые чело-
век выделил, извлёк из звучащей речи, она
является способом фиксации звучащей речи.
Экспрессивные средства имеют акустическую
природу, не связанную с кодом письма. Следо-
вательно, первичными средствами выражения
эмоциональности являются средства звучащей
речи, прежде всего, мелодика, ритмика, тембр,
а также сегментные средства. Именно они спо-
собны эмоционально окрашивать любую фразу,
а также любую лексему», – деп жазады [5, 11].
Сөздің айтылу реңкі адамның т‰рлі эмо-
циясы мен көңіл-к‰йінен ғана емес, сол сөзді
сеніммен әлде к‰мәнмен айтып тұрғандығы-
нан да хабар береді. Мысалы,
Жігіт