Есепті иллюстрациялау- есепке енетін шамаларды, берілген және ізделіп отырған сандарды мүшелерге бөлу олардың арасындағы байланысты тағайындау үшін , көрнекілік құралын пайдалану иллюстрация нәрсе немесе схема түрінде болады. Нәрсені иллюстрациялаумен қатар 1 сыныптан бастап схема түрінде түсіндіру пайдаланылады, ол – есепті қысқаша жазу.
1. Заттық иллюстрация – есепте сипатталған өмірлік жағыдаятты анық түсінуге көмектеседі және амал таңдап алуға ықпал етеді.
2. Схемалық иллюстрация – шамалар сандар (деректер мен ізделінді) және олардың арасындағы байланысты қолайлы түрде көрсетуге болатын есептің қысқаша жазылуы. Бастауыш мектептің барлық сыныптарында қолданылады, өйткені оқушыларда көрнекі – схемалық ойлау қалыптаса бастайды.
а) Сөздер, сандар, белгілер көмегімен:
І – 15 сөз Болғаны – 20 м
ІІ - ?, 5-еуі артық Кеткені - ?, 5 м және 8 м
Қалғаны - ? м
ә) Кесте түрінде: пропорционал және кері пропорционал шамаларға арналған есептер үшін.
б) Сызба түрінде көбінесе қозғалысқа арналған
в) График түрінде: ұзындықты табуға және шамалар арасындағы байланысқа (артық, кем, сонша) берілген есептер үшін
І 50 м
Мұнда иллюстрация оқушылардың көздерінше орындалады, тіпті олардың өздері мұғалімнің басшылығымен кейінірек өз бетімен орындаса, жақсы болады. Ол деректер мен ізделінді арасындағы байланысты анықтауға, амал таңдауға және еспті шешуге көмектеседі.
3.Чертеж арқылы иллюстрациялауға болады. Оқушылар оқу жылының басына қарай костюм, бәтеңке және тымақ сатып алды. Костюм 24 сом тұрады. Ол бәтеңкеден 3 есе қымбат, ал бәтеңке тымақтан 2 сом қымбат. Барлық сатып алған зат қанша тұрады.1 сомды ұзындығы 1 см кесінді түрінде кескіндеп, чертеж сызамыз.
К ______________________
Б ___________
Т _________
Есеп шартын нәрсе түрінде кескіндеуге болады. «Балалар төбешіктен төмен қарай сырғанап ойнап жүр.Олардан 5 қыз бала, 2 ер бала үйлеріне кетіп қалды: Барлығы қанша бала үйлеріне кетті.»