Атты республикалық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары

185 
 
рөліне,  мінез  -  құлқына  байланысты  қуану,  ренжу,  ашулану,  таңырқау  сияқты  сезімнің  әр 
қырынан болатын сөйлеу ерекшеліктері қарастырылады. 
Тірек сөздер: әйел тілінің ерекшеліктері, әлеуметтік орта, ұлттық болмыс, рухани және 
материалдық мәдениет, елдің ұйытқысы. 
 
Ұлттық  тілдің  ең  жоғарғы  сатысы  әдеби  тілді  дамытып,  жалпыхалықтық  әдеби  тіл 
үлгілерін  өз  шығармашылығы  арқылы  жетілдіретін  де  көркем  сөз  иелері  екені  сөзсіз.  Осы 
орайда  көркем  сөз  шебері  Ғ.Мүсірепов  прозаларының  тілін  зерттеу  арқылы  жазушының 
әдеби тілді жетілдіру мен дамытудағы рөлін айқындаудың, көркем туындыларындағы тілдік 
құралдардың  көркемдік  қызметтерін  ашып,  олардың  ұлттық  мәдениетті  көрсетудегі  рөлін 
анықтаудағы еңбектерінің мәні зор екендігіне көзіміз жете түседі.  
Осы  орайда  суреткердің  қазақ  әйеліне  тән  қылық  пен  сөз  саптау  ерекшелігін  жеткізу 
шеберлігін талдауға мән бердік. Жазушы тілінің даралығын ұлттық мәндегі сөздер мен тілдік 
қолданыстарды жұмсауынан, әйел адамға тән ойлау және сөйлеу қызметінің ерекшеліктерін 
қолдануынан  анық  аңғарамыз.  Қоғaмдық  сaнaдa  ерлер  мен  әйелдердің  сөйлеу  мінез-
құлқындағы  тұрақталған  стереотиптер  бар.  Мәселен,  ерлер  сөйлегенде  көбіне,  ойын  ашық 
және тура білдірсе, әйелдерде көпсөзділік басым, жанама тілек, өтінішке жиі барады. Ерлер 
“терезені  жап”  десе,  әйелдер  “тонып  қалдым”  дейді.  Жыныстар  арасындағы  сөз 
қолданыстағы  маңызды  мәдени,  психологиялық  құбылыстардың  бірі  -  бұл  жеке  сөздер, 
айтылымдар  мен  мәтіндердің  тыйым  түрінде  келуі.  Тыйым  сөздер  ұлттық  мәдениетте 
әйелдерге  қатысты  болып,  кейін  психологиясында  орнығып,  тілдік  қабілетінде  көрініс 
табады [1]. 
Осындай ерекшеліктердің болуына орай ерлер мен әйелдердің мінез-құлықтарында да 
біршама  айырмашылықтар  болады.  Сондай-ақ,  мұндай  ерекшеліктер  олардың  сөйлеу 
әрекетінде көрініс табады.  
Ерлер  мен  әйелдер  өмірде  болып  жатқан  жағдайға,  оқиғаға  түрліше  көзқараспен 
қарайды. Ер адамдардың әйелдерден сөз таңдау, бағалау қасиеті бөлек болады. Бағалаудың, 
сөз формаларының түрліше болуы олардың жынысына байланысты [2,19-26 бет].  
Ғ.  Мүсірепов  халықтың  рухани  және  материалдық  мәдениетін,  салт-дәстүрін,  төл 
тарихын, дүниеге көзқарасын, ұлттық болмысын таныту, ұлттық рухты бойына сіңіру әйел-
ананың  жан-дүниесінде  тұтасып,  жинақталғанын  шығармаларына  алтын  арқау  етіп  өреді. 
Жазушының  әйел  туралы  туындылары  біріктірілген  «Қазақ  әйелі»  циклі  оқырмандарға 
Нағима,  Ақлима,  Күләш,  Майра,  Ұлпан  т.б.  әйел-аналар  бейнесі  арқылы  қазақ  әйеліне  тән 
дүниетанымды танытады. 
Ғ. Мүсірепов ескі мен жаңа заманның тартысын «ер мен әйел» қарым қатынасы арқылы 
ұлттық болмысқа сай етіп шебер бейнелейді: 

жүктеу/скачать 3,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: