Арман пв баспасы

96
Ға сыр дан ға сыр ға, ата дан ба ла ға, за ман нан за ман ға ұла сып 
ке ле жат қан ай тыс өне рі – қа зақ де ген ру хы би ік өнер лі ха лық 
еке ні міз ді бү кіл әлем ге та ны та тын әде би мұ ра ла ры мыз дың бі рі.
Қазақ­өнерінің­антологиясы
 
АЙ ТЫС
Ай тыс – ау ыз әде бие тін де 
ежел ден қа лып тас қан поэ зия-
лық жанр, топ ал дын да қол ма-
қол суы рып са лып ай ты ла тын 
сөз сай ысы, жыр жа ры сы. 
М.Әуе зов тің сө зі мен айт қан да, 
«ай тыс – сөз ба рым та сы». Ай-
тыс – қа зақ тың ау ызе кі әде би-
му зы ка лық өне рі нің кө лем ді 
жә не аса құн ды са ла ла ры ның 
бі рі. Ол суы рып сал ма ақын дық 
өнер дің же мі сі бо лып та бы ла ды. 
Ай тыс та ха лық тың әдет-ғұр пы, 
тұр мыс-сал ты, дү ни ета ны мы, 
эс те ти ка лық, ру ха ни, фи ло со-
фия лық жә не әлеу мет тік көз қа-
ра сы, қа лып та су та ри хы бай қа-
ла ды. Ең ал ғаш тұр мыс-салт 
жыр ла ры нан бас тау алып, сан алу ан ке зең дер ден өтіп, ке мел де не 
же тіл ген ай тыс тың ал ғаш қы үл гі ле рі жат тан ды өлең дер ден тұр-
са, кей ін суы рып сал ма лық си па ты ба сым бо лып оты ра ды. Егер де 
ай тыс тың ең ежел гі тү рі – «Бә дік» ай ты сы ның не гі зін де адам ба-
ла сы ның та би ғат қа әсер ету мақ са ты жат са, ақын дар ай ты сы ның 
та қы рып та ры бір не ше са ла бо лып ке те ді жә не бә рі ха лық тың 
өмір-тұр мы сын жан-жақ ты көр се тіп, ба рын ша то лық бей не лей ді.
Қа зақ тың ау ыз әде бие тін де ай тыс тың бір не ше тү рі бар: бә дік, 
жар-жар, жа ну ар лар мен адам ны­ ай ты сы, өлі мен ті рі ні­ ай ты-
сы, жм ба ай ты с, салт ай ты сы, ыз бен жі гіт ті­ ай ты сы, 
аын дар ай ты сы, осы кн гі ай тыс тар.
Ай тыс – синк рет ті өнер, ол тұр мыс-салт жыр ла ры нан бас тау 
алып, ке ле-ке ле ақын дар ай ты сы на ұлас қан. Синк рет ті лік де ге ні-
міз – фольклор лық ту ын ды лар дың бой ын да бір не ше өнер дің 

жүктеу/скачать 4,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: