2. Арқауын көріп бөзін ал, анасын көріп қызын ал.
Арқау – тоқыманың көлденең жібі, арқаулық. [1, 33 - бет]
Бөз – қолдан мақтадан тоқылатын мата. [4, 141 – бет]
Тамақ атауларына байланысты архаизмдер
1. Қырсыққанда қымыран іриді. Қымыран – түйе сүтінен жасалған тағам, əрі шипалық
қасиеті күшті сусын, шұбат. [ 4, 559 – бет ] Қымыран – ашыған айранға піскен сүт қосып
сұйытылған сусын. Кей жерлерде шұбатты қымыран дейді. [1, 275 - бет]
2. Сүтке сүт қосылса сүмесін болады,
Сөзге сөз қосылса демесін болады.
Сүмесін бұл күнде біршама түсінікті сияқты, сөздіктерде ол «сүт, ақ» дегенді білдіреді.
Мұнда сөз түбірі сүме – 1) сауын малының желіні, 2) сүт өнімі деп көрсетілген. Демек, бұл
түбірге –сін деген түркілік жұрнақ жалғанып, « сүт өнімінен жасалған сұйық тағам » дегенді
білдіретін болған болар. Қостанай, Маңғыстау, Атырау тұрғындары сүмесін деп «шалапты»
атайды деп тіркелген. Қазақ, қырғыз тілдерінде сүмесін – деп жалпы тағамды атайтын да
болса керек. Қырғыздар сүмесін мен сүмөлөк дейді, ол 1) ұн араластырып жасаған быламық
жəне 2) нан тағам деп көрсетіледі. Бұл мақалда « ас болады » дегенді айтқан болар. [ 18, 27
– бет ]
Достарыңызбен бөлісу: |
