Алматы 2016 жалпы білім берудегі қазақ тілінің жиілік сөздігі
Етістіктің жиілік сөздігі сөзтізбесінің ерекшеліктері
жүктеу/скачать 308,09 Kb. Pdf көрінісі
|
| Етістіктің жиілік сөздігі сөзтізбесінің ерекшеліктері:
– сөзтізбеде етістіктің барлық семантикалық түрі қамтылды; – бірен-сараң немесе небары бір ғана контексте етістікпен қолданылатын қимыл атауын білдіретін идеомалық тіркес құрылымдағы бірінші компонент қос нүктемен көрсетіліп, бұлар сөзтізбеде етістік ретінде берілді: жүзе: жүзеге ас, қолды-аяқ: қолды-аяққа тұрма, сеспей: сеспей қат, сағы: сағы сыну; – өмірем: өмірем қап пен өрем: өрем қап – екі нұсқа да мəтіндегі қолданысына қарай берілді, алайда соңғысының жиілі (небары 2) аз; 37 – қазақ тіліндегі отыр, тұр, жүр, жатыр 4 қалып етістігі құрамындағы түбірі жат болып келетін соңғысының осы шақтағы жатыр формасы леммаға келтірілмеді, сондықтан сөзтізбеде оның жат түбірінің де, жатыр осы шақ формасының да жиілігі бөлек-бөлек есептелді. Себебі мəтінде ол жатыр зат есімімен омонимдес болып келеді. Сондықтан жатыр/зт мен жатыр/ет контекстегі жиіліктері бөлек саналды; – алып бар, солай ет, олай еттің сөйлеу тіліндегі редукцияланған апар, сөйт, өйт формалары не себепті етістік ретінде сөзтізбеде берілді; – етістіктің -ғыр, -қыр, -гір, -кір тұлғалы қарғыс формалары сөйлеуде дайын түрінде қолданылатындықтан, леммаға келтірілмеді, олардың жиілігі түбірінен бөлек есептеліп берілді: атқыр, ұрғыр, жамандатқыр, құрғыр, қиылғыр, қағынғыр, көгергір т.б.; – кейбір сөйлеу тіліндегі етістіктер мен етістіктің нұсқалары берілді: кедейле (кедей болу), құса (ұқсау); – көсемшенің -й, əсіресе -п формасымен дайын күйінде сөйлеуде қолда- нылатын кейбір сөздер қимылдың сын-сипатын білдіргенімен, үстеу катего- риясына жатпайтындықтан, сөзтізбеде етістік ретінде таптастырылып, түбірге (леммаға) келтірілмеді: айтып-айтпай, асығып-үсігіп, салдырлатып-күлдірлетіп, тұрып-жығылып, алаулатып-жалаулатып, аптығып-үптігіп, бырысып-ты- рысып, кіріп-шығып, өкіріп-бақырып, сылқылдап-былқылдап, сыпырып-сиы- рып, таласып-тармасып т.б. Бұлардың дені экспрессиялық бояулы сөздер екені байқалды; – мəтінде тек -у тұлғасында дайын күйде қолданылатын, онсыз өз мəнінен, тұрпаттық тұтастығынан айырылып қалатын кейбір етістіктер түбірге келтіріл- меді: бақылау-қадағалау (бақылау-қадағала бола алмайды), бақылау-реттеу (бақылау-ретте бола алмайды), бақылау-тексеру (бақылау-тексер бола алмай- ды), ақыру-зекіру (ақыру-зекір бола алмайды). Бұлардың дені терминдік мəні бар қос сөз формасында келетіні байқалды. жүктеу/скачать 308,09 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|