Алматы экономика және статистика академиясы

жүктеу/скачать 1,37 Mb.

Pdf көрінісі

бет	10/13
Дата	12.03.2017
өлшемі	1,37 Mb.
	#9098

1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 13

14.
Есептеңіздер:
a)
∑
=
100
1
2
1
i
i
; б)
∑
=
50
1
3
1
i
i
;
в)
∑
=
10
1
!
1
i
i
; г)
∑
=
128
1
2
)
2
(
1
i
i
;
д)
∏
=
+
+
52
1
2
2
3
2
i
i
i
i
; е)
∏
=
+
10
1
)
!
1
2
(
i
i
;
ж)
∏
=
+
+
100
2
2
1
i
i
i
; з)
∏
=
−
10
2
2
)
!
1
1
(
i
i
.
15. n
натурал саны берілген. Есептеңіздер:
a)
∑
=
n
k
k
1
1
; б)
∑
=
n
k
k
1
5
1
;
в)
∑
=
+
n
k
k
1
2
)
1
2
(
1
; г)
∑
=
+
−
n
k
k
k
k
1
)
1
2
(
)
1
(
;
16. x
нақты саны және  n натурал саны берілген. Есептеу керек:
a)
∑
=
n
i
i
i
x
1
!
; б)
∑
=
+
n
i
x
i
1
)
!
1
(
;
в)
∑
=
+
n
i
i
ix
x
1
2
)
cos(
; г)
∏
=
+
n
k
k
kx
1
)
!
)
sin(
1
(
;
17. n
натурал саны берілген. n мүшелі тізбектің көбейтіндісін табыңыздар.
a)
...;
*
6
5
*
4
3
*
2
1

18.
ε>0 (ε =1e-4) дәлдігімен берілген шексіз қосындыны есептеу керек. Мұнда бірнеше
мүшелер қосындысы анықталған соң, келесі мүшенің модулі берілген дәлдіктен кіші болса,
қалған мүшелерді есепке алмауға болады деп саналады.  Есептеңіздер:
a)
∑
∞
=1
2
1
i
i
; б)
∑
∞
=
+
1
)
1
(
1
i
i
i
;
в)
∑
∞
=
−
1
!
)
1
(
i
i
i
; г)
∑
∞
=
−
0
!
)
2
(
i
i
i
;
5
зертханалық жұмыс. Бір өлшемді жиымдарды өңдеу
Зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар
Тапсырма: Берілген есепті шығаруға арналған алгоритм құрып, программа
жазыңыздар.
Өткізілетін құжат: Алгоритм блок-схемасы, программа мәтіні және есептеу
нәтижелері.
Зертханалық жұмысты қорғау сұрақтары
1.

Жиым және матрицаның сипаттамасы.
2.

Жиым элементтерін енгізу (шығару). Жиым элементтерін нөмірлеу.
69

3.

Жиымның ең үлкен, ең кіші элементтерін, қосындысын, көбейтіндісін,
арифметикалық, геометриялық орталарын, т.б. анықтау.
4.

Матрицаның шарт бойынша таңдалып алынған элементтерін өңдеу.
Жиымдарды өңдеу мысалдары
1  есеп.  А(10)  жиымындағы  оң  элементтердi  екi  есе  кемiтiңдер,  ал  терiс  элементтерi
болса, онда оларды индекстерiнiң мәнiмен ауыстырыңдар.
#include
#include
#include

main()
{
const n=10;
float a[n];
clrscr(); randomize();
printf("\n
Берілген массив элементтері
:");
for(int i=0;i
  {a[i]=random(20)-10;
printf("%2.0f ",a[i]);
  }
printf("\n
Өңделген массив элементтері
:");
//random();
for( i=0;i
  {if(a[i]>0) a[i]/=2;
else a[i]=i;
printf("%3.1f ",a[i]);
  }
getch();
}
Тапсырмалар
А. Әр есептің блок-схемасын және соған сәйкес программасын құрып, компьютерде сол
программаның нәтижесін алу керек.
В. Екі блок-схема Word программасындағы Сурет салу-Автофигуралар-Блок-схемалар
мүмкіндігімен сызылып көрсетілуі тиіс.
С. Берілген жиым элементтері мен нәтижелік элементтерді экранға шығарып, нәтижелерді
жазып алу қажет немесе нәтижені бірден файлға жазу керек.

Жиымдарға қойылатын талаптар
1.

Жиым  өлшемі  (размерность)    тек  константа  немесе    константалық  өрнек  бола  алады.  Жиым
өлшемін идентификатор түріндегі ат қойылған  константа арқылы беру дұрыс деп саналады.
2.

Жиым элементтері нөлден бастап  нөмірленеді, сол себепті элементтің ең үлкен нөмірі элементтер
санынан бірге кем болады.
3.

Индекс  нөмірлерінің  жиым  шекарасынан  асып  кетпеуін  программа  қадағаламайды,    оны
программалаушы өзі бақылауы тиіс.
4.

Нұсқауыш  —  жедел  жады  аймағының  адресін  сақтайтын  айнымалы.  Жиым  аты  оның  0-
элементіне нұсқауыш болып табылады.
5.

Егер  программаға  енгізілетін  элементтер  мәні  алдын  ала  белгілі  болса,  онда  жиымды  сипаттау
кезінде  оның  мәндерін  көрсетіп  (инициалдау)  кету  керек.  Жиымды  глобальді  айнымалы  емес,
локальді айнымалы етіп сипаттаған дұрыс.
6.

Жиым  элементтерін  пернеден  енгізгеннен  гөрі
rand
()
және
random
(n)
функцияларын
пайдаланып, кездейсоқ сандар тізбегін беру арқылы енгізген ыңғайлы болады.
7.

Жиымдарды  сұрыптау алгоритмдерінің жұмыс істеу жылдамдығы, алатын көлемі және қолданылу
аймағы әр түрлі болып келеді.
70

Тапсырмалар нұсқалары
n
нақты элементтерден тұратын бір өлшемді жиым берілген. Жиым элементтерін төмендегі
нұсқаларға сәйкес өңдейтін программалар құру керек.
1
нұсқа
1)

жиымның теріс элементтерінің қосындысын;
2)

жиымның ең үлкен (максимал) және ең кіші (минимал) элементтерінің арасында орналасқан
элементтерінің көбейтіндісін анықтаңдар;
Жиым элементтерін өсуі бойынша реттеңдер.
2 нұсқа
1)

жиымның оң элементтерінің қосындысын;
2)

жиымның модулі бойынша ең үлкен (максимал) және модулі бойынша ең кіші (минимал)
элементтерінің арасында орналасқан элементтерінің көбейтіндісін анықтаңдар;
Жиым элементтерін кемуі бойынша реттеңдер.
3 нұсқа
1)

жиымның жұп нөмірлі элементтерінің көбейтіндісін;
2)

жиымның алғашқы және екінші нөлге тең екі элементінің арасында орналасқан элементтерінің
қосындысын анықтаңдар;
Жиымның барлық оң элементтері оның алдыңғы жағында, ал теріс элементтері соңғы жағында
орналасатындай етіп түрлендіріңдер.
4 нұсқа
1)

жиымның тақ нөмірлі элементтерінің қосындысын;
2)

жиымның алғашқы және ең соңғы  теріс екі элементінің арасында орналасқан элементтерінің
қосындысын анықтаңдар;
Жиымның модульдері 1-ден кіші элементтерін жойып, қысқартыңдар да, жиымның соңында бос
қалған элементтерін нөлдермен толтырыңдар.
5 нұсқа
1)

жиымның ең үлкен элементін;
2)

жиымның алғашқы теріс элементіне дейін орналасқан элементтерінің қосындысын
анықтаңдар;
Жиымның  модульдері  [а,  b]  аралығында  орналасқан  элементтерін  жойып,  қысқартыңдар  да,
жиымның соңында бос қалған элементтерін нөлдермен толтырыңдар.
6
нұсқа
1)

жиымның ең кіші элементі мен оның нөмірін;
2)

жиымның ең алғашқы және ең соңғы оң элементтері арасында орналасқан элементтерінің
қосындысын анықтаңдар;
Жиымның алдыңғы жағында тек нөлге тең элементтері, сонан кейін барып басқалары орналаса-
тындай етіп түрлендіріңдер.
7 нұсқа
1)

жиымның ең үлкен элементі мен оның нөмірін;
2)

жиымның ең алғашқы және ең соңғы нөлге тең элементтері арасында орналасқан
элементтерінің көбейтіндісін анықтаңдар;
Жиымның  бірінші  жартысында  –  оның тақ нөмірлі  элементтері,  ал  екінші  жартысында  –  жұп
нөмірлі элементтері орналасатындай етіп түрлендіріңдер.
8 нұсқа
1)

жиымның ең кіші элементінің нөмірін;
2)

жиымның ең алғашқы және одан кейінгі теріс элементтері арасында орналасқан
элементтерінің қосындысын анықтаңдар;
71

Жиымның  алғашқы  жағында  –  оның  модульдері  1-ден  кіші  элементтері,  ал  соңында  –  қалған
элементтері орналасатындай етіп түрлендіріңдер.
9 нұсқа
1)

жиымның модулі бойынша ең үлкен элементін;
2)

жиымның ең алғашқы және одан кейінгі оң элементтері арасында орналасқан элементтерінің
қосындысын анықтаңдар;
Жиымның нөлге тең элементтері оның соңғы жағында орналасатындай етіп түрлендіріңдер.
10 нұсқа
1)

жиымның модулі бойынша ең кіші элементін;
2)

жиымның нөлге тең алғашқы элементінен кейінгі элементтерінің модульдерінің қосындысын
анықтаңдар;
Жиымның  бірінші  жартысында  –  оның  жұп нөмірлі  элементтері,  ал  екінші  жартысында  –  тақ
нөмірлі элементтері орналасатындай етіп түрлендіріңдер.
11
нұсқа
1)

жиымның модулі бойынша ең кіші элементі нөмірін;
2)

жиымның алғашқы теріс элементінен кейін орналасқан элементтерінің модульдері
қосындысын анықтаңдар;
Жиымның  мәндері  [а,  b]  аралығында  орналасқан  элементтерін  жойып,  қысқартыңдар  да,
жиымның соңында бос қалған элементтерін нөлдермен толтырыңдар.
12 нұсқа
1)

жиымның модулі бойынша ең үлкен элементі нөмірін;
2)

жиымның алғашқы оң элементінен кейін орналасқан элементтерінің қосындысын анықтаңдар;
Жиымның мәндерінің бүтін бөлігі [а, b] аралығында орналасқан элементтерін алдыңғы жағына,
қалғандарын – соңғы жағына орналасатындай етіп түрлендіріңдер.
13 нұсқа
1)

жиымның мәндері А мен В аралығында жатқан элементтері санын;
2)

жиымның ең үлкен элементінен кейін орналасқан элементтерінің қосындысын анықтаңдар;
Жиым элементтерін оның модульдерінің кемуі бойынша реттеңдер.
6
зертханалық жұмыс. Көп өлшемді жиымдарды өңдеу
Тапсырма: Берілген есепті шығаруға арналған алгоритм құрып, программа
жазыңыздар.
Өткізілетін құжат: Алгоритм блок-схемасы, программа мәтіні және есептеу
нәтижелері.
Зертханалық жұмысты қорғау сұрақтары
5.

Жиым және матрицаның сипаттамасы.
6.

Матрица элементтерін енгізу (шығару). Матрица элементтерін нөмірлеу.
7.

Матрицаның ең үлкен, ең кіші элементтерін, қосындысын, көбейтіндісін,
арифметикалық, геометриялық орталарын, т.б. анықтау.
8.

Матрицаның шарт бойынша таңдалып алынған элементтерін өңдеу.

5-
зертханалық жұмысқа арналған тапсырмалар
А. Әр есептің блок-схемасын және соған сәйкес программасын құрып, компью-
терде сол программаның нәтижесін алу керек.
В. Екі блок-схема Word программасындағы Сурет салу-Автофигуралар-Блок-
схемалар мүмкіндігімен сызылып көрсетілуі тиіс.
С. Берілген жиым элементтері мен нәтижелік элементтерді экранға шығарып,
нәтижелерді жазып алу қажет немесе нәтижені бірден файлға жазу керек.
72

1 вариант
1.

Екiөлшемдi жиымның – а
2,5

ең үлкен элементін және оның индексін табыңдар.
2.

А[5][4]  жиымы  берiлген.  Оның  бiрiншi  және  соңғы  жолдарының  орындарын
алмастырыңдар.
2 вариант
3.

Екiөлшемдi жиымның – с
4,5

әрбiр жолдарының қосындыларын табыңдар.
4.

С[5][5] өлшемдi матрицаның жолдарының минимумдарының арифметикалық ортасын
табатын программа құрыңдар.
3 вариант
5.

Екiөлшемдi А(4,7) жиымындағы оң элементтердiң арифметикалық ортасын есептеп
шығарыңдар.
6.

Бүтiн санды В[5][5] жиымы берiлген. Жиым бас диагоналiнiң сол жағынан жоғары
орналасқан оң таңбалы элементтерiнiң санын табыңдар.
4 вариант
7.

Екiөлшемдi А(4,4) жиымының бас диагоналi бойындағы элементтердiң ең үлкенiн
табыңдар.
8.

Бүтiн сандардың екi өлшемдi С(3,8) жиымындағы жолдардың максимал
элементтерiнiң арасындағы минимал элементтi табыңдар.
5 вариант
9.

Екiөлшемдi А(4,4) жиымының қосымша диагоналi бойындағы ең үлкен элементтi
табыңдар.
10.

Екi өлшемдi С(4,5) жиымының әрбiр бағанасының арифметикалық ортасын табатын
программа құрыңдар.
6 вариант
11.

Екiөлшемдi А(4,4) жиымының қосымша диагоналi бойындағы ең кіші элементтi
табыңдар.
12.

Екiөлшемдi А(6,4) жиымының берiлген диапазонда ( a;b) жататын элементтерінiң
арифметикалық ортасын есептеп шығарыңдар.
7 вариант
13.

Екiөлшемдi А(5,10) жиымында оң сан көп пе, әлде теріс сан көп пе, соны анықтаңдар.
14.

Екiөлшемдi А(7,7) жиымында бас диагональдағы элементтердiң арифметикалық
ортасын табыңдар.
8 вариант
15.

Бүтiн санды В[5][5] жиымы берiлген. Оның диагональдарында орналасқан
элементтерiнің ең кішісін табыңдар.
16.

Екiөлшемдi А(4,4) жиымында бас диагональдан жоғарғы орналасқан элементтердiң
қосындысын есептеп шығарыңдар.
9 вариант
17.

Екiөлшемдi А(4,4) жиымында бас диагональдан төмен орналасқан элементтердiң
көбейтіндісін анықтаңдар.
18.

Екiөлшемдi А(4,4) жиымының берiлген диапазонда ( a;b) жататын элементтерінiң
максимумын табыңдар.

10 вариант
19.

Екiөлшемдi А(4,4) жиымында 5-тен артық элементтердiң қосындысын есептеп
шығарыңдар.
20.

Екiөлшемдi А(4,4) жиымының бас диагоналi бойындағы элементтердiң ең үлкенiн
табыңдар.
11 вариант
21.

Екiөлшемдi А(4,4) жиымының бас диагоналi бойындағы элементтердiң ең кішісін
табыңдар.
73

22.

Екiөлшемдi А(4,4) жиымының қосымша диагоналi бойындағы ең үлкен элементтi
табыңдар.
12 вариант
23.

Бес цехтың әрқайсысының 4 бөлiмшесiндегi барлық шикiзат туралы мәлiмет кестесi
берiлген. Шикiзаты ең аз цехтың нөмiрiн анықтаңдар.
24.

Екiөлшемдi А(4,4) жиымындағы элементтердiң арифметикалық ортасының таңбасын
анықтаңдар.
13 вариант
25.

Екiөлшемдi А(7,7) жиымында бас диагональдағы элементтердiң арифметикалық
ортасын табыңдар.
26.

Екiөлшемдi А(4,4) жиымында бас диагональдан жоғарғы орналасқан элементтердiң
максимумын табыңдар.
7
зертханалық жұмыс. Сөз тіркестерін өңдеу
Тапсырма: Берілген есепті шығаруға арналған программа жазыңыздар.
Өткізілетін құжат: Алгоритм блок-схемасы, программа мәтіні және есептеу
нәтижелері.
Зертханалық жұмысты қорғау сұрақтары
1.

Сөз тіркестерінің сипатталу тәсілдері.
2.

Сөз тіркестерін енгізу (шығару) функциялары. Тіркестерді өңдеу.
3.

Тіркестердің ең ұзын, қысқа сөздерін, ұзындығын, сөздері санын, т.б. анықтау.
4.

Бір тіркестік айнымалыға немесе тұрақтыға қанша символ жазуға болады?
5.

Тіркестік өрнектер дегеніміз не?
6.

Тіркестік айнымалылар мен тұрақтыларға қандай амалдар қолданылады?
7.

Тіркестің ішкі символдарын қалай бөліп алуға болады?
8.

Си тілінде сөз тіркестерін өңдейтін қандай функциялар бар? Оларды қалай пайдаланады
және олар қалай жазылады?
Орындауға арналған тапсырмалар
1 вариант
1.

Құрамына сандар кіретін сөз тіркесінің ұзындығын – L анықтап, егер L жұп сан болса,
онда тіркестегі барлық екілік сандарды өшіріп тастаңдар.
2.

Берілген сөз тіркесінің дәл ортасында тұрған сөзді керісінше жазып шығыңдар.
2 вариант
1.  Берілген  сөз  тіркесінің  ұзындығын  –  L  анықтап,  егер  L  жұп  сан  болса,  онда  тіркестегі
алғашқы сөзді өшіріңдер, ал тақ сан болса, соңғы сөзді өшіру керек.
2. Берілген сөз тіркесінде палиндром сөз бар екенін анықтап, ол жайлы мәлімет беру керек.
3 вариант
1.
Берілген сөз тіркесінің ішінде ДОС сөзіне кіретін символдардың нешеу екенін анықтаңдар.
2.
Берілген  сөз  тіркесінің  ұзындығын  –  L  анықтап,  егер  L  >10  болса,  соңғы  сөзді  өшіріп
тастаңдар.
4 вариант
1. Берілген сөз тіркесінің ұзындығын – L анықтап, егер L тақ сан болса, онда тіркестің дәл
ортасындағы  символды  анықтау  керек,  ал  жұп  болса  –  тіркес  ортасындағы  екі  символды
анықтау керек.
2. Берілген сөз тіркесінің ішіндегі барлық ! белгісін ? белгісіне алмастырыңдар.
5 вариант
1. Берілген тіркес ішіндегі бос орын таңбаларын астын сызу ( _ ) таңбасына алмастырыңдар.
2.  Берілген  сөз  тіркесінің  ұзындығын  –  L  анықтап,  егер  L  >10  болса,  соңғы  сөзді  өшіріп
тастаңдар.
6 вариант
1. Берілген сөз тіркесінің ұзындығын – L  анықтап, егер  L 3-ке қалдықсыз бөлінетін болса,
тіркестегі екінші сөзді өшіріп тастаңдар.
74

2. Берілген сөз тіркесінің ұзындығын – L анықтап, егер L 5-ке қалдықсыз бөлінетін болса,
тіркестегі барлық жақша түрлерінің санын анықтаңдар.
7 вариант
1. Екі сөйлемнен тұратын сөз тіркесінің сөйлемдерінің орындарын алмастырыңдар.
2. Берілген сөз тіркесінің ұзындығын – L анықтап, егер L 3-ке қалдықсыз бөлінетін болса,
тіркестегі екінші сөзді өшіріп тастаңдар.
8 вариант
1. Берілген сөз тіркесінің алғашқы нүктесіне дейінгі символдарды “с” әрпіне алмастырыңдар.
2. Берілген сөз тіркесіндегі бірінші және соңғы сөзді керісінше жазып шығыңдар.
9 вариант
1.
Берілген сөз тіркесінің алғашқы сөзі мен екінші сөзін керісінше жазып шығыңдар.
2.
Бірнеше  сөйлемнен  тұратын  сөз  тіркесіндегі  екінші  сөйлем  ішіндегі  “Е”  әрпінің  санын
анықтаңдар.
10 вариант
1. Берілген сөз тіркесінде жақшалар бар. Алғашқы жақшалар ішіндегі сөзді анықтаңдар.
2. Берілген сөз тіркесіндегі ең ұзын сөздің енін тауып, оны керісінше жазып шығыңдар.
11 вариант
1. Сөз тіркесі берілген. Оның ішіндегі леп белгілерін нүктемен алмастырып, нүктелер санын
анықтаңдар. Леп белгісі жоқ болса, ол туралы мәлімет беріңдер.
2.  Құрамына  сандар  кіретін  сөз  тіркесінің  ұзындығын  –  L  анықтап,  егер  L  жұп  сан  болса,
онда тіркестегі барлық екілік сандарды өшіріп тастаңдар.
12 вариант
1. Сөз тіркесі берілген. Оның ішіндегі нүктелерді үш нүктемен алмастырып, нүктелер
санын анықтаңдар, нүкте жоқ болса, ол жайлы мәлімет беріңдер.
2. Берілген сөз тіркесінің ұзындығын – L анықтап, егер L тақ сан болса, онда тіркестің соңғы
сөйлемін анықтау керек, ал жұп болса – тіркес ортасындағы символды анықтау керек.
13 вариант
1. Сөз тіркесі берілген. Оның ішінде үтірлер бары белгілі. Алғашқы үтір мен соңғы үтірдің
қай позицияда тұрғанын және оларды арасында неше символ бар екенін анықтаңдар.
2. Бірнеше сөйлемнен тұратын сөз тіркесіндегі соңғы сөйлем ішіндегі “А” әрпінің санын
анықтаңдар.
8-9
зертханалық жұмыстар. Тұтынушы функциясын пайдалану
Тапсырма: Берілген есепті шығаруға арналған программа жазыңыздар.
Өткізілетін құжат: Берілген есептердің программа мәтіні және есептеу нәтижелері.
Зертханалық жұмысты қорғау сұрақтары
1.

Тұтынушы функциясын сипаттау дегеніміз не?
2.

Егер функцияның параметрлері жоқ болса, ол қалай сипатталады?
3.

Тұтынушы функциясы мен стандартты функциялардың айырмашылығы неде ?
4.

Функция аргументтерін беру жолдарын атаңыз?
5.

“Жергілікті” және “ауқымды”  айнымалылардың айырмашылығы.
6.

“Жергілікті” айнымалылардың әрекет ету аймағы ұғымы.
7.

“Ауқымды” айнымалылардың әрекет ету аймағын түсіндіріңіз.
8.

Return
операторының қолданылуы және атқаратын қызметі.
Қысқаша теориялық мәліметтер
С тілінде стандартты функциялармен қатар тұтынушы өзі құрастырған функция-
ларымен де жұмыс істеу мүмкіндігі жасалған. Ол функцияны алдын ала main функ-
циясына дейін толық анықтау керек  немесе оны алдын ала қысқаша сипаттап алып,
main функциясынан кейін толық анықтауға болады. Сондықтан, тұтынушы функция-
лары  декларациясы  екі  түрде:  қысқаша  сипаттау  түрінде  (main  функциясына  дейін)
және анықтау түрінде (main функциясынан кейін немесе дейін) толық берілуі мүмкін.
75

Функцияны алдын ала сипаттау барысында программалық файлдың басында оның
прототипі  көрсетіледі,  өйткені  main  функциясында  оның  айнымалылары  типтері
белгілі болуы тиіс. Ол келесі түрі жазылады:
<нәтиже_типі> <функция _ аты>(<тип> <айнымалы1>, <тип>
<айнымалы2>, …<тип> <айнымалыN>);

Прототиптегі  жай  жақшаларға  алынған  айнымалылар  идентификаторларын
көрсетпесе де болады, өйткені тілдің компиляторы оларды өңдемейді.
Параметрлер тізімімен берілген fun функциясын сипаттаудың мысалы:
жүктеу/скачать 1,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 13