154
Жағыпарова Майра
Болымсыздық формасы:
Сіз іш+пе+п+сіз (оказывается, Вы не
пили).
Бұрынғы
өткен шақ күрделі түрінің жіктелу үлгісі.
Жақ
Жекеше
Көпше
І
Мен оқыған
едім
(екенмін), оқып
едім
Біз оқыған
едік (екенбіз),
оқып
едік
ІІ
Сен оқыған
едің (екенсің),
оқып
едің
Сіз оқыған
едіңіз (екенсіз),
оқып
едіңіз
Сендер оқыған
едіңдер
(екенсіңдер), оқып
едіңдер
Сіздер оқыған е
діңіздер
(екенсіздер), оқып
едіңіздер
ІІІ
Ол оқыған еді (екен),
оқып еді
Олар оқыған
еді (екен),
оқып
еді
2. Ауыспалы өткен шақ (
переходное прошедшее время) – сөй-
леп тұрған уақытқа дейін дағдылы болып тұрған іс-қимылды біл-
діреді.
Ауыспалы өткен шақ
-атын, -етін, -йтын, -йтін жұрнақты есім-
шеге I, II жақтың жіктік жалғауы жалғану арқылы жасалады.
Жақ
Жекеше
Көпше
І.
Мен ұш+
атын+мын
(я тогда летал)
Біз ұш+
атын+быз
(мы тогда летали)
ІІ. Сен ұш+
атын+сың
(ты тогда летал)
Сіз ұш+
атын+сыз
(Вы тогда тогда летали)
Сендер ұш
+атын-сың+дар
(вы тогда летали)
Сіздер ұш
+атын+сыз+дар
(Вы тогда летали)
ІІІ. Ол ұш
+атын
(он летал)
Олар ұш
+атын
(они тогда летали)
Болымсыздық формасы:
Ол ұш+па+йтын (он тогда не летал).
156
Жағыпарова Майра
8) Өзекті мәселені назарға алыппыз.
9) Журналистер өз кәсібінің шеберлері болу үшін басқа маман-
дықтарды меңгеріп алған.
10) Олар журналистика төңірегінде пікірлескен еді.
11) Намазалы Омашев – қазақ журналистикасының дамуына
өлшеусіз зор үлес қосқан, еңбектері алыс-жақын шетелдіктердің
таңдайын қақтырған.
8-тапсырма. Сұхбатты рөлдерге бөліп оқып, шақтарын
анықтаңыз.
– Балам, сен жаңа қандай мультфильм көрдің?
– Апа, мен «Қарлығаштың құйрығы неге айыр?» деген мульт-
фильмді көрдім.
– Ол саған ұнады ма?
– Әрине, бұл мультфильм маған өте ұнады. Кіп-кішкентай құс
бүкіл адамдар үшін жақсылық жасады.
– Көрдің бе, балам, демек, мультфильмдегі сияқты өмірде жақ-
сылық
және жамандық, мейірімділік және қатігездік болады.
– Апа, менің мейірімді болғым келеді, адамдарға көп жақсылық
жасағым келеді.
– Әрине, сен әлі-ақ өсерсің, арманыңа жетерсің. Мультфильмде
саған тағы не ұнады?
– Апа, маған мультфильмнің музыкасы ұнады.