Видеотехнологии для общения

430 

В  классе  аппаратных  решений  для  подключения  к  видеоконференции  требуются  специальные 

групповые  или  персональные  терминалы.  Групповые  терминалы  применяются  для  оборудования 

переговорных комнат и могут представлять собой как специальные комплексные решения, состоящие 

из  нескольких  мониторов,  высококачественных  видеокамер,  аудиосистем  и  различного 

дополнительного  оборудования  для  демонстрации  документов,  так  и  из  одной  групповой  камеры, 

монитора  и  микрофона.  Персональные  ВКС-терминалы  также  состоят  из  видеокамеры,  монитора  и 

микрофона  и  предназначены  для  индивидуального  использования  на  рабочем  месте  сотрудника. 

Аппаратные  ВКС  способны  обеспечивать  самое  высокое  качество  передачи  видео,  вплоть  до 

достижения  эффекта  присутствия  участников  конференции  за  одним  столом (Telepresence), что 

способствует более четкому восприятию информации от собеседника. 

Преимущества  применения  технологий  ВКС  в  бизнес-процессах  компаний  широко  известны. 

Это  прежде  всего  сокращение  затрат  на  командировки,  повышение  производительности  труда, 

уменьшение  времени  на  принятие  решений.  Сейчас  все  большую  популярность  приобретают 

программные платформы для организации видеоконференций и совместной работы над документами 

и  приложениями.  Этот  класс  систем  строится  на  веб-технологиях  и  представлен  на  рынке 

преимущественно в виде облачных сервисов, с доступом к ним конечных пользователей по подписке. 

В  отличие  от  аппаратных  решений  ВКС  сервисы  веб-конференций  предназначены  не  столько  для 

организации  сеансов  видеоконференцсвязи,  сколько  для  автоматизации  бизнес-процессов  и 

совместной работы [3]. 

Результаты  исследования  могут  служить  основой  для  разработки  системы  унифицрованного 

доступа  к  социальным  сетям,  а  также  для  построения  прогностических  моделей  взаимодействия 

такого типа.  

 

ЛИТЕРАТУРА 

1.  Pochepcov Г.Г. Коммуникативная технология ХХ века. - Москва: Refl книга, Backler, 2000. 

2.  Губанов Д.А. Информация процесс, в социальной сети. - Москва: МПС, РАН, 2009. 

3.  Губанов  Д.А.,  Новиков  Д.А.  Модели  унифицированных  элементов  управления  информации  в 

однородной социальной сети. - Москва: МПС, РАН, 2009. 

4.  Интернет и выборах 2008 года. 

5.  http://pewinternet.org/pdfs/PIP_2008_election.pdf. 

6.  Рольф  М.  Социальные  сети  и  пороговые  модели  коллективного  поведения.  Препринт. - Чикаго: 

Университет Чикаго, 2004. 

REFERENCES 

1.  Pochepcov G.G. Communicative technology of XXth century. – Moscow:Refl-book, Backler, 2000. 

2.  Gubanov D.A. Information process in social network. - Moscow:IPU, RAN, 2009. 

3.  Gubanov D.A., Novikov D.A. Models of unified information controls in homogeneous social network. - 

Moscow:IPU, RAN, 2009. 

4.   The Internet and the 2008 Election. 

5.  http://pewinternet.org/pdfs/PIP_2008_election.pdf. 

6. Rolfe M. Social Networks and Threshold Models of Collective Behavior.         Preprint. – Chicago: University 

of Chicago, 2004. 

 

Тұрсынова А.Т., Сыдыбаева М.А. 

Əлеуметтік желіге үйлестірілген байланыс құрудың бір бейнесі. 

Түйіндеме. Əрбір əлеуметтік желі бастапқы кіру кезінде қолданушыдан құпия сөзбен логинды керек етеді, 

бұл əрине қолданушыға қиындау. Уақыт өте келе бірнеше əлеуметтік желіде аккаунттары бар адамдар шатасып, 

қиындыққа əкеліп соқтырады. 

Түйін  сөздер:  Ақпараттық  технологиялар,  əлеуметтік  желі,  үйлестіру,  байланыс  жүйесі,  қатынас, 

интернет-кеңістік, қолданушы, ақпарат, сервис, үлгі. 

 

Tursynova A.T., Sydybaeva М.А. 

One glance at the creation of a unified access to social networks. 

Resume. Each social network at the entrance demand login and password to access your page, making it difficult 

to the user. In the future, it leads confusion because people can not remember the password and login of social 

networks, except those which are visited frequently. This causes some difficulties in dealing with a variety of accounts. 

Key words: information technology, social network, unification, system for access, communication, internet 

space, user, information, service. 

 

 

 

431 

УДК 004 

 

Турубанов К.В. бакалавр

1

 , Галиева Н.Г.

1

, Толегенова А.А.

2

 

1

Каззахский национальный технический университет имени К.И.Сатпаева,  

2

Казахский национальный университет имени Аль-Фараби,  

г.Алматы, Республика Казахстан

  

kostya_turubanov@mail.ru, amaltu@mail.ru, aliyatts@mail.ru 

 

РАЗРАБОТКА ДИАГНОСТИЧЕСКОЙ СИСТЕМЫ ПСИХОЛОГИЧЕСКИХ 

ОСОБЕННОСТЕЙ ЛИЧНОСТИ 

 

Аннотация.  В  статье  рассмотрены  вопросы  психологического  тестирования  и  психодиагностики, 

применение  компьютерных  технологий  в  экспериментальной  психологии,  представлена  функциональная 

структура  системы.  Разработанная  информационная  система  включает  в  себя  функции  сбора,  анализа, 

интерпретации показателей необходимых при составлении портрета личности и исследования ее особенностей.  

Ключевые  слова:  психологическое  тестирование,  психодиагностики,  сбора,  анализа,  интерпретации 

показателей, составление портрета личности  

 

Психологическое  тестирование – исследование  определённых  психологических  качеств  и 

свойств  личности  путем  использования  психологических  тестов.  Психологическое  тестирование 

используется при отборе на работу, в психотерапии и психологическом консультировании. 

Хороший психолог расскажет о человеке все или почти все без всякого тестирования. Иногда для 

этого достаточно беседы, иногда и беседа не нужна, достаточно одного взгляда: на лицо человека, на 

его  походку,  достаточно  услышать  интонации  его  разговора.  Однако  хороших  психологов  мало,  а 

разбираться в людях нужно, и вот тут пригождаются как раз психологические тесты [1-5]. 

Труднее  всего  в  человеке  определить  две  казалось  бы  элементарные  вещи:  здравый  смысл  и 

порядочность.  Другие  психологические  особенности  (экстраверсия,  доброжелательность,  общий 

интеллект, невротизм, открытость опыту) – определить с помощью тестов вполне реально. 

Основные 

характеристики 

психологических 

тестов - это 

валидность, 

надежность, 

репрезентативность  и  достоверность.  Валидность - это  соответствие  результатов  теста  той 

характеристике,  для  измерения  которой  он  предназначен.  Надёжность - свойство  теста  давать  при 

повторном измерении близкие результаты. Надёжность как внутренняя согласованность - направленность 

всех элементов тестовой шкалы на измерение одного качества. Репрезентативность – соответствие между 

нормами  (интервалами  на  тестовой  шкале),  полученными на  выборке, и  нормами,  которые  могут быть 

получены  на  популяции.  Достоверность – свойство  теста  противодействовать  фальсификации – 

намеренному или бессознательному искажению результатов испытуемыми. 

В  процессе  разработки  и  апробации  разные  исследователи  могут  менять  количество  и  состав 

вопроса  теста,  но  в  таком  случае  трудно  сопоставлять  результаты,  полученные  разными 

исследователями. Только со временем создается стандартизованный тест — психологический тест с 

четко определенными неизменным списком вопросов, инструкцией, методами обработки результатов 

и  подсчета  баллов.  На  создание  эффективного  психологического  теста  уходит  от 10 лет  работы 

авторских  коллективов.  Качество  теста  обеспечивается  многоступенчатой  процедурой  проверки  и 

стандартизации его шкал. 

Психологический  тест [1-5] – стандартизированное  задание  (испытание),  по  результатам 

выполнения  которого  судят  о  психофизиологических  и  личностных  характеристиках,  знаниях, 

умениях  и  навыках  испытуемого.  Тесты,  по  которым  судят  о  знаниях,  умениях  и  навыках 

испытуемого,  занимают  промежуточное  положение  между  психологическими,  образовательными  и 

профессиональными тестами. 

Тесты  личности (Personality tests) – тесты  психологического  тестирования,  направленные  на 

изучение  характера,  способностей,  эмоций,  потребностей  и  других  свойств  человеческой  личности. 

Личностные  тесты  подразделяются  на  проективные  тесты,  личностные  опросники  и  тесты 

деятельности (ситуационные тесты, кейсы). 

Тест  интеллекта — тесты  психологического  тестирования,  направленные  на  изучение  степени 

развития интеллекта у человека. 

Вербальный тест (Verbal test) – тест, построенный на использовании языка, когда тестируемый, 

выполняя задание, должен не совершать действия, а описать их словами. 

Тест  достижений (Achievement test) – стандартизированный  тест,  конструируемый  на  учебном 

материале и предназначенный для оценки уровня овладения учебными знаниями и навыками. 

432 

Тест  на  профессиональную  пригодность – психологический  тест,  направленный  на  выявление 

индивидуальных  интересов  и  предпочтений,  помогающий  определить  наиболее  предпочтительную 

для конкретного человека работу. 

Результаты  тестов  нередко  представляют  в  виде  психограммы (Psychogram), графически  наглядно 

изображая результаты исследования психической деятельности индивида с помощью ряда тестов. 

Разрабатываемая информационная система для психологического тестирования респондентов, на 

основе  клиент – серверных  технологии,  представляет  собой  комплекс  мер  и  инструментов. 

Функциональная структура информационной системы представлена на рисунке 1. 

 

 

 

Рисунок 1 – Функциональная структура системы «Psycho» 

 

Банк  ответов.  Содержит  варианты  ответов  к  каждому  заданию,  компьютер  сверяет  данный 

учащимся ответ с содержанием банка. 

Сервис психолога. Включает широкие возможности варьирования объема проверочной работы и 

условий ее проведения. 

Формирование  задания.  В  соответствии  с  указаниями  психолога  этот  блок  создает  сценарий 

проверочной работы для каждого обучающегося. 

Сервис  обучающегося.  Задания  предъявляются  последовательно,  по  одному  и  остаются  на 

экране любое время. 

Блок  управления.  Обеспечивает  нормальное  функционирование  системы  позволяет  вводить  в 

процессе работы необходимые коррективы. 

Блок формирования результатов. Осуществляет сравнение ответа обучающегося с содержанием 

банка  ответов,  и  в  соответствии  с  выбранным  режимом  оценивания,  фиксирует  результат  теста  в 

баллах. 

Протоколы, статистика. Записывает в память компьютера фамилию обучающегося и результаты 

прохождения психологических тестов. 

Структура программного обеспечения системы представлена на рисунке 2. 

Для программной реализации информационной системы была выбрана среда программирования 

Borland Delphi. Delphi - это среда быстрой разработки, в которой в качестве языка программирования 

используется язык Object Pascal [7]. 

Появление Delphi не  могло  пройти  незамеченным  среди  многочисленных  пользователей 

компьютера.  Оценки  экспертов,  изучающих  возможности  этого  нового  продукта  фирмы Borland, 

обычно  окрашены  в  восторженные  тона.  Основное  достоинство Delphi состоит  в  том,  что  здесь 

реализованы идеи визуального программирования. Среда визуального программирования превращает 

процесс  создания  программы  в  приятное  и  легко  понимаемое  конструирование  приложения  из 

большого набора графических и структурных примитивов. Borland Delphi позволяет создавать самые 

различные  программы:  от  простейших  однооконных  приложений  до  программ  управления 

распределенными  базами.  В  состав  пакета  включены  разнообразные  утилиты,  обеспечивающие 

работу с базами данных, XML-документами, создание справочной системы, решение других задач. 

Преимущества Delphi по сравнению с другими программными продуктами [8]: 

-

  быстрота разработки приложения; 

-

  высокая производительность разработанного приложения;  

433 

-

  настоящий 32-битный  код,  полученный  в  результате  компиляции  оптимизирующим 

компилятором; 

-

  низкие требования разработанного приложения к ресурсам компьютера;  

-

  возможность полного доступа к функциям операционных систем Windows95 и Windows NT;  

-

  наращиваемость за счет встраивания новых компонент и инструментов в среду Delphi;  

-

  возможность разработки новых компонент и инструментов собственными средствами Delphi 

(существующие компоненты и инструменты доступны в исходных текстах);  

-

  удачная проработка иерархии объектов;  

-

  де-факто  уже  доступно огромное  количество  визуальных  компонент  третьих  фирм,  часть  из 

которых freeware, часть shareware, часть – коммерческие. 

Delphi  имеет  возможность  вызывать  и  получать  обратные  вызовы (callback) из  любого 

стандартного модуля DLL для Windows. Delphi может генерировать DLL, которые можно вызывать 

из C, C++, Visual Basic, PowerBuilder, или из других сред, которые понимают стандартные Windows 

DLL. Имеется пример DLL в каталоге DEMOS\DB\DLL из комплекта Delphi. 

Сегодня сотни компаний по всему миру заявляют о многократной окупаемости их инвестиций в 

информационные системы, построенные с применением Delphi в качестве основного инструмента. 

 

 

 

Рисунок 2 - Программное обеспечение информационной системы «Psycho» 

 

Информационная  система  психологического  тестирования  предназначена  для  использования  в 

научных  лабораториях,  в  эксперементальных  исследованиях  студентов  психологов,  в 

психологической и консультативной практике в рамках диагностики и корекции личности, а так же в 

других  учреждениях,  таких  как  детские  сады,  школы,  при  работе  с  абитуриентами,  работе  с 

трудными  подростками,  в  рамках  работы  по  подбору  и  оценке  персонала,  везде,  где  необходима 

Информационная система "Psycho" 

Системное 

программное 

обеспечение 

Инструментальное 

программное обеспечение 

Прикладное программное 

обеспечение 

Microsoft 

Windows 7 

СУБД MS Access 2003  

Среда объектно-

ориентированного 

программирования 

Borland Delphi 7.0  

psycho_admin.dpr 

AUnit1.pas 

AUnit2.pas 

AUnit3.pas 

AUnit4.pas 

AUnit6.pas 

AUnit7.pas

AUnit8.pas 

AUnit9.pas 

AUnit10.pas 

AUnit5.pas 

AUnit11.pas 

psycho_user.dpr 

Unit1.pas 

Unit2.pas 

Unit3.pas 

Unit4.pas 

Unit5.pas 

434 

профилактика  игровой  компьютерной  зависимости  личности.  Результаты  данной  работы  имеют  не 

только научную,  но и практическую ценность в вышеуказанных областях.  

 

ЛИТЕРАТУРА: 

1  http://www.koob.ru/karelin/bolshaya_enciklopedia_testov 

2  http://www.koob.ru/venger_a_l/psih_ris_testi 

3  http://www.koob.ru/pesliak/pesliak_brain 

4  http://www.koob.ru/beliakin/3in1love 

5  http://www.koob.ru/anastasi_anna/psychology_testing 

6  В.Н. Петров. Информационные системы. – СПб.: Питер, 2003. С. 687. 

7  А.Н.  Вальвачев,  К.А.  Сурков,  Д.А.  Сурков,  Ю.  Четырько.  Программирование  на  языке Delphi. – М.: 

Учебное пособие, 2005. 

8  В.В. Фаронов Delphi. Программирование на языке высокого уровня: Учебник для вузов. – СПб.: Питер, 

2007. 

 

REFERENCES: 

1.  http://www.koob.ru/karelin/bolshaya_enciklopedia_testov 

2.  http://www.koob.ru/venger_a_l/psih_ris_testi 

3.  http://www.koob.ru/pesliak/pesliak_brain 

4.  http://www.koob.ru/beliakin/3in1love 

5.  http://www.koob.ru/anastasi_anna/psychology_testing 

6.  V.N.Petrov Informacionye sistemy. – SPb: Piter, 2003. S. 687. 

7.  A.N.Valvacheev, K.A.Surkov, D.A. Surkov, U.Chetyrko. Programmirovanie na yazyke  Delphi. – М.: 

Uchebnoe posobie, 2005. 

8.  V.V.Faronov Delphi. Programmirovanie na yazykevysokogo urovnya: Uchebnik dlya vyzov. – SPb: Piter, 

2007. 

 

Турубанов К.В. , Галиева Н.Г., Толегенова А.А. 

Тұлғаның психологиялық ерекшеліктерінің диагностикалық жүйесін құру 

Түйіндеме.  Берілген  мақалада  психологиялық  тестілеу  жəне  психологиялық  диагностика  мəселелері 

қарастырылған,  компьютерлік  технологиялардың  эксперименталды  психологияда  қолданылуы  талқыланған, 

жүйенің функционалдық құрылымы келтірілген. Құрылған ақпараттық жүйе тұлғаның бейнесін жасауға жəне 

оның ерекшеліктерін зерттеуге қажетті көрсеткіштерді жинау, талдау, түсіндіру функцияларын қамтиды. 

Негізгі  сөздер:  психологиялық  тестілеу,  психологиялық  диагностика,  көрсеткіштерді  жинау,  талдау, 

түсіндіру, тұлғаның бейнесін жасау. 

 

Tutubanot K.V., Galiyeva N.G., Tolegenova A.A. 

Development of a diagnostic system of psychological personality traits 

Summary.The paper deals with psychological testing and psycho-diagnostics, the application of computer 

technology in experimental psychology, is a functional structure of the system. The developed information system 

includes functions for collecting, analyzing, interpreting the indicators necessary for the preparation of a portrait of the 

person and the study of its features. 

Key words: psychological testing, psycho-diagnostics, the collection, analysis, interpretation, performance, 

drawing a portrait of the person 

 

 

ƏОЖ 004.7 

 

Усембаева С.А., Калиев М.бакалавр 

Қ.И.Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, 

Алматы қ., Қазақстан Республикасы, 

us_salta@mail.ru 

 

СЫМСЫЗ СЕНСОРЛЫ ЖЕЛІЛЕР 

 

Андатпа:  Сымсыз  сенсорлы  желілер - қазіргі  заманғы  телекоммуникациялық  технологияларды  дамыту 

неғұрлым  перспективалы  бағыттардың  бірі  болып  табылады.  Кабельді  инфраструктуранын  радиоэфирге 

ауысуына байланысты жəне жаңа функционалдық мүмкіншіліктеріне байланысты қолдану перспективті. 

Түйін сөздер: Сымсыз сенсорлы желі, ZigBee, IEEE 802.15.1, WPAN, ұялы байланыс. 

 

435 

Сымсыз  сенсорлы  желілер - қазіргі  заманғы  телекоммуникациялық  технологияларды  дамыту 

неғұрлым  перспективалы  бағыттардың  бірі  болып  табылады.  Кабельді  инфраструктуранын 

радиоэфирге  ауысуына  байланысты  жəне  жаңа  функционалдық  мүмкіншіліктеріне  байланысты 

қолдану  перспективті.  Сымсыз  сенсорлы  желілердің  мынадай  сипаттамалары  арқылы,  түйіндерінің 

кішігірімділігі,  тұтыну  қуаты  төмен,  радиоинтерфейсі,  жеткілікті  есептеу  қуаты,  салыстырмалы 

төмен  құны  ретінде,  ол  техникалық  жəне  табиғи  объектілердің  əр  түрлі  ақпарат,  мониторинг  жəне 

бақылау сипаттамаларын жинау процестерін автоматтандыру мақсатында  адам қызметінің көптеген 

салаларында олардың кеңінен қолдану арқасында мүмкін болды. 

Сымсыз сенсорлы желілер жоғарыда аталған ерекшеліктері мынадай бағыттар бойынша кешенді 

проблемаларды шешуге арналады: 

- Телекоммуникациялық инфрақұрылым желілерінің мониторингі 

-  Автожолдар  магистраленің  мониторингі  (темір  жол,  метрополитен  жəне  т.б.),  мұнай  жəне  газ 

құбырлары, 

- Көлік жүк тасымалының мониторингі жəне талдау 

- Экологиялық биологиялық жəне медициналық бақылау 

- Автоматтандыру жүйесін жəне өмір қолдау жүйелері  «Ақылды үй» 

-  Төтенше  жағдайлардың  алдын  алу  жəне  анықтау  (сейсмикалық  жəне  жанартау  қызметінің 

мониторингі, табиғи апаттар туындау уақтылы ескерту үшін атмосфера мен ауа райы болжамын талдау) 

Сымсыз  сенсорлы  желі – бұл  тармақталған  желі  қызмет  көрсетілмейтін  ықшам  электрондық 

құрылымдардан  тармақталған  желі,  осы  сымсыз  байланыстың  көмегімен  түйіннен  түйінге 

ретрансляция  арқылы  негізгі  станцияға  сыртқы  орта  параметрлерін  жəне  ақпараттың  жіберілуін 

жүзеге  асырады.  Осындай  сенсор  түйіндерін  тұрақты  бекітуге  болады,  сонымен  қатар  мобильді 

болуы  мүмкін,  яғни  кеңістікте  бір-бірінен  еркін  қозғала  алады,  желінің  логикалық  байланысын 

бұзбайды.  Сенсорлы  желінің  тұрақты  топологиясы  болмайды,  жəне  оның  құрылымы  уақыт 

ағымымен  динамикалық  озгереді.  Желі  түйіні,  сенсор  деп  аталатын,  сыртқы  ортадан  ақпарат 

кабылдайтын  датчигі  бар,  микроконтроллер,  жады,  радиохабарлағыш,  автономды  корек  көзі  жəне 

кейде  атқарушы  механизм  болып  саналады.  Сонымен  бірге  сыртқы  ортаға  желіден  түйіндерден 

əсерлердің бағдарлаушысылардың берілуі ықтимал. 

 

 

 

1-сурет. Сенсор желілер түйіннің үлгісі жəне оның аппаратты құрайтыны 

 

Сымсыз  сенсорлы  желілердің  аймақ  мөлшері  бойынша  орналастыруы  олардың  сымсыз  дербес 

есептеуіш желілер кластарына жатқызуға болады (WPAN). WPAN желілерінің басты айырмашылығы 

оның қорек көзін аз мөлшерінде жұмыс істеу. Қазіргі кезде WPAN желілерінің екі класы бар: əсер ету 

радиусы  кішірейтілген ( 10 м  дейін)  жəне  кеңейтілген  əсер  ету  радиусымен (100-ге  дейін),  осы 

функционалдық мүмкіншілік арқасында оның WLAN мен бірге жұмыс атқара алады. Дербес желілер 

əртүрлі  стандартқа  негізделіп  құрылуы  мүмкін,  протоколдар  жəне  технологияларымен,  мысалға: 

IEEE 802.15.1 стандартты Bluetooth; ZigBee, 6loWPAN, DigiMesh стандарты IEEE 802.15.4, 

WiMedia/MBOA UWB (Ultra Wideband) стандарты ECMA368 (IEEE 802.15.3a стандарт  базасында) 

немесе DS-UWB Forum стандарты IEEE.15.4a 

WPAN желілерінің алғашқы стандарты IEEE 802.15.1. стандарт Bluetooth vl.x спецификациясына 

негізделген жəне оның физикалық деңгейін анықтайды (PHY layer) жəне ортаға рұқсат деңгейін (MAC 

layer). IEEE 802.15 стандартын  кеңейтуде  келесі  қадам  жаңа  стандарт  жасау  болды,  бұл  стандарт 

құрылғылардың IEEE 802.11 стандарттары  мен IEEE 802,15 функционалдық  үйлесімділігін 

қамтамасыз  ету.  Көп  ұзамай  физикалық WPAN желісіндежұмыс  істейтін  құрылғыларда, Bluetooth 

436 

қамтамасыз ететін жылдамдық жеткілікті болған жоқ. Осыған орай жаңа стандарт жасауға қажеттілік 

туды,  стандрт  сымсыз  арна  құруға  жəне  осы  арнамен  ондаған,  жүздеген  Мбит/с  ақпарат  өткізуге 

қабілетті болу керек еді(IEEE 802.15.3).  

Жоғарыда  аталған  стандарттар  деректерді  үлкен  көлемде  жібері  үшін  өте  колайлы  (дауыс, 

деректер,  бейне)  үлкен  жылдамдықпен ( 1-ден 200-ге  дейін  Мьит/с).  Құрылымдар  автономды 

тəртіппен  жұмыс  істеуге  қабілетті ( батареядан  жəне  аккумулятордан) 10-нан 100 м  дейін 

қашшықтықка ақпарат тарата алады. бұл стандарттар құрылғыларда сымды байланысты ауыстыруға 

мүмкіндік береді, күнделікті колданатын компьютерлер, компьютерлік желілер. Алайда, соншалықты 

көп  болып  көрінетін  белгісіз  жүйелер  бар  (датчиктер,  ақпарат  жинау  жүйелері  жəне  т.б),  кейбір 

бағдарламалар тиімді осы  технологияларды пайдалану  мүмкін  емес.  Осы  тапсырмаларды  жүзеге 

асыру мақсатында IEEE 802.15.4  стандартты   жылдамдығы төмен WPAN-желілер үшін əзірленді. 

IEEE 802.15.4 стандартты бұрын бос радио интерфейстерді алды, жоғары өнімділігі бар құрылғы 

мен  технологиясымен  алмастырылды,  жəне  тиісінше  неғұрлым  қымбат,  қатаң  стандартталған 

базасының  сəйкесі  жоқ,  электрондық  компоненттері  түрлі  өндірушілердің  жеке  радио  трансивер 

фишкалар негізінде кез-келген шешім. 

Сымсыз сенсорлы желі түсінігі жəне бірінші прототипі  Америка Құрама Штаттарында пайда болды. 

Сенсорлы желінің  ғылыми-зерттеуң  жəне дамуы Америка Құрама Штаттарында бірнеше жоғарғы оқу 

оырндарында өткізілді. Барынша табысты Калифорния штатының Беркли универсситетінің профессоры 

Кристофер  Пистердың  ғылыми-зерттеулері  болды.  Кристофер  Пистердің  ғылыми-зерттеулері  жəне 

Берклиде құрастырылған үлгісі smart dust, ол сирек кездесетін функционалдық мүмкіндіктерге ие болды, 

компаниялардың  қызығушылығын  тудырды,  ZigBee альянсының  мүшелерімен  құрылған  компаниялар 

Ember, Freescale Semiconductor, Honeywell, Invensys, Mitsubishi Electric, Motorola, Philips Electronics жəне 

Samsung  энергияны  аз  тұтынатын  ашық  стандартты  сымсыз  желі  мониторингі  жəне  басқаруды  жүзеге 

асыру  мақсатында. ZigBee протоколдарының  жиынтығы  жеті  деңгейлі  ашық  жүйлердің  өзара 

əрекеттесуін  іске  асырады.  Екі  төменгі  деңгейі  (физикалық  жəне  радио  арна  деңгейі)  төменгі 

жылдамдықты IEEE 802.15.4-2003 дербес радио желілердің стандарты болып табылады.  

 

 

 

2-сурет. 802.15.4 стандартының қысқаша мінездемесі 

 

IEEE 802.15.4 стандартында сымсыз сенсорлы желінің екі түйні бар: RFD (reduced-function device)  

функциялары  шектеулі  құрылғылар,  оның  орналастыру  орны  туралы  ақпаратты  жинайды;  толық 

жабдықталған FFD (full-function device) құрылғылары, ол пакеттерді ретрансляциялайды жəне ақпарат 

жинайды. IEEE 802.15.4 стандартты сенсорлы желілер 2

64 

желілік құрылғыларды қамтуы мүмкін. 

Кең  жолақты  тұжырымдамасына  сəйкес  конвергенттік  желі BCN (Broadband конвергенция 

Network),  ақпараттық  жəне  коммуникациялық  қызмет  көрсету  саласында  келесі  қадам  сымсыз 

сенсорлық  желілерді  енгізу  бастамасы  болады,  ғаламдық  телекоммуникация  желісіне  пайдаланушы 

кез келген жерде елдің əртүрлі объектілер мен қоршаған орта туралы телеметриялық ақпаратты алуға 

мүмкіндік беретін, жəне географиялық бөлінген нысандардың командаларды жіберу. Осы жағдайда, 

сенсорлық  желілер  трафигі (3-сурет)  қоғамдық  байланыс  желісі  арқылы  берілуі  мүмкін. Ubiquitous 

(таратылатын)  желісі,  Сенсорлық  желілерді  негізінде  жасалған  технология,  олардың U-қоғам 

негізінде құру, ақпараттық коммуникация дамыту үшін жаңа перспективалар ашады.  

437 

 

 

3-сурет. Таратылатын сенсорлық желі функционалдық деңгейі 

 

Қазіргі кезде сымсыз сенсорлы желінің қоғамдық байланыс желілерімен өзара жұмыс істеу үшін 

IETF ұсынған 6LoWPAN протоколы қолданылады, ол қолданыстағы желілерге сенсорлық желілерді 

интеграциялауға  мүмкіндік  береді.  Бұл  протокол, IEEE 802.15.4 стандартында IP-пакеттер  беруге 

мүмкіндік береді, ашық стандарттар (IPv6 протоколы) қанағаттандыру үшін. Бұл басқа IP-арналармен 

жəне  құрылғылармен  өзара  қарым  қатынасын  қамтамасыз  етеді. 6LoWPAN протоколы  аз  қуатты 

сымсыз  дербес  желілеріне (LoWPANs) арналған  жəне  құжаттарда  сипатталған [RFC4919] жəне 

[RFC4944]. 6LoWPAN желісінің (4-сурет) архитектурасы логикалық құрылғылардың үш түрін (түпкі 

түйіні,  маршрутизатор  жəне  шлюз)  анықтайды,  жəне  желінің  үш  түрін: «Қарапайым LoWPAN», 

«Кеңейтілген LoWPAN» жəне  «арнайы LoWPAN». Суретке  қарасақ, «Арнайы LoWPAN» ҚБЖ 

қосылған жоқ, «Қарапайым LoWPAN» бір шлюз арқылы ҚБЖ қосылған, ал «Кеңейтілген LoWPAN» 

бірнеше шлюздерді қамтиды, ҚБЖ арқылы жəне бір-бірімен магистральді байланыс жолымен.  

 

4-сурет. 6LoWPAN желісінің 

архитектірасы. 

 

438 

 

Сенсорлық желілердін келесі мүмкіндіктерді бөлектеу керек: 

- өзін-өзі қалпына келтіре жəне ұйымдастыру қабілеттілігі 

төмен электр таратқыштардан ұзақ қашықтыққа ақпаратты беруге қабілеті(ретрансляция) 

- құны төмен компоненттері жəне олардың шағын мөлшері, 

- аз энергия тұтыну жəне тəуелсіз(автономды) көздерінен қуат мүмкіндігі 

- орнатылуы қарапайым, кабельдерді төсеуге қажеттілігі жоқ, 

- толықтай сымсыз технология арқасында жəне қуатты батареялардан алатыны, 

- мұндай желілерді қолданыстағы жəне жұмыс істеп тұрған нысандарға қосымша жұмыстарсыз 

орнатуға болады 

- планшеттік компьютерді пайдаланып инфрақұрылым басқара білу  

- Төменгі техникалық қызмет көрсету шығындары. 

Жалпы,  сенсорлық  желілерін  жобалау  жəне  құрылыс,  ақпараттық  жəне  коммуникациялық 

технологияларды  əр  түрлі  салаларына  қатысты  ғылыми  жəне  ғылыми-техникалық  мəселелерді 

шешуге жəне байланыс байланысты көптеген аспектілерін қарастыру керек 

 

 

 

5-сурет . ССЖ ашық ғылыми-зерттеу мəселелері. 

 

Сымсыз түйіннің аппараттық қамтамасыз етуін жəне желі протоколдарының түйіндермен өзара 

əрекеттесуі  үшін  тəуелсіз  электрмен  жабдықтау  жүйесімен  ұзақ  өмір  қамтамасыз  ету  үшін 

оңтайландырылған. Түйіннің жұмыс істеу режиміне байланысты бірнеше жыл жұмыс істеу мүмкін. 

Сымсыз  сенсорлы  желі – бұл  тармақталған  желі  қызмет  көрсетілмейтін  ықшам  электрондық 

құрылымдардан  тармақталған  желі,  осы  сымсыз  байланыстың  көмегімен  түйіннен  түйінге 

ретрансляция  арқылы  негізгі  станцияға  сыртқы  орта  параметрлерін  жəне  ақпараттың  жіберілуін 

жүзеге  асырады.  Осындай  сенсор  түйіндерін  тұрақты  бекітуге  болады,  сонымен  қатар  мобильді 

болуы  мүмкін,  яғни  кеңістікте  бір-бірінен  еркін  қозғала  алады,  желінің  логикалық  байланысын 

бұзбайды.  Сенсорлы  желінің  тұрақты  топологиясы  болмайды,  жəне  оның  құрылымы  уақыт 

ағымымен  динамикалық  озгереді.  Желі  түйіні,  сенсор  деп  аталатын,  сыртқы  ортадан  ақпарат 

кабылдайтын  датчигі  бар,  микроконтроллер,  жады,  радиохабарлағыш,  автономды  корек  көзі  жəне 

кейде  атқарушы  механизм  болып  саналады.  Сонымен  бірге  сыртқы  ортаға  желіден  түйіндерден 

əсерлердің бағдарлаушысылардың берілуі ықтимал. 

 

 

 

439 

ƏДЕБИЕТТЕР 

5.  Нитайгур П.M. (Editor) Сенсорные сети и конфигурация,  основные принципы, стандарты, платформы, 

и приложения.Прыгун. —  2007. — 510 с.  

6.  Кучерявый,  Е.А.  Принципы  построения  сенсоров  и  сенсорных  сетей.  Электросвязь, 2006. — №6 — 

С.10-15. 

7.  Молчанов, Д.А. Приложения беспроводных сенсорных сетей. Электросвязь, 2006. — №6 —20-23с. 

8.  Майская,  В.  Беспроводные  сенсорные  сети,  малые  системы — большие  баксы / Электроника:  Наука, 

Технология, Бизнес. — 2005. — №10. — 18–22 с. 

 

REFERENCES 

5.  Nitaigour, P.M. (Editor) Sensor networks and configuration fundamentals, standards, platforms, and 

applications. Springer,2007- 510 p.  

6.  Kusheryavie, Е.А. Principles of construction of touch-controls and sensory networks. Connection, 2006-№6 -

10-15p. 

7.  MolshanovD.А. Appendixes of off-wire sensory networks. Connection, 2006. - №6- 20-23p. 

8.  MaiskayaВ. Off-wire sensory networks, small systems. Connection,2005-№10. - 18–22p. 

 

Усембаева С. А., Калиев М. 

жүктеу/скачать 20,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: