Анықтамалық материал жануарлардың иесіне ауруды балауға және мал
Иіс сезу мүшесі немесе иіс сезу анализаторы
жүктеу/скачать 2,31 Mb. Pdf көрінісі
|
| Иіс сезу мүшесі немесе иіс сезу анализаторы.
Иіс сезу – бұл жануарлардың қоршаған ортадағы белгілі бір заттың иісін қабылдау қасиеті. Иісті қабылдайтын иіс сезу жасушалары мен рецепторлар мұрын қуысының сілемеілі қабықшасының жоғарғы жағында орналасады. Рецептор жасушалары шеткі қысқа өсінділер мен ұзын орталық өсінділерден тұрады. Жасушаның денесі сілемейлі қабықшаға тереңірек еніп жатады. Иіс сезу жасушаларының шеткі өсінділерінің ұшы кеңейіп, жуандап, онда 10-12 түктер орналасады. Бұл түктер иісті заттардың молекулаларымен өзара әрекеттеседі. Иісті заттардың молекулалары мұрын қуысының сілемейлі қабығының беткі жағында болады. Бұл молекулалар мұрынның сілемейлі қабығындағы бездерден бөлінетін сұйықтықта ериді. Еріген заттар иіс сезу түктері мен оның жуан ұшын тітіркендіреді. Қозу жүйкесі арқылы ми қыртысының маңдай бөлігінде болатын иіс сезу орталығына өтеді. Осы орталықта заттың иісін сезу талданады. Иіс сезу мүшесінің рецепторлары тек газ тәрізді заттарға ғана тітіркенеді. Иіс сезу анализаторы иіс сезу рецепторларының жиынтығынан, иіс сезу жүйкесінен және иіс сезу орталығынан құралады. 21 Дәм сезу мүшесі немесе дем сезу анализаторы. Дәм сезу мүшесі ауыз қуысына түскен заттың дәмін қабылдайды. Дәм сезу рецепторлары тілдің ұшында, артқы бөлігінде, жиегінде, жұмсақ таңдайда, жұтқыншақтың артқы жағында орналасады. Дәм сезу рецепторлары тағамның химиялық құрамын жақсы сезеді. Әсіресе тәтті, ащы, тұзды, қышқылдың әсерін сезеді. Жаңадан туылған төлдерде дәм сезу басқаларға қарағанда ертерек шығады.Тілдің сілемейлі қабықшасында дәм сезу емізікшелері болады. Бүртік жасушаларының ұшында 40-50дей жіңішке түтікшелер болады. Тамақ заттары дәм сезу жасушаларының түтікшелерін тітіркендіреді. Қозу дәм сезу рецепторларынан тілге келетін жүйке талшығы арқылы сопақша миға, одан ортаңғы мидағы көру төмпешіктері мен ми қыртысына беріледі. Тілде сезімтал рецепторлар біркелкі орналаспайды. Мысалы, тілдің ұшы тәттіні, артқы бөлігі ащыны, жиегі қышқылды, ұшы тұздыны сезеді. жүктеу/скачать 2,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|