7.Оқыту әдістері туралы түсінік. Химиялық білім берудегі әдістердің жіктелуі және химияны оқытудың әдістері білім беру тәжірибесі мен әдебиетіндегі дидактико – әдістемелік құралы арқылы жүзеге асуы керек. Білім беру мен білім алудың жіктелуі – құрылатын нәтижелі және перспективті әдістемелік интеграция – дифференцация әдістемелік тәсіл болып табылады, ол интеграция мен дифференцияның түрлі негіздеріне, сонымен қатар түрлі мысалдар мен әдістеріне негізделген.
Химия мұғалімі (бастапқы немесе тәжірибелі) химиялық білім беру әдістерін оңтайлы таңдау мен іске асыру үдерісінде оның барлық жұмыс істеу деңгейлерін орынды ескерілуі керек:
1. Методологиялық деңгей. Бұл деңгей бізге ұсынылған дидактика және химияны оқыту методикасында химиялық таным және басқада жалпы нысандарды байланыстырумен жетекші идеяларарды жүзеге асыру мақсатында, үздіксіз интеграция идеясын және материяның әртүрлі түрлерін саралауда, қозғалыс және энергияда (бір бөлігі, химиялық), ғылыми – жаратылыстану және гуманитарлық білім беру тапсырмаларын шешу мақсатында, химиялық және басқа ғылымдармен байланысында интегративті тәсілмен жұмыс істейді.
2. Жалпы логикалық деңгей. Бұл деңгей дидактика және жеке химияны оқыту методикасында кең қолданылатын индукция, дедукция, аналогия, анализ, синтез, салыстыру, ерекшелеу, жариялау, жалпылау, систематикалық, моделдеу, жобалау, интеграция әдістерді біріктіреді.
3. Жалпы педагогикалық деңгей. Бұл деңгейге мазмұндау (дәріс, әңгіме, суреттеу, әңгімелеу) әдістері сияқты сұхбат, өзіндік жұмыс әдістері жатады.
4. Дидактика-методикалық деңгей. Бұл деңгейде химияны оқытудың нақты әдістері мен химиялық зерттеу әдістерінің қызметі қарастырылған. Оған мыналар жатады: химиялық нысан және олардың бейнелерін бақылау; химиялық эксперимент; химиялық нысандарды моделдеу (статикалық және динамикалық, құрылымдық-ұқсас және қызметтік-ұқсас, аналогтық және символ-графикалық); химиялық нысандардың сипаттамасы; химиялық фактілер мен құбылыстардың түсіндірмесіХимиялық білім беру әдісін білім беру қызметінің сипатына қарай көрсетілген әдістің қызметін жоғары деңгейде маңызды кластарға бөлу қажетті: оқыту әдісі, тәрбиелеу әдісі, дамыту әдісі (8 – схемаға қараңыз).Химиялық білім беру әдістерінің кластарыХимиялық білім беру әдісінің негізі негізгі дидактикалық бағытын топқа біріктіруге болатынын ұсынамыз: 1) ұйымдастырушылық-басқарушылық; 2) мотивациялық-ынталандырушы; 3) бақылау-бағалаушы. Әдістердіңжіктелуі, сондай-ақтүрі, формаларыжәнехимияныоқытуәдістерініңтүрлерініңнегізгікритерилерікестедекөрсетілген.
8.Тұз гидролизі. Жауын-шашын реакциялары Гидролиз процесінеқұрамындаәлсізқышқылнемесеәлсізнегіздіңиондары бар тұздарғанатүседі. Ал күштіқышқылдар мен күштінегіздердіңәрекеттесуінентүзілгентұздар (NaCl, KNO3, BaCl2 жәнет.б.) гидролизденбейді. Себебі, олардыңгидраттанғаниондары су молекуласыменәрекеттеспейдіжәненәтижесіндеәлсіз электролит түзілмейді.
Тұздардыңтабиғатынабайланыстыүштүрлігидролизденуреакциясыболады:
1. Күштіқышқыл мен әлсізнегіздіңәрекеттесуінентүзілгентұздардың CuCl2, NH4Cl, Al2(SO4)3 жәнет.б. гидролизі. Бұлжағдайда гидролиз реакциясына, яғнитұздыңқұрамындағыгидраттанған катион мен су молекуласыәрекеттеседі де, нәтижесіндетүзілгеноксонийионынабайланыстыерітіндіқышқылды (рН < 7) болады. Мысалы AlCl3 тұзы суда ерігендедиссоциацияланып, иондарғатолықыдырайды:
Диссоциацияланутеңдеуі:
AlCl3 → Al3+ + 3Cl-
HOH → H+ + OH
Al3+ + 3Cl- + HOH → Al(OH)2+ + H+ + 3Cl-
2. Әлсізқышқыл мен күштінегіздердіңәрекеттесуінентүзілгентұздардың CH3COONa, Na2CO3, KCN, Na2SO3, KNO2 жәнет.б. гидролизі. Бұлжағдайда гидролиз реакциясынатұздыңқұрамындағыәлсізқышқылдыңқалдығыболыпсаналатынгидраттанған анион түседі де, нәтижесіндеерітіндісілтілі (рН > 7) болады.
3. Әлсізнегіз бен әлсізқышқылдантүзілгентұздар да гидролизгеұшырайды. Бұлжағдайдагидролизденупроцесісоңынадейінжүріп, қышқыл мен негізтүзіледі. Мысалы, алюминий сульфиді Al2S3 суменәрекеттескенде алюминий гидроксидіAl(OH)3 мен күкіртсутек H2S түзіліп, гидролизденуреакциясықайтымсызболады.
Температура мен рН өзгеруі жауын-шашын реакциясының пайда болуына немесе болмауына әсер етуі мүмкін.Екі ерітіндіні араластыру тұнба түзе ме, жоқ па - белгісіз ерітіндідегі иондардың сәйкестігінің пайдалы индикаторы. Жауын-шашын реакциялары қосылысты дайындау және оқшаулау кезінде де пайдалы.
Күміс нитраты мен калий хлориді арасындағы реакция тұндыру реакциясы болып табылады, өйткені қатты күміс хлорид өнім ретінде түзіледі.
AgNO3(aq) + KCl (aq) → AgCl (s) + KNO3(ақ)
Реакцияныжауын-шашындептануғаболады, өйткеніекіиондысулыерітінділер (ақ) реакцияғатүсіп, қаттыөнім (тер) шығарады.
Тұндыруреакцияларынерітіндідегіиондартұрғысынанжазуәдеттегідей. Мұнытолықиондықтеңдеудепатайды:
Аг+ (ақ) + ЖОҚ3−(ақ) + K+ (ақ) + Cl−(ақ) → AgCl(-тер) + K+ (ақ) + ЖОҚ3−(ақ) Тұндыру реакциясын жазудың тағы бір әдісі - таза иондық теңдеу. Таза иондық теңдеуде жауын-шашынға қатыспайтын иондар алынып тасталады.