"SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY" NUR-SULTAN, KAZAKHSTAN, JULY 2019 194
ӛсіп шықты. 1 Петри табақшасында 2-4 екпелерге дейін ӛсті. Зертханалық жҧмыстар
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразиялық ҧлттық университетінің «Жалпы биология және
геномика» кафедрасына қарасты лабораторияларда жҥргізілді.
Зерттеу нәтижелері мен оларды талқылау Елорданың «жасыл белдеу» жасанды орман алқаптарында сҥйелді қайың (Bеtula pеndula Roth.) ағашытек қайыңды, сондай-ақ кәдімгі қарағай (Pinus sylvestris L.), емен
(Quercus robur L.), кӛктерек (Populus tremulae L.) сияқты аралас екпелермен қатарласа
ӛседі. Ӛсу қарқындылығы жоғары қайың ағаштары ҥшін қауіпті ӛсімдік ауруы
бактериялық обыр, оның қоздырғышы тҥрлі жастағы ағаштарды зақымдайды (30-40
жастан асқан ағаш топтары кіреді). Зақымдалған ағаштар әртҥрлі патогендер ҥшін
резерватор болып саналады [5]. Саңырауқҧлақтардан туындайтын фитопатогенді
аурулардан
бактериялық
обыр
ауруынан
сиптоматикалық
ерекшелігі
оның
қоздырғышының агрресивтілігі мен жылдамдығында 1-2 апта уақыт аралығында
метаболитикалық ҥдеріс нәтижесінде зақымдалған діңде ауа жинақталып, қысымның
әсерінен дің қабықшалары қатпарланады. Діңде орналасқан дің қатпарлары ҥлкенді кішілі
ені 10-20 см-ден бастап ҧзындығы1 м-ге дейін жетеді. Механикалық әсерден кейін
жарақаттан янтарь тҥстес шырыш экссудат ағады да, камбий қабатында некрозды жара
(язва) қалыптасады
Жҧмыс барысында ҥш тҥрлі қоректік орта пайдаланылып (стандартты агар,
ЕПА,картопты агар), ӛсіп шыққан екпелердің морфотиптері тӛменде кӛрсетілген кестеде
сипатталды.
Кесте 1 Бактериялық обырға шалдыққан сҥйелді қайыңның (Bеtula pеndula Roth.) жарақатынан алынған 10 кҥндік бактерия культураларының сипаттамасы
