29. Қоршаған ортаны танудағы анализаторлардың маңызы.
30. Анализаторлардың құрылымдық-функционалдық ұйымдастырылуы
Анализатор дегеніміз - бір типтегі сенсорлық ақпаратты қабылдау мен талдауға жауап беретін функционалды бөлім (бұл терминді И.П.Павлов енгізген). Анализатор - бұл тітіркендіргіштерді қабылдауға, қозуды өткізуге және ынталандыруды талдауға қатысатын нейрондардың жиынтығы.
Анализаторды көбінесе сенсорлық жүйе деп атайды. Анализаторлар олардың қалыптасуына қатысатын қозу түріне қарай жіктеледі.
Анализатор түрлері:
көру, есту, дәмдік, иіс сезу, тері немесе тактильді анализаторлар.
Анализатор үш бөлімге бөлінеді:
Перифериялық бөлім: тітіркену энергиясын жүйке қозу процесіне айналдыруға арналған рецепторды қабылдайтын бөлім.
Өткізгіш бөлім: импульстар рецепторлардан орталық жүйке жүйесінің үстіңгі бөліктеріне берілетін центрге тартқыш (афферентті) нейрондар мен жүйкелік қозуды өткізетін аралық бөлім.
Орталық бөлім: ми қыртысының нақты аймағы, қабылданған сезімге талдау жасалынатын ми жабынындағы және қыртыс астындағы сезімтал орталық бөлім.
Өсетін (афферентті) жолдардан басқа, төмендейтін талшықтар (эфферентті) бар, олардың бойында анализатордың төменгі деңгейлерінің белсенділігі оның жоғары, әсіресе кортикальды бөлімдерімен реттеледі.
Анализатордың жұмыс істеу принципі. Анализаторлар - бұл миға ақпарат енгізу және осы ақпаратты талдауға арналған жүйелер. Кез-келген анализатордың жұмысы миға сыртқы физикалық немесе химиялық энергияны рецепторлар қабылдаудан бастайды, оны жүйке сигналдарына айналдырып, нейрондар тізбегі арқылы миға таратады. Рецептор дегеніміз – бұл эволюция барысында өзіне сәйкес,сыртқы немесе ішкі тітіркендіргіштерді қабылдауға дағдыланған, арнайы құрылым. Сенсорлық сигналдарды беру процесі олардың қайта-қайта түрленуімен және қайта кодталуымен қатар жүреді және жоғары анализмен және синтезмен аяқталады (бейнені тану), содан кейін организмнің реакциясы жүзеге асады.
Достарыңызбен бөлісу: |
