«Арнайы педагогика» сериясы Серия «Специальная педагогика» №3-4 (30-31), 2012 Материалы круглого стола «Практика обучения и воспитания детей
жүктеу/скачать 1,59 Mb. Pdf көрінісі
|
33-31-PB
| Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Специальная педагогика», №3-4(30-31) 2012 г.
— 76 - дыбыстық-тілдік іскерлік пен дағдылардың қалыптсауы кезінде балалар бірқатар кезеңцерден ӛтеді: қабылдау, имитация, қайта ӛнімдеу, ӛз бетінше дыбыстау; - балалардағы ауызша сӛйлеу тілінің қалыптасуына олардың тілдік қарым-қатынастағы қажеттілік- тер аса зор маңызға ие. Мҧндагы жетекші рӛлі біріккен іс-әрекетті ҧйымдастыратын ересек адамның еншісіне тиеді. Осылайша, балаларды дыбыстық тілге оқытудың теориялық негізгі жолы дыбыстық тіл туралы жалпыланган, кіріктірілген тҥсініктерден жэне адамның мәдени дамуының рӛлінен шығуы тиіс, сонымен қоса, гылымның әртҥрлі саласында дыбыстық тілге баға берілетін білімдерден, тілдің сынды ҥлгілерін талдаудан бастау алу керек. C.JI. Рубинштейн сӛйлеу тілінің басты қызметі туралы екі кӛзқарасын ҥстанды: қарым- қатынастық (хабарлау, сӛйлесу) жэне белгілеуші (мағыналы, сигнификативті, семантикалық). Бірақ соның салдарынан ол тілде екеу емее, «бір ғана қызметі бар, оның мәні - қарым-қатынас қҧралы болу» деген қорытындыға келеді. Сондықтан балалардьщ сӛйлеу тілінде кездесетін кемшіліктерді дҥрыс анықтап, оларды тҥзету ҥшін дер кезінде мамандарға жҥгінген абзал [3, 56 б.]. Тиімді тҥзете-оқыту процесін ҥйымдастыру патологияның сипатын, оның қҥрылымын, индивиду- алды кӛріну ерекшелігін анықтау болып табылатын жан-жақты эрі мҥқият жасалған диагностикасыз мҥмкін емес. Балалармен жҥргізілетін индивидуалды және топтық сабақтарды жоспарлау тікелей тексеру процесі кезінде айқындалған тілдік дамудың ауытқу кӛрсеткіштерімен анықталады. Логопе- диялық жҥмыстың тиімділігі кӛп жағдайда сӛйлеу тілі кемшіліктерінің диагностикасы қаншалықты дҥрыс әрі сауатты жҥргізілгеніне тәуелді болады. Тіл кемістігі қҥрылымын тексерудің технологиялық тізбегі тілдік кемістіктерді талдау принципі негізінде қҥрылады: даму, жҥйелілік, сӛйлеу тілінің баланың басқа да психикалық әрекеттерімен ӛзара байланысы, онтогенетикалық принцип, қол жетімді принципі, кезенділік, сол жастың жетекші эрекетін ескеру принципі жэне т.б. Осылайша, барлық кӛңілді әртҥрлі жастағы балалардьщ ауызша жэне жазбаша сӛйлеу тілдеріндегі кемістіктерді, тҥлғаны жан-жақты зерттеуді қамтамасыз ететін логопед эрекетінің бірізділігін сипаттауға аудару керек. Сонымен логопедиялық тексерудің кезеңдері: I кезең. Бағдарлық. II кезең. Диагностикалық. III кезең. Аналитикалық (талдау). IV кезең. Болжамдық. V кезең. Ата-аналарын ақпараттандыру. Аталган логопедиялық тексеру кезеңдерінің ішінде V- кезеңіне ерекше толталғымыз келіп отыр. Себебі, кез келген тҥзету, оқыту және тәрбиелеу жҥмысы ҥздіксіз жҥріп отыруы керек. Бҧл ҥздіксіздікті, бірізділікті, жҥйелілікті қамтамасыз ететін педагог- логопед пен ата-ана болып табылады. Сондықтан ата-аналарды барынша ақпараттандыру - ол тиімді тҥзету жҥмысының кепілі деп білеміз. Тҥзету жҥмысының қорытындысы, бағыттары жэне оларды ҥйымдастыру тҥрлері ата-аналарға жеткізілуі керек және олармен талқылануы тиіс. Ата-аналарды ақпараттандыру - баланы тексерудің ӛте кҥрделі эрі қиын кезендерінің бірі болып есептеледі. Ол ата-аналармен жеке, баланың жоқ кезінде әңгімелесу тҥрінде жҥргізіледі. Ата-ана - бҥл бала ҥшін ең жақын адамдар, ол оның тағдарында аса зор жауапкершілікті иеленга, баланың тағдарына ешкімнің колынан келмейтіндей етіп эсер ете алады. Олар таңғажайып эрекеттер- ді жасай отырып, немесе ӛздерінің қарсылықтарын білдіріп, яғни сол айтылған ҧсынысты немесе тҥзету шараларын міндетгі жэне қажет емес деп есептеп, сәтті тҥзету жҥмыстарын қамтамасыз ете алады. Ата-аналардың кӛпшілігі ӛздерінің бала ӛміріндегі рӛлін оқытуда жеткілікті тҥрде қамтамасыз етіп, оған барлық жағдайды жасадық деген кӛзқараспен шектеліп, ендігі кемшілігі оның ӛмірінен ӛздігінен, яғни еңбекпен немесе маскҥнемдікпен (қажеттілігіне тәуелді) жойылады деп санайды. Сондықтан ата-аналарды ақпараттандыру барысында келесілерді ескерген жӛн: - Ата-аналар ӛз балалары арқьшы арман-мақсаттарын жҥзеге асырғысы келіп, оларды мықтылар- дың мықтысы, кҥштісі болмаса да, солардың бірі ретінде кӛргісі келеді. - Егер бала олардың сенімдерін ақтай алмаса, онда ата-ана мен бала арасындағы ӛзара қарым- қатынастары эртҥрлі бейнеде қалыптасуы мҥмкін. Осы ӛзара қарым-қатынастың ерекшеліктерін ескеру ата-анамен жҥргізілетін әңгімелесуді кҧрастыру барысында ӛте қажет. - Кез келген ата-анада - тҥзету процесінің сэтгі аяқталуы ҥшін жҥктелетін жауапкершілікті алу дайындығы эртҥрлі. Материалдық жағдайы мен білім деңгейіне қарамастан, ата-аналар |