Алматыкітап баспасы 2023 математика

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
50
САБАҚ
Санды және әріпті өрнектерді қалай оқу мен 
жазуды және оның мәнін табуды үйренесің.
ЖАҢАНЫ ОҚЫП-ҮЙРЕНУ
87
Санды және әріпті өрнектер
Сурет бойынша өрнектер құрастыр.
1
Әріпті 
өрнектер
а
+ 5
40 + 
b
а
– 20
Санды 
өрнектер
5 + 4
40 + 50
100 – 20
a, b, c, d 
 –
латын әліпбиінің әріптері
Өрнектің мәні
4 + 
а
, мұндағы 
а
= 5
4 + 5 = 9
Өрнек
b
– 20, мұндағы 
b
= 30
30 – 20 = 10
Әріпті өрнектің мәнін табу үшін, алдымен әріптің 
орнына берілген санды қойып, содан кейін амалды 
орындау қажет.
ЕСІҢДЕ САҚТА!
ӘРІПТІ ЖӘНЕ 
САНДЫ
ӨРНЕКТЕР 

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
51
Наурыз мерекесінің қонақтары
Әлияға тәтті тоқашты санауға көмектес. 
Әріпті өрнектердің мәнін тап.
2
МАТЕМАТИКА КҮНДЕЛІКТІ ӨМІРДЕ
Бос орынға қай фигураны таңдау қажет?
4
СЕН ЗЕРТТЕУШІСІҢ
?
1
4
2
5
3
6
Бірінші бағанға қосындыларды, ал екінші бағанға 
айырмаларды жаз. Олардың мәндерін тап.
3
ӨЗІНДІК ЖҰМЫС
60 – 20
8 – 5
10 – 5
6 – 6
100 
– 70
50 + 20
5 + 3
2 + 6
0 + 50
9 
– 8
20 + 20
3 + 4
50 – 0
9 
– 5
а
b
10
10
а
+ 10
а
= 40, 50
b
– 10
b
= 20, 30, 50

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
52
САБАҚ
Әріпті өрнектерді оқисың, 
жазасың, олардың мәнін табасың.
ПЫСЫҚТАУ
88
Әріпті өрнектер
Әр есепке сәйкес өрнекті таңда.
а) Киіз үйдің алдында 3 адам отыр. Егер киіз үйдің 
ішінде 
b
адам отырған болса, онда мерекеге бар-
лығы неше адам қатысты? 
ә) Егер киіз үйдің ішінде отырған 
b
адамның 3-еуі сырт-
қа шығып кетсе, онда киіз үйде неше адам қалды?
1
Қыздар мерекеге арнап, моншақтан әшекейлер 
жасады. 100 – 
а 
өрнегінің мәнін тап.
Мұндағы 
а
= 50; 20; 80.
2
ӨЗІНДІК ЖҰМЫС
100 дана
ӨРНЕКТІҢ 
МӘНІ
b
5
4
b
+ 3
b
– 3
b
– 3
b
+ 3
b
адам
b
= 5, 4 болғандағы 
өрнектердің мәнін тап.

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
53
Ауылдағы Наурыз мерекесі
Бос орындарға тиісті сандарды ата.
4
СЕН ЗЕРТТЕУШІСІҢ
Суреттегі фигуралардың әр түрін сана. 
Олар қандай түске боялған?
5
МАТЕМАТИКА КҮНДЕЛІКТІ ӨМІРДЕ
10
+ 70
30
+ 
90
50
–
30
100
–
30
70
+ 
100
– 50
10
60
–
20
+ 60
90
+ 40
100
Әріпті өрнектер жаз. 
а
= 20 болғандағы қосындының мәнін тап.
3
ЖҰПТЫҚ ЖҰМЫС
Қосылғыш
50
а
70
Қосылғыш
а
20
а
Қосындының мәні
– 
?
– 
?
– 
?
– 
?
– 
?
– 
?

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
54
САБАҚ
89
Теңдік және теңсіздік
Cуреттер мен оларға берілген жазбаларға қара.
1
Ұлттық киімдерді сана.
Сурет бойынша теңдіктер мен теңсіздіктер құр.
2
Сандарды салыстыру үшін, олардың санды кесін-
дідегі орындарын салыстыру қажет. Оң жаққа 
қарай орналасқан сан үлкен болады.
ЕСІҢДЕ САҚТА!
Екі өрнекті салыстыру үшін олардың мәнін тауып, 
шыққан сандарды салыстыру қажет.
ЕСІҢДЕ САҚТА!
>
<
=
+
>
+
<
+
ТЕҢДІК
ТЕҢСІЗДІК
Сан мен өрнекті, екі өрнекті 
салыстыруды үйренесің.
ЖАҢАНЫ ОҚЫП-ҮЙРЕНУ
3 = 3
3 < 6
2 + 1 = 1 + 2
Теңдік
2 + 1 < 3 + 3
Теңсіздік
0
1
2
3
5
4
6
8
7
9 10

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
55
Қазақстан халықтарының ұлттық киімдері
Есепте.
6
20 + 30 + 10
60 – 10 – 20
50 – 10 – 10
50 + 30 + 10
Есепке сұрақ қой. Есептің қысқаша жазылуын 
тап. Оны шығар. 
Мерекеге арнап 20 әйелдер, 50 ерлер кәстөмі тігілді.
5
ӨЗІНДІК ЖҰМЫС
Әріпті өрнектерді салыстыр. Оларды түсіндір.
3
ЖҰПТЫҚ ЖҰМЫС
а
+ 2 *
а
а
*
а
+ 2
b
– 3 *
b
b
*
b
– 3
Әр суретке сәйкес келетін өрнектерді таңда. 
Олардың мәнін тап.
4
МАТЕМАТИКА КҮНДЕЛІКТІ ӨМІРДЕ
? 
…
– 
–
?
–
–
1 + 3
1 + 6
6
+ 1
3 + 2
5 
– 2
а
b

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
56
САБАҚ
Теңдік пен теңсіздік құрастырасың.
ПЫСЫҚТАУ
90
Санды өрнектерді салыстыру
Суретте ұлттық киім киген неше бала бейне-
ленген? Ұлдар мен қыздардың санын салыстыр.
Музыкалық аспаптары бар балаларды басқа 
балалармен салыстыр.
1
Теңсіздіктер құрастыр.
2
Екі санды, сан мен өрнекті, екі өрнекті қалай 
салыстыруға болатынын есіңе түсір.
3
ЖҰПТЫҚ ЖҰМЫС
50 * 90
30 * 50
70 * 30
10 + 20 * 30
90 – 70 * 60
20 + 20 * 30
50 – 20 * 60 – 30
100 – 40 * 30 + 30
20 + 40 * 60 – 40
Қазақтар
Орыстар
Өзбектер
Украиндар Немістер
ТЕҢДІК ПЕН
ТЕІҢСІЗДІК
<
>
3 + 2
4 + 2
3 + 3
4 + 3

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
57
Қазақстан халықтары
Суреттер мен қысқаша жазылуы бойынша 
есептер құрастыр. Оларды шығар. 
5
МАТЕМАТИКА КҮНДЕЛІКТІ ӨМІРДЕ
Суреттер бойынша теңдіктер мен теңсіздіктер 
құрастыр.
4
ӨЗІНДІК ЖҰМЫС
«Сиқырлы» сандар.
6
СЕН ЗЕРТТЕУШІСІҢ
90
20
?
–
=
+ =
–
–
–
?
–
–
–
?
+
<
+
+
>
–
–
=
–

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
58
САБАҚ
91
Белгісізі бар теңдік
Есептерді шығар.
а) Қолөнер шеберлері көрмеге 90 бұйым қойды. 
Олардың 50-і ағаштан және бірнешеуі саздан жа-
салған. Көрмеге саздан жасалған қанша бұйым 
қойылды?
Теңдіктердің қалай жазылғанына қара. 
Бос торкөздерге тиісті сандарды таңда.
ә) Музей залына 20 ұлттық киім және 10 ыдыс қойыл-
ған. Барлығы неше бұйым қойылған? 
Теңдіктер жаз.
50 + 
= 90 90 – 
= 50 90 – 
= 40 
+ 
= 
ТЕҢДІК
Теңдік құрастырасың.
ПЫСЫҚТАУ
1

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
59
Қолөнер шеберлерінің көрмесі
Қосылғыш
4
4
Азайғыш
10 10
Қосылғыш
6
6
Азайтқыш
4
4
Қосындының 
мәні
10 10
Айырманың 
мәні
6
6
Белгісіз компоненттерді тап. 
2
ЖҰПТЫҚ ЖҰМЫС
Бос орынға тиісті сандарды ата. Өрнектер жаз.
3
ӨЗІНДІК ЖҰМЫС
Көрмеге таңертең 30 адам, ал кешке одан 
10 адам артық келді. Көрмеге кешке неше адам 
келді? Кері есеп құрастырып, оны шығар.
4
Сырғаларды төрт қобдишаға теңдей бөліп сал.
5
СЕН ЗЕРТТЕУШІСІҢ
40
+ 
80
– 70
30
– 20
30
+ 50
100
10
100
–
20
30
+ 60
40
+ 
60
+ 10
30
50
–
–
– 
?
,
артық
– 
–
?...

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
60
САБАҚ
92
Теңдеу
Белгісіз сан қандай әріппен белгіленген?
1
Теңдеу
– белгісізі бар теңдік. Белгісізді табу – бұл 
теңдеуді шешу. Белгісізді әріппен белгілейді.
х
+ 3 = 7
х
= 4 4 – теңдеудің түбірі.
ЕСІҢДЕ САҚТА!
Теңдеудің түбірін табу үшін, оны таңдап алуға 
немесе қосу мен азайту амалдарының байла-
нысы туралы біліміңді пайдалануға болады. Тең-
деудің шешуін міндетті түрде тексеру қажет. 
Теңдеуді шеш. Тексер.
2
ТЕҢДЕУ
Теңдеу шешуді үйренесің.
ЖАҢАНЫ ОҚЫП-ҮЙРЕНУ
х
адам
7 адам
4
х
9
5
х
9

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
61
Халық ансамблі және аспаптар
Теңдеулерді шеш. Сандар мен әріптер қандай 
түспен берілгеніне қара. Не байқадың?
3
ЖҰПТЫҚ ЖҰМЫС
Теңдеулерді шеш.
60 + 
х
= 
90
х
+ 20 = 70
4
ӨЗІНДІК ЖҰМЫС
Есепті шығар.
Бір кәдесыйды орауға 30 см таспа қажет. 
Осындай үш кәдесыйды орауға неше 
сантиметр таспа қажет болады?
6
МАТЕМАТИКА КҮНДЕЛІКТІ ӨМІРДЕ
Егер қосындының мәнінен қосылғыштардың біреуін 
азайтса, онда екінші қосылғыш шығады.
ЕСІҢЕ ТҮСІР!
Әріпті өрнектердің мәнін тап.
5
b
8
5
b
+ 2
b
– 2
b
b
b
– 2
b
+ 2

жүктеу/скачать 25,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: