ХҮІІІ ҒАСЫРДАҒЫ ҰЛТ- АЗАТТЫҚ КӨТЕРІЛІСТЕР І. Қазақтардың 1773-1775 жылдардағы Е.И.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуы. ІІ. Сырым Датұлы бастаған Кіші жүз қазақтарының 1783-1797 жылдардағы көтерілісі. Қазақтардың 1773-1775 жылдардағы Е.И.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуы. Е.Пугачев бастаған шаруалар соғысы болған жылдар: 1773-1775 жж.
1773-1775 жылдардағы Е.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қазақ шаруаларының қатысуына түрткі болған жағдай: Жер мәселесі
Патша үкіметі Жайық өзені бойында қазақтарға мал жаюға тыйым салды: 1742 жылы қазан.
* Осы үкімді негізге алған Жайық казак әскері және әскери шеп бекіністерінің комендаттары Жайық қаласы мен орыс- казак шаруалары қоныс тепкен өңірлерге қазақтарды жібермеген.
1756 жылы императрица Елизавета Петровна қазақтарға Жайықтың сол жағасына мал жаюға рұқсат берді: Қазақтардың башқұрт көтерілісін жаншуға көмектескені үшін.
Қазақ сұлтандары мен патша үкіметі арасындағы жерге байланысты қайшылықтарды өршітіп отырған Орынбор казак әскері құрылды: ХҮІІІ ғ. екінші жартысында
Патша үкіметінің қазақтардың Жайықтың оң жағасына көшіп- қонуға тыйым салған үкімі шықты: 1756 жылы
Жайық пен Еділ өзендері бойындағы қазақтар мен қалмақтарdың арақатынасы күрделенді:
1770 жылға дейін Емельян Пугачев соғысына ат салысқан қазақ жүздері: Кіші жүз және Орта жүз
Кіші жүз қазақтарының шаруалар соғысына қатысуы. Кіші жүз қазақтарының Пугачев көтерілісіне қатысуы бөлінеді: 3 кезеңге
І. 1- кезең- 1773 ж.қыркүйек-1774ж. наурыз- Пугачев үндеулері Кіші жүзде жиі тарап, қазақтардың көтеріліске стихиялық бағытта тарала бастауы.
ІІ. 2- кезең- 1774ж.наурыз-қарашаның соңы- қазақтардың көтерілсіке қатысуының кең етек алуы.
ІІІ. 3- кезең- 1775ж.қыркүйек- 1776 ж.ақпан- қозғалыстың біртіндеп басыла бастауы.
Емелеьян Пугачев соғысына қатысқан Кіші жүздің ақсүйектері:___________________________
* 1773 жылдың қыркүйек айының 20- сында Пугачев Нұралы ханға арнайы үндеу жолдады.
* Жер мен суды, астық пен тұзды, өзен мен шөпті беруге аямаймын деп уәде берді.
1773 жылғы қараша айының 17- сінен 18- іне қараған түнінде Усиха өзені маңында Пугачевқа жолыққан Нұралы ханның сенімді өкілі: Зәбір молда
Нұралы ханның соғысқа қатысушыларға көмек беруге асықпауына себепші болған: Жайық бекінісін қоршаудағы Пугачевтің сәтсіздігі
Пугачевті ашық қолдап, оған көмек ретінде топ жіберген Кіші жүз сұлтаны: Досалы сұлтан
* Сұлтан қарулы топқа бас етіп өзінің ұлы Сейдалыны жөнелтті.
Пугачев соғысы кезінде Кіші жүз қазақтары қатысқан ұрыстар:_ Жайық бекінісін қоршауға, Кулагин бекінісін алуға.
Пугачев бастаған шаруалар соғысында осы бекіністі алуда басты күш қазақтардан құралған топ болды: Кулагин
Пугачев бастаған шаруалар соғысында Орынборды қоршауға қатысқан қазақтардың саны. 200-ге жуық
* Шаруалар соғысының біртіндеп бәсендеуі, қазақ даласына жазалау отрядтарының жақындауы би- сұлтандардың опасыздығын тездетті.
17. Пугачев қимылынан үрейленген Нұралы хан:_ және інісі Айшуақ сұлтан Жайық бойындағы бекіністерге көшіп барды. Пугачев көтерілісі кезінде патша үкіметінің алдында екі ұшты қимылын жуып-шаюға тырысқан Нұралы ақталды: Қазақтардың өзіне бағынбай кетуімен
