ДАМЫҒАН ОРТАҒАСЫРЛАРДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТЕР.
ҚАРАХАН МЕМЛЕКЕТІ.
942-1212жж.
•Қарахан мемлекетінің құрылуы.
1.Ғасырдың орта кезінде Жетісу мен Шығыс Түркістанның бір бөлігінде құрылған мемлекет: Қарахан
2. Қарахан мемлекетінің негізін салушы: Сатұқ Боғра хан (915-955жж- өмір сүру)
* Ислам дінін қабылдаған Сатұқ Боғра хан саманилерден қолдау тауып, өзінің туысы Оғұлшақты жеңіп шығады. Тараз бен Қашқар қалаларын бағындырды.
3. Сатұқ Боғра хан өмір сүрді: 915-955жж
4.Қарахан мемлекетінің құрылуында басты рөл атқарған тайпа: қарлұқтар (яғма, жікіл)
* Қарахан мемлекетінің этникалық құрамына түркі тілдес тайпалар: жікіл, яғма, қарлұқ, оғыз, қаңлы, үйсін және т.б.
5. Қарахан мемлекетінің негізгі билеушілері шығып отырған тайпа: яғма, жікіл.
6. Яғма тайпасының тотемі: Бура
* Яғма тайпасынан шыққан хандардың атауы: Боғра.
7. Жікіл тайпасының тотемі: Арыстан
* Жікіл тайпасынан шыққан хандардың атауы: Арслан хан.
8. Қарахан мемлекетінің орталығы: Баласағұн (Шу бойында)
•Қоғамдық құрылысы
9. қарахан мемлекетінің жоғарғы билеушісі: қаған(хан);
* Жоғарғы билеуші билігінің берілу жүйесі : мұрагерлік
10. билік иелері қатарына жататын ханның ұрпақтары: Тегіндер, ілік хандар, бектер, нөкерлер.
11. Ханның кеңесшісі қызметін атқарған: Уәзір.
12. Ханның мемлекеттік саяси- әкімшілік іс жүргізетін орны: орда
13. Билеуші тарапынан феодалдарға шартты түрде берілетін жер үлесі: Иқта.
14. Иқтаны иеленушілердің лауазымы: Иқтадар;
15. Иқтадардың мәндеті: 1) Әскери қызмет;
2) Салық жинау
Иқта- заңды түрде толығымен бекітілеп берілмеді.
16. Дінбасылардың, діни мекемелердің жер иелігі: Вакфтық;
*Вакфтық жерлерден салық алынбады.
17. Жеке басын қорғағаны үшін феоадалдың әміршіге әскери қызмет немесе басқа да жұмыстар атқаруы: коменданция
* Кейбір шаруалар жауынгерлік қызмет үшін адам берсе, енді біреулері қорғаушылардың жұмысын тегін істеп берген.
•Саяси жағдайы.
18. 955 жылы Сатұқ Боғра хан қайтыс болғаннан кейін билік басына келген: Мұса Боғра хан (955-960жж.)
19. Мұса хан өзінің ықпалын күшейту үшін: 960 жылы исламды мемлекеттік дін ретінде қабылдады.
* Мемлекеттің орталығын Қашқар қаласына ауыстырды. Себебі Сатұқ Боғра хан баласы Сүлейман ілік өзін қаған жария етіп, Баласағұн қаласына билік жүргізді.
20. Алғаш рет ислам дінін мемлекеттік дін ретінде жария еткен: Қарахан
21. Мұса қаза болғаннан кейін орнына хан болған: Әли- Арслан (960-990жж.)
* Әли Арслан ханның тұсындағы мемлекеттік орталығы: Қашғар.
* Осы кезден бастап Сатұқ Боғра ханның екі баласы- Хасан Боғра хан мен Әл Арсланның ұрпақтары арасында билік алма- кезек ауысып тұрды.
22. Х ғасырдың жартысында Самани әулетінің әлсіздігін пайдаланып, Испиджаб, Бұқара және Самарқан қалаларын басып алған: Қарахан
* Бірақ Жент аймағындағы тайпалардың шабуыл жасау қаупінен қорыққан Хасан Боғра хан Жетісуға оралды. Қошқарбасы деген жерде қаза тапты.
* 992 жылы Хасан Боғра ханның баласы Жүсіп Хотанды басып алса, Әли Арсланның баласы Насыр ибн Әли 996 жылы Мауараннахрға жорыққа шықты.
23. 999 жылы (Х ғасырдың соңында) Қарахан мемлекеті (Насыр ибн Әли) басып алды: Саманилердің орталығы- Бұхара қаласын
24. Х ғасырдың соңында Қарахан мемлекеті біржолата бағындырды: Мауараннахрды
25. Қарахан мемлекеті екі иеліктен тұрды:
Достарыңызбен бөлісу: |
