Атты республикалық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
ЛАТЫН НЕГІЗДІ ГРАФИКАҒА КӨШУ ЖАҒДАЙЫНДА СТУДЕНТТІҢ ТІЛДІК
жүктеу/скачать 3,96 Mb. Pdf көрінісі
|
{CF395923-CB60-413E-9F69-F9338E1D4631}
| ЛАТЫН НЕГІЗДІ ГРАФИКАҒА КӨШУ ЖАҒДАЙЫНДА СТУДЕНТТІҢ ТІЛДІК
ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ Аннотация:мақалада мемлекеттік тілді латын графикасына көшіру мәселесіне және бұл мәселеге оң көзқарасты қалыптастыру, латын графикасына көшу жағдайында жазу сауаттылығын дамыту арқылы тілдік дағдыларды қалыптастыру туралы баяндалады. Тірек сөздер: қазақ әліпбиі, графика, орфография, орфоэпия, шеттілдік сөздер, емле, ереже. Алғашқы президентіміз Н.Ә. Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында: «Латын әліпбиіне көшу ұлтымыздың санасын бұғаудан босатады, түркі және жаһандық әлемімен ықпалдасуға, ертеден қолданған әліпбиімізге қайта оралып, ұлттық санамыздың қайта жаңғыруына жол ашады», – деген болатын. Осы тұрғыда республика көлемінде жаңа графикамен жазылған жазба тіліміздің жүйесін, емле нормаларының ғылыми негізін түсінген, таныған және оны өзгеге түсіндіре алатын білікті мамандарды даярлау жұмыстары қолға алынды [1]. Осы орайда «Жаңа әліпби негізіндегі қазақ тілінен тапсырмалар жинағы» атты әдістемелік құрал «Қазақ тілі әліпбиін кириллицадан латын графикасына көшіру туралы» Қазақстан Республикасы алғашқы Президентінің 2017 жылы 26 қазандағы №569 Жарлығына сәйкес бекітілген жаңа әліпби бойынша әзірленген «Жаңа әліпби негізіндегі қазақ тілі емлесінің ережелері» және Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми- практикалық орталығы «Жаңа емле» оқу-әдістемелік құралының негізінде құрастырылды. Емле ережелері тыңдаушылардың тақырыптар бойынша жүйеленген тапсырмалар арқылы жаңа әліпби мен емлеге қатысты базалық білімдер мен дағдыларын қалыптастырудағы бірегей оқу-әдістемелік құралының [2]. Әдістемелік құралда жаңа қазақ әліпбиінің графикасы мен құрамы, бірге және бөлек, дефиспен, бас әріппен жазылатын сөздердің, тұрақты тіркестердің емлесі, шеттілдік сөздердің орфографиялануы және орфоэпиясы мысалмен келтірілген. Әдістемелік құралдың әр бөлімінде келтірілген тапсырмаларды студенттердің тілдік дағдыларын қалыптастыруда қолданудамыз.Жаңа жазуды меңгеру барысында әрбір адамның алдында, ең алдымен, барынша жылдам әрі сауатты жазу және қарқынды оқу дағдысын қалыптастыру қажеттілігі туындайтыны белгілі. Сол себепті жаңа емлеге сәйкес түзілген тапсырмалар жүйесі, негізінен, жазылым және оқылым дағдыларын меңгертуге бағытталады. Жазылым тапсырмалары қолдағды қалыптастыра отырып, емле ережелерін меңгертуге көмектессе, оқылым тапсырмалары көздағды қалыптастыру арқылы оқуға баулиды. Сонымен қатар оқылым тапсырмалары орфоэпия заңдылықтарын меңгерту мақсатын көздейді. Оқу-әдістемелік құралдағы тапсырмаларда таным әрекетінің деңгейіне сай, өз ішінде, емле ережесінің ғылыми негіздерін білу, түсіну жаттығулары (есте сақтаңыз, анықтаңыз, астын сызыңыз, көшіріңіз, мән беріңіз, табыңыз т.б.), қолдану мен талдау деңгейіндегі жаттығулар (жаңа қазақ жазуымен жазыңыз, орнына қойыңыз, бағандарға 282 бөліңіз, топтастырыңыз, қатесін түзетіңіз, дұрыстығын тексеріңіз, талдау жасаңыз, талқылаңыз, түсіндіріңіз, себебін айтыңыз т.б.) және жинақтау, бағалау деңгейіндегі жаттығулар (жалғастырыңыз, құраңыз, құрастырыңыз, уәжділігін дәлелдеңіз т.б.) қамтылады[3]. Тапсырмаларды жеке, жұппен және топпен орындауға болады. Сөзімізді дәлелдеу мақсатында тіл дағдысын қалыптастыру үшін берілетін тапсырмалар жүйесі мынадай: Мысалы: 1- tapsyrma. Berіlgen sózderdі kóshirip oqyńyz. Arba, baılyq, dáýlet, gúl, ǵasyr, hat, jospar, kúmis, qujat, qadam, maqtanysh, mórtańba, dastarqan, tabıǵat, kelisim, shańyraq, báıterek. 2- tapsyrma. Tómendegі mátіndі kóshіrіp jazyńyz. Til – halyqtyń altyn dińgegi. Ár halyq aldymen óziniń týǵan tilin bilýi kerek. Óıtkeni halyqtyń danalyǵy, jyrlary, shejiresi sol halyqtyń tilinde jazylady. Til – qaı ultta bolsa da qasterli, qudiretti uǵym. Ol áradamnyń boıynaanasútimenbirgeenip, qalyptasady. Til – halyqtyń jany, tutastaı keskin- kelbeti, bolmysy. Árhalyqtyń, ulttyń qurmettutar ózanatilibar. Meniń anatilim – qasıettiqazaqtili. Qazaqtili – túrkitilderiniń ishindegień taza áribaı til. Qazaqtili – Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik tili. Ana tili – jandúnıemizdiń aınasy, ósip-ónip túrlene beretin, máńgi qulamaıtyn báıteregi. жүктеу/скачать 3,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|