An introduction to educational research methods. Введение в образовательные исследовательские методы Білім беру-зерттеу әдістеріне кіріспе


кесте. Тапсырманы уәждеу үшін жиіліктерді үлестіру (ғылым)



Pdf көрінісі
бет63/85
Дата06.03.2017
өлшемі32,4 Mb.
#8078
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   85

10.3 кесте. Тапсырманы уәждеу үшін жиіліктерді үлестіру (ғылым)

 

2. Айнымалылар жиынтығын түзу  



 

Жиіліктерді  үлестіру  белгілі  бір  айнымалы  бойынша  барлық  жауаптар  туралы  ақпаратты 

ұсынғанымен, бізге аралық деңгейде өлшенген айнымалылар үшін мейлінше сығылған мəәлімет қажет. 

Мəәселен,  уəәждеме  шəәкілі  бойынша  балдар  менің  зерттеу  жұмысымда 8-ден 30-ға  дейін 

ерекшеленетінін  біле  отырып,  осы  шəәкіл  бойынша  жалпы  жауапты  бейнелеуге  ешқандай  жағдай 

жасамайды. Егер мен сізге қандай оқушының 18 бал жинағанын айтар болсам, онда сіз 10.2 кестені 

мұқият  зерттеп  алмастан,  бұл  нəәтиженің  қалыпты  немесе  қалыпты  емес  екендігін  біле  алмайсыз. 

Белгілі бір балдар туралы тұжырым шығару үшін сізге екі нəәрсені білу қажет. Біріншіден, типтік жауап 

қандай?  Ол  үшін  біз  əәдетте  орташа  балды  есептеп  шығарамыз  (барлық  жекелеген  балдарды  бір-

біріне  қосып,  шыққан  соманы  қамтылған  балдарға  бөлу  арқылы).  Екіншіден,  жауаптар  қалай 

үлестіріледі?  Егер  бөлініс  соншалықты  үлкен  болмаса,  көптеген  адамдар  бірдей  жауап  береді. 

Мейлінше  кең  бөлініс  балдардың  орташа  мəәннен  айтарлықтай  ауытқуы  мүмкін  екендігін  білдіреді 

(жоғары  жəәне  төмен).  Кəәдімгі  көрсеткіш  ретінде  орташа  балдан  орташа  ауытқуды  білдіретін  орташа 

квадраттық ауытқу болып табылады.  

 

10.3 кесте. Тапсырманы уəәждеу үшін жиіліктерді үлестіру (ғылым) 

 

 



 

Жиілік 

Пайыз 

% шын мəәнісінде 

Жалпы пайыз 

Нақты 


8.00 

.1 



.1 

.1  


 

9.00 


.1 


.1 

.1  


 

10.00 


.2 


.2 

.4  


 

11.00 


.1 


.1 

.4  


 

13.00 


.2 


.3 

.7  


 

14.00 


.3 


.4 

1.1  


 

15.00 


.5 


.6 

1.8  


 

16.00 


.5 


.6 

2.3  


 

17.00 


14 

.8 


1.0 

3.3  


 

18.00 


31 

1.8 


2.2 

5.5  


 

19.00 


32 

1.9 


2.2 

7.7  


 

20.00 


52 

3.0 


3.6 

11.3  


 

21.00 


66 

3.8 


4.6 

16.0  


 

22.00 


88 

5.1 


6.2 

22.1  


 

23.00 


111 

6.4 


7.8 

29.9  


 

24.00 


131 

7.6 


9.2 

39.1  


 

25.00 


144 

8.4 


10.1 

49.2  


 

26.00 


167 

9.7 


11.7 

60.9  


 

27.00 


159 

9.2 


11.1 

72.0  


 

28.00 


167 

9.7 


11.7 

83.7  


 

29.00 


126 

7.3 


8.8 

92.5  


 

30.00 


107 

6.2 


7.5 

100.0  


 

Итого 


1428 

82.9 


100.0 

 

Жоқ1 



 

295 


17.1 

 

 



Барлығы 

 

1723 



100.0 

 

 



 

Ескерту: 1 Түсіп қалған жауаптар беріліп отыр, өйткені оқушылар тапсырма уəәждемесінің шəәкіліне сəәйкес келетін тізімнен бір 

немесе бірнеше сұрақтарға жауап бермейтінін көрсетеді (ғылым).  

 


Analysing Quantitative Data

540


10.4 кесте. Жынысы, тапсырма уәждемесі (ғылым) және танымдық даму 

бойынша сипаттамалы статистика 

3. Кестелерді түзу 

Жиіліктерді үлестіруді кестені зерттеп немесе жиынтық статистиканы зерттеудің 

орнына түсіну оңайырақ. Мәселен, сіз жиіліктерді үлестіру кестесін көріп 

отырғаныңыздай, тапсырма уәждемесі шәкілі (ғылым) бойынша орташа бал 25,0 

құрайтынын білесіз, ал балдары 8-ден 30 арасында болып отыр және бөлініс аз 

болып отырғандықтан, орташа квадраттық ауытқу 3,6 балды құрап отыр. Егер сіз 

осы мәндер туралы ойланып отырсаңыз, онда бұл жағдай сізге балдарды шәкілдің 

жоғарғы ұшына белгілеуді білдіреді. Бұл жайтты жиіліктерді үлестіру кестесі болып 

табылатын гистограмманы құрай отырып көруге болады. 

 

SPSS-тегі графикаларды гистограмманы түзуге мүмкіндік беретін «graph» 



пайда болатын мәзірінің көмегімен құруға болады. Тапсырманы уәждемелеу 

(ғылым) шәкіліне арналған гистограмма 10.1 суретте келтірілген және өзіміз 

күткендей, оқушылардың балдары шәкілдің жоғарғы жағына шоғырланған. Бұл шәкіл 

пәндерді үйренуге қатысты, сондықтан көптеген оқушылардың оларды қандай жайт 

уәждемелейтіні туралы айтқаны дұрыс, егер олар өздерінің жауаптарын басқа бір кісі 

де айтатыны туралы білетін болған жағдайда. 

 

  Жалпы  статистикаға  қол  жеткізу  үшін,  орташа  жəәне  орташа  квадраттық  ауытқуды  қамти  отырып 



(əәдетте  əәдебиетте  сипаттамалы  статистика  ретінде  аталады)  сипаттамалы  статистиканың 

«descriptives»  нұсқасы  қолданылады.  Жынысы  (gender)  мен  тапсырма  уəәждемесі (ғылым)  (task 

motivation (science)) жəәне танымдық даму деңгейі бойынша жалпы статистика 10.4 кестеде келтірілген.  

  Тапсырма  уəәждемесі  шəәкіліндегі (ғылым) 18 балдың  төмен  болатын/болмайтыны  туралы  сұраққа 

қайта орала отырып, орташа балдың 25,0 (дөңгелектей отырып) балға тең келетінін біле отырып жəәне 

орташа  квадраттық  ауытқудың  3,6  құрайтынын  біле  отырып, 18 бал  тым  төмен  деп  айтуға  болады, 

өйткені көптеген адамдар 21,4-тен (25-тен 3,6 дейін төмен) 28,6-ге дейін бал жинаған.  

  10.4  кестеде  сонымен  бірге  компьютерлік  бағдарламаны  пайдалана  отырып  есте  сақтау  қажет 

маңызды мезеттер де көрсетілген. Жыныс қалыпты деңгейдің айнымалысы болып табылатындықтан, 

орташа немесе орташа арифметикалық жыныс туралы айту орынсыз, өйткені менің қатысушыларым 

тек  балалар  болған  немесе  тек  қыздар  болған.  Алайда  SPSS  қажет  болған  жағдайда  осы  мəәнді 

есептеп  шығарады.  Сізге  үнемі  өзіңізге  мынадай  сұрақ  қою  керек  –  мен  компьютерге  есептетіп 

шығуым дұрыс па? Қарапайым тілмен айтқанда, нені ексең, соны орарсың!  

 

10.4 кесте. Жынысы, тапсырма уəәждемесі (ғылым) жəәне танымдық даму бойынша сипаттамалы статистика  

 

 

N 



Ең төменгі 

Ең жоғарғы 

Орташа 

Орташа 

квадраттық 

ауытқу 

Жынысы 


1652 

1.00  


2.00  

1.5702  


.49519 

Тапсырма уəәждемесі (ғылым) 

1428 

8.00 


30.00 

24.9965 


3.60574 

Танымдық даму деңгейі 

1723 

2.00  


9.00  

6.1977 


2.18647 

 

 



3. Кестелерді түзу  

 

Жиіліктерді  үлестіруді  кестені  зерттеп  немесе  жиынтық  статистиканы  зерттеудің  орнына  түсіну 



оңайырақ.  Мəәселен,  сіз  жиіліктерді  үлестіру  кестесін  көріп  отырғаныңыздай,  тапсырма  уəәждемесі 

шəәкілі (ғылым) бойынша орташа бал 25,0 құрайтынын білесіз, ал балдары 8-ден 30 арасында болып 

отыр жəәне бөлініс аз болып отырғандықтан, орташа квадраттық ауытқу 3,6 балды құрап отыр. Егер сіз 

осы  мəәндер  туралы  ойланып  отырсаңыз,  онда  бұл  жағдай  сізге  балдарды  шəәкілдің  жоғарғы  ұшына 

белгілеуді білдіреді. Бұл жайтты жиіліктерді үлестіру кестесі болып табылатын гистограмманы құрай 

отырып көруге болады.  

  SPSS-тегі графикаларды гистограмманы түзуге мүмкіндік беретін «graph» пайда болатын мəәзірінің 

көмегімен  құруға  болады.  Тапсырманы  уəәждемелеу (ғылым)  шəәкіліне  арналған  гистограмма 10.1 

суретте  келтірілген  жəәне  өзіміз  күткендей,  оқушылардың  балдары  шəәкілдің  жоғарғы  жағына 

шоғырланған.  Бұл  шəәкіл  пəәндерді  үйренуге  қатысты,  сондықтан  көптеген  оқушылардың  оларды 

қандай жайт уəәждемелейтіні туралы айтқаны дұрыс, егер олар өздерінің жауаптарын басқа бір кісі де 

айтатыны туралы білетін болған жағдайда.  

 


Analysing Quantitative Data

541


10.1 сурет. Тапсырманы уәждемелеу (ғылым) шәкілі бойынша жауаптардың 

шашылуын көрсететін гистограмма

Пайда болатын мәзірдің нұсқасы болып табылатын мәліметтерді сипаттамалы талдау 

үшін пайдалы екінші түрлі кесте мәліметтерді шашу диаграммасы болып табылады. Ол 

екі айнымалы аралық деңгейінің арасындағы өзара байланысты көрсетеді. Мәселен, 

мені оқушылардың танымдық даму балдары мен олардың уәждеме балдарының 

арасындағы өзара байланыс қатты қызықтырды. Мен жаңа жайттарды білу үшін 

күш салуға уәждемеленгенді көрсеткен оқушылардың өзінің танымдық қабілеттерін 

дамытатынын күттім. Шашу диаграммасы өзімнің осындай өзара байланысқа қатысты 

әділ болғанымды шешуге көмек берді; диаграмма 10.2 суретте келтірілген.

 

 



 

 

10.1  сурет.  Тапсырманы  уəәждемелеу (ғылым)  шəәкілі  бойынша  жауаптардың  шашылуын  көрсететін 

гистограмма 

 

 



Пайда болатын мəәзірдің нұсқасы болып табылатын мəәліметтерді сипаттамалы талдау үшін пайдалы 

екінші  түрлі  кесте  мəәліметтерді  шашу  диаграммасы  болып  табылады.  Ол  екі  айнымалы  аралық 

деңгейінің  арасындағы  өзара  байланысты  көрсетеді.  Мəәселен,  мені  оқушылардың  танымдық  даму 

балдары  мен  олардың  уəәждеме  балдарының  арасындағы  өзара  байланыс  қатты  қызықтырды.  Мен 

жаңа  жайттарды  білу  үшін  күш  салуға  уəәждемеленгенді  көрсеткен  оқушылардың  өзінің  танымдық 

қабілеттерін  дамытатынын  күттім.  Шашу  диаграммасы  өзімнің  осындай  өзара  байланысқа  қатысты 

əәділ болғанымды шешуге көмек берді; диаграмма 10.2 суретте келтірілген.  

Тапсырма уəәждемесі (ғылым) 

Ж

иіл

ік

 

Орт. 


Орт.ква

д. 


Analysing Quantitative Data

542


10.2 сурет. Тапсырманы уәждемелеу (ғылым) мен танымдық даму деңгейінің 

арасындағы өзара байланысты көрсететін шашырау диаграммасы 

Әрбір үйірме қызығушылық танытатын айнымалылар бойынша бір немесе бірнеше 

оқушының балдарын білдіреді. Мәселен, кестенің төменгі оң жағындағы үйірме 

тапсырманы уәждемелеу (ғылым) шәкілі бойынша 30 (ең жоғарғы мән) жинаған 

оқушыларды білдіреді (өйткені олар жаңаны үйрену үшін шектен тыс уәжделген), 

алайда сонымен бірге танымдық даму деңгейі бойынша тестте ең төменгі 2 деген 

балды алып отыр. Сондықтан осы оқушылар үшін жаңалықты үйрену олардың 

танымдық қабілеттерін дамытуға көмек бермейді. Ережеге сәйкес, статистик мамандар 

оң байланыс деп атайтын оң байланыс болған жағдайда, тапсырманы уәждемелеу мен 

танымдық даму деңгейінің арасындағы кесте төменгі оң жақ бөліктен кестенің оң 

жақ жоғарғы бұрышынан өтетін сызықтан кейінгі үйірмелер қатарын көрсетеді (яғни, 

көтерілетін). Мұнда бізде тапсырма уәждемесі мен танымдық даму деңгейінің болуын 

білдірмейтін кестенің көп бөлігін толтыратын үйірмелердің жалпы ағыны бар. Бұл 

менің күткенім емес. Екі айнымалы арасында теріс байланыс бар екендігіне де назар 

аударыңыз. Мәселен, алып қою мен танымдық даму арасындағы теріс байланысты да 

күтуге болады, жоғарғы сол жақ сызықтан төменгі оң жақ бұрышқа қарай баратын 

үйірмелер жолақтарының түріне ие болады (яғни түсетін). 

 

 



 

10.2 сурет. Тапсырманы уəәждемелеу (ғылым) мен танымдық даму деңгейінің арасындағы өзара 

байланысты көрсететін шашырау диаграммасы  

 

 

ƏӘрбір  үйірме  қызығушылық  танытатын  айнымалылар  бойынша  бір  немесе  бірнеше  оқушының 



балдарын білдіреді. Мəәселен, кестенің төменгі оң жағындағы үйірме тапсырманы уəәждемелеу (ғылым) 

шəәкілі бойынша 30 (ең жоғарғы мəән) жинаған оқушыларды білдіреді (өйткені олар жаңаны үйрену үшін 

шектен тыс уəәжделген), алайда сонымен бірге танымдық даму деңгейі бойынша тестте ең төменгі 2 

деген  балды  алып  отыр.  Сондықтан  осы  оқушылар  үшін  жаңалықты  үйрену  олардың  танымдық 

қабілеттерін  дамытуға  көмек  бермейді.  Ережеге  сəәйкес,  статистик  мамандар  оң  байланыс  деп 

атайтын  оң  байланыс  болған  жағдайда,  тапсырманы  уəәждемелеу  мен  танымдық  даму  деңгейінің 

арасындағы кесте төменгі оң жақ бөліктен кестенің оң жақ жоғарғы бұрышынан өтетін сызықтан кейінгі 

үйірмелер қатарын көрсетеді (яғни, көтерілетін). Мұнда бізде тапсырма уəәждемесі мен танымдық даму 

деңгейінің болуын білдірмейтін кестенің көп бөлігін толтыратын үйірмелердің жалпы ағыны бар. Бұл 

менің  күткенім  емес.  Екі  айнымалы  арасында  теріс  байланыс  бар  екендігіне  де  назар  аударыңыз. 

Мəәселен, алып қою мен танымдық даму арасындағы теріс байланысты да күтуге болады, жоғарғы сол 

жақ  сызықтан  төменгі  оң  жақ  бұрышқа  қарай  баратын  үйірмелер  жолақтарының  түріне  ие  болады 

(яғни түсетін).  

 

 



Мəәліметтерді талдау – қорытындыға статистика жүргізу  

 

 



Мəәліметтерді  зерделей  жəәне  түрлі  айнымалылар  арасындағы  өзара  байланысты  ала  отырып,  істің 

мəән-жайына  ауысуға  жəәне  зерттеу  жұмысының  алғашқы  сұрағына  жауап  беруге  болады.  Мені 

уəәждеме  мен  танымдық  даму  деңгейінің  арасындағы  байланыс  қызықтырды.  Тапсырма  уəәждемесі 

бойынша жоғарғы бал жинаған студенттердің (оқуға жəәне жаңа нəәрсені меңгеруге деген талпынысы) 

жалпы  алғанда  тапсырма  уəәждемесі  шəәкілі  бойынша  төменгі  бал  жинаған  оқушыларға  қарағанда 

танымдық  дамуына  тестте  жоғарырақ  бал  жинайтынын  болжадым.  Мен  сонымен  бірге  алып  қою 

шəәкілі бойынша жоғарғы балға ие оқушылардың (оқуға белсенді қарсы тұру) алып қою шəәкілі бойынша 

төменгі  бал  жинаған  студенттерге  қарағанда (оқуға  белсенді  қарсы  тұру)  танымдық  даму  шəәкілі 

бойынша  мейлінше  төменгі  балға  ие  болады.  Мен  сонымен  бірге  қыздардың  балаларға  қарағанда 

тапсырма уəәждемесі шəәкілі бойынша мейлінше жоғарғы бал жəәне алып қою шəәкілі бойынша мейлінше 

төменгі  бал  жинайтынын  жəәне  қыздардың  танымдық  даму  деңгейінің  жоғарырақ  болатынын 

болжадым.  



Та

ны

м

ды

қ 

да

м

у 

де

ңг

ей

і 

Тапсырманы уəәждемелеу (ғылым) 

Analysing Quantitative Data

543


Мәліметтерді талдау – қорытындыға статистика жүргізу 

Мәліметтерді зерделей және түрлі айнымалылар арасындағы өзара байланысты ала 

отырып, істің мән-жайына ауысуға және зерттеу жұмысының алғашқы сұрағына жауап 

беруге болады. Мені уәждеме мен танымдық даму деңгейінің арасындағы байланыс 

қызықтырды. Тапсырма уәждемесі бойынша жоғарғы бал жинаған студенттердің (оқуға 

және жаңа нәрсені меңгеруге деген талпынысы) жалпы алғанда тапсырма уәждемесі 

шәкілі бойынша төменгі бал жинаған оқушыларға қарағанда танымдық дамуына 

тестте жоғарырақ бал жинайтынын болжадым. Мен сонымен бірге алып қою шәкілі 

бойынша жоғарғы балға ие оқушылардың (оқуға белсенді қарсы тұру) алып қою шәкілі 

бойынша төменгі бал жинаған студенттерге қарағанда (оқуға белсенді қарсы тұру) 

танымдық даму шәкілі бойынша мейлінше төменгі балға ие болады. Мен сонымен 

бірге қыздардың балаларға қарағанда тапсырма уәждемесі шәкілі бойынша мейлінше 

жоғарғы бал және алып қою шәкілі бойынша мейлінше төменгі бал жинайтынын және 

қыздардың танымдық даму деңгейінің жоғарырақ болатынын болжадым. 

Менің болжамдарымның дұрыстылығын бағалау үшін, бірқатар стратегиялық тесттерді 

жүргізу қажет. Шын мәнісінде, мен екі түрлі сұрақ қоямын:

1 Екі айнымалы арасында байланыс бар ма (мәселен, тапсырма уәждемесі мен 

танымдық даму деңгейінің арасында)?

2 Белгілі бір айнымалы бойынша екі топтың арасында айырмашылық бар ма (мәсел., 

тапсырма уәждемесі бойынша ұлдар мен қыздар арасында)?

 

Сұрақтың әрбір түрі ары қарай сипатталған белгілі бір статистикалық тестті талап 



етеді. 

1. Байланыс критерийлері 

Бірінші сұрақ түрі айнымалылар арасындағы өзара байланыстарға немесе 

байланыстарға қатысты, және сондықтан бұл жағдайда тиісті статистикалық критерий 

байланыс критериі болып табылады. Бұл критерий түрінің негізінде нақты айқындалған 

өзара байланысты қарау жатады (сондықтан бізге бағалау үшін нақты бір бөлшекті 

есептеу қажет), содан кейін егер шын мәнісінде қызығушылық танытатын айнымалылар 

арасындағы нәтиже қаншалықты белгілі болатынын шешіп алу қажет. Шын мәнісінде, 

алынған нәтижелердің жалған екендігін бағалаймыз, яғни шын мәнісінде уәждеме 

мен танымдық даму ешқандай да байланысты емес; осы мектептердегі қандай да бір 

байланыс кездейсоқ болып бақыланады. Бізге осы тәсілді пайдалану қажет, өйткені 

шын мәнісінде мұндай байланыстың бар/жоқтығын білмейміз, және біз қолдағы 

бар мәліметтер мен барлық факторларды таразыға тарта отырып мейлінше үздік 

тұжырым жасауымыз тиіс. Бұл факторларды (немесе мүмкіндіктерді) айнымалылардың 

байланысты емес екендігін назарға ала отырып есептеуге болады. Егер біз топтар 

арасында өзара байланысты іздейтін болсақ, онда төменде сипатталған басқа бастапқы 

тұрғыдан біршама қозғалу қажет. Алайда, кез келген статистикалық тестте жүргізілген 



Analysing Quantitative Data

544


есептеулер тест жүргізіп даулы шешім қабылдау үшін ықтималдықты есептеуді 

қамтиды. Сондықтан есептеулер нәтижелері қорытынды статистикасы ретінде 

аталады да, тесттердің өздері маңыздылықты тексеру ретінде аталады. 

 

Екі қызығушылық танытатын айнымалылар арасындағы өзара байланысты 



есептеуге арналған байланыстылық тестінің есептелген бөлшегі байланыс 

коэффициенті болып табылады. Статистикалық тест маңыздылықты бағалауға 

мүмкіндік береді (яғни көбірек ықтималдық ұстанымы бойынша, уәждеме мен 

танымдық даму арасында өзара байланыс бар). Осы кезеңде менің айнымалыларымды 

өлшеу мен шашырату деңгейіне қарай есептеу үшін байланыстар коэффициенттерінің 

бірнеше нұсқалары бар болды. Егер сіз қорытынды жасау үшін статистиканы 

пайдаланғыңыз келсе, онда сізге бұл жайтты мейлінше жан-жақты зерттеу қажет 

болады, өйткені бұл тарауда мен осы пәнге тек кіріспе ғана жасаймын. Атап айтқанда, 

сіз параметрлік немесе параметрлік емес тест жүргізуіңіз мүмкін. Біріншісі, ережеге 

сәйкес, жақсырақ қабылданады, өйткені көбірек мүмкіндіктер береді және сіздің 

мәліметтеріңізге мейлінше сәйкес болады, алайда ол сіздің мәліметтеріңізге қатысты 

белгілі бір талқылауларға жол береді. Түсініктемелер беру үшін бұл тарауда орын 

жетпейтін себептер бойынша менің мәліметтерім параметрлік тест үшін қолайлы, 

сондықтан маған тиісті байланыс коэффициентін, Пирсон коэффициентін есептеу 

қажет, сонымен қатар маңыздылықты тексеру нәтижесіне шолу жасау қажет. SPSS-

та бұл үдеріс «analyse» мәзіріндегі «correlate» нұсқасының көмегімен жүргізіледі. 

Танымдық даму мен тапсырма уәждемесі балдарының арасындағы байланысты тексеру 

нәтижелері 10.5 кестеде келтірілген.



10.5 кесте. Танымдық даму мен тапсырма уәждемесі балдарының арасындағы 

байланысты тексеру нәтижелері

Алдымен бұл бірқатар шиеленіскен болып көрінуі мүмкін, өйткені кестеде бірдей 

ақпарат қайталанады. Бізді танымдық даму мен тапсырма уәждемесі (ғылым) 

арасындағы өзара байланыс қызықтырады. Егер сіз тиісті квадрантты қарайтын 

болсаңыз (жоғарғы оң жақ немесе төменгі сол жақ), онда сіз байланыс коэффициентін, 

статистиканы есептеу кезінде негізге алынуы тиіс оқушылардың санын көресіз (1428). 

Байланыс коэффициенті -0,043 нөлге тең келеді. Өйткені байланыс коэффициенттері 

-1-ден (тым теріс байланыс) +1-ге дейін (тым оң байланыс) ерекшеленіп отырады, 

бұл жағдай танымдық даму деңгейі мен тапсырма уәждемесінің арасындағы өзара 

байланыстың болмауын көрсетеді, бұл жағдай бастапқы болжамдарға қайшы келеді 

(алайда, қызығушылық тудырып тұрғандай, шашырау диаграммасында бұрын келтірілген 

мәліметті есепке ала отырып). Маңызы бар нәтиже сізге, егер танымдық даму мен 

  Менің  болжамдарымның  дұрыстылығын  бағалау  үшін,  бірқатар  стратегиялық  тесттерді  жүргізу 

қажет. Шын мəәнісінде, мен екі түрлі сұрақ қоямын:  

 

1  Екі  айнымалы  арасында  байланыс  бар  ма  (мəәселен,  тапсырма  уəәждемесі  мен  танымдық  даму 



деңгейінің арасында)? 

 

2  Белгілі  бір  айнымалы  бойынша  екі  топтың  арасында  айырмашылық  бар  ма  (мəәсел.,  тапсырма 



уəәждемесі бойынша ұлдар мен қыздар арасында)? 

   


Сұрақтың əәрбір түрі ары қарай сипатталған белгілі бір статистикалық тестті талап етеді.  

 

1. Байланыс критерийлері  



 

Бірінші  сұрақ  түрі  айнымалылар  арасындағы  өзара  байланыстарға  немесе  байланыстарға  қатысты, 

жəәне сондықтан бұл жағдайда тиісті статистикалық критерий байланыс критериі болып табылады. Бұл 

критерий  түрінің  негізінде  нақты  айқындалған  өзара  байланысты  қарау  жатады  (сондықтан  бізге 

бағалау  үшін  нақты  бір  бөлшекті  есептеу  қажет),  содан  кейін  егер  шын  мəәнісінде  қызығушылық 

танытатын айнымалылар арасындағы нəәтиже қаншалықты белгілі болатынын шешіп алу қажет. Шын 

мəәнісінде,  алынған  нəәтижелердің  жалған  екендігін  бағалаймыз,  яғни  шын  мəәнісінде  уəәждеме  мен 

танымдық даму ешқандай да байланысты емес; осы мектептердегі қандай да бір байланыс кездейсоқ 

болып бақыланады. Бізге осы тəәсілді пайдалану қажет, өйткені шын мəәнісінде мұндай байланыстың 

бар/жоқтығын білмейміз, жəәне біз қолдағы бар мəәліметтер мен барлық факторларды таразыға тарта 

отырып  мейлінше  үздік  тұжырым  жасауымыз  тиіс.  Бұл  факторларды (немесе  мүмкіндіктерді) 

айнымалылардың байланысты емес екендігін назарға ала отырып есептеуге болады. Егер біз топтар 

арасында  өзара  байланысты  іздейтін  болсақ,  онда  төменде  сипатталған  басқа  бастапқы  тұрғыдан 

біршама қозғалу қажет. Алайда, кез келген статистикалық тестте жүргізілген есептеулер тест жүргізіп 

даулы  шешім  қабылдау  үшін  ықтималдықты  есептеуді  қамтиды.  Сондықтан  есептеулер  нəәтижелері 

қорытынды  статистикасы  ретінде  аталады  да,  тесттердің  өздері  маңыздылықты  тексеру  ретінде 

аталады.  

  Екі  қызығушылық  танытатын  айнымалылар  арасындағы  өзара  байланысты  есептеуге  арналған 

байланыстылық  тестінің  есептелген  бөлшегі  байланыс  коэффициенті  болып  табылады. 

Статистикалық  тест  маңыздылықты  бағалауға  мүмкіндік  береді  (яғни  көбірек  ықтималдық  ұстанымы 

бойынша,  уəәждеме  мен  танымдық  даму  арасында  өзара  байланыс  бар).  Осы  кезеңде  менің 

айнымалыларымды  өлшеу  мен  шашырату  деңгейіне  қарай  есептеу  үшін  байланыстар 

коэффициенттерінің  бірнеше  нұсқалары  бар  болды.  Егер  сіз  қорытынды  жасау  үшін  статистиканы 

пайдаланғыңыз келсе, онда сізге бұл жайтты мейлінше жан-жақты зерттеу қажет болады, өйткені бұл 

тарауда мен осы пəәнге тек кіріспе ғана жасаймын. Атап айтқанда, сіз параметрлік немесе параметрлік 

емес  тест  жүргізуіңіз  мүмкін.  Біріншісі,  ережеге  сəәйкес,  жақсырақ  қабылданады,  өйткені  көбірек 

мүмкіндіктер  береді  жəәне  сіздің  мəәліметтеріңізге  мейлінше  сəәйкес  болады,  алайда  ол  сіздің 

мəәліметтеріңізге қатысты белгілі бір талқылауларға жол береді. Түсініктемелер беру үшін бұл тарауда 

орын  жетпейтін  себептер  бойынша  менің  мəәліметтерім  параметрлік  тест  үшін  қолайлы,  сондықтан 

маған  тиісті  байланыс  коэффициентін,  Пирсон  коэффициентін  есептеу  қажет,  сонымен  қатар 

маңыздылықты  тексеру  нəәтижесіне  шолу  жасау  қажет.  SPSS-та  бұл  үдеріс  «analyse»  мəәзіріндегі 

«correlate» нұсқасының көмегімен жүргізіледі. Танымдық даму мен тапсырма уəәждемесі балдарының 

арасындағы байланысты тексеру нəәтижелері 10.5 кестеде келтірілген. 

 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   85




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет