Атты студенттердің IV жоо аралық дәстүрлі ғылыми конференциясының ЕҢбектері

283 

 

A  little  misunderstanding  between  co-workers,  an  absence  of  extra  fire  engine  and  firemen  or  an 

electrical appliance left in a socket can cause big irreversible problems or lead to deaths.

 

The main goal is to develop an automated robot based on Arduino that will vastly reduce the losses, 

avoid  the damages by decreasing the time needed for detecting and suppressing a fire. To direct  the 

robot for fire detection algorithm of motion is designed, where with the help of ultrasonic range finder 

robot can move in a given direction and avoid obstacles in his path. Using a servo range of 180 degrees 

and sensors that respond to various changes in light and temperature and by integrating them, robot is 

able to discern fire from any other phenomena.

 

Keywords: fire, robot, Arduino, ultrasonic, sensor, obstacle, servo

 

Аннотация.  Много  людей  погибают  из  за  пожаров,  которые  случаются  по 

неосторожности  людей  и  техническим  неполадкам  и  сбоям.  Профессия  пожарника  считается 

одной  из  самых  рискованных  и  опасных.  Маленькое  недоразумение  между  сотрудниками, 

отсутствие  дополнительной  пожарной  машины  и  пожарных,  а  также  оставленный  в  сети 

электроприбор  может вызвать необратимые проблемы или привести к смерти. 

 

Главная цель данного проекта заключается в разработке автоматизированного робота на 

Arduino,  который  значительно  поможет  избежать  потери  и  убытки  на  основе  уменьшения 

требуемого времени для выявления и тушения пожара. Для направления системы к обнаружению 

огня разработан алгоритм движения, где при помощи ультразвукового дальномера робот сможет 

двигаться  в  заданном  направлении  и  избегать  препятствия  на  своем  пути.  Используя 

сервопривод  с  диапазоном  в  180  градусов  и  сенсоры,  которые  реагируют  на  различные 

изменения в свете и температуре, интегрируя, робот способен различить огонь от любых других 

явлений. 

 

Аннотация.  Көптеген  адамдар  байқаусызда  адам  және  техникалық  проблемалар  мен 

бұзылулар орын өрттен көз жұмады. Өрт сөндіруші мамандық ең қауіпті және қауіпті бірі болып 

саналады.  Желілік  құрылғының  қалдырған  сәл  қызметкерлер  арасында  түсініспеушілік 

ешқандай қосымша өрт қозғалтқыш және өрт сөндірушілер, сондай-ақ қайтымсыз мәселелерді 

туғызуы немесе өлімге әкелуі мүмкін.

 

Бұл жобаның негізгі мақсаты айтарлықтай өрт анықтау және өртті сөндіру үшін қажетті 

уақытты  қысқарту  арқылы  жоғалуын  немесе  зақымдануын  болдырмау  үшін  көмектеседі,  ол 

Arduino үшін автоматтандырылған робот дамыту болып табылады. Ультрадыбыстық ауқымын 

Finder робот көмегімен берілген бағытта қозғала және оның жолында кедергілерді болдырмау 

мүмкін қозғалыс өрт табу жүйесі алгоритм бағыттары үшін. 180 градус серво ауқымын пайдалана 

отырып, мен Робот біріктіретін жарық және температура әр түрлі өзгерістерге жауап датчиктер 

кез келген басқа да өртке құбылыстар ажырата алады.

 

 

I. Introduction

 

Arduino is an open-source physical computing platform based on a simple microcontroller board, and a 

development environment for writing software for the board. [1]

 

Hardware Components:

 

-

 

Arduino Uno 

Arduino Uno is used to develop interactive objects, taking inputs from a variety of switches or sensors, 

and controlling a variety of lights, motors, and other physical outputs. 

 

-

 

Robot chassis 

Chassis  is  a  mechanical  assembly  for  making  a  4  wheel  drive  platform,  where  you  can  mount  any 

controller board to drive your robot. I will use the chassis which includes four dc motors. Separate drive 

for each wheel will provide me a good load capacity and high maneuverability, the robot will be able to 

turn to any side in one place. 

 

-

 

L298N Dual H-Bridge Motor Controller module 

284 

 

The  Arduino  board  cannot  directly  control  a  motor.  The  tricky  part  is  to  be  able  to  make  the  motor 

selectively run forward or backwards, which requires swapping power and ground inputs into the motor. 

 

-

 

2x HC-SR04 Ultrasonic Sensor 

Ultrasonic  ranging  module  HC-SR04  provides  2cm  -  400cm  non-contact  measurement  function,  the 

ranging accuracy can reach to 3mm. I will be using this sensor to help my robot "see" and avoid walls 

and obstacles.

 

-

 

2xPhotoresistance light sensor module 

This module is very sensitive to ambient light, and is very suitable for detecting brightness of ambient 

light. [2] I use this module to move the servo to the brightest direction.

 

-

 

Melexis MLX90614 Non-Contact Sensors(thermal) 

Unlike most temperature sensors, this sensor measures infrared light bouncing off of remote objects so 

it can sense temperature without having to touch them physically. [3] By pointing the sensor towards 

the bright objects I will measure the temperature by absorbing IR waves emitted in the sensor and ensure 

that it’s fire. 

 

-

 

Servo 

A Servo motor uses pulse width modulation (pwm) from a microcontroller to know what position to 

move its horn to. They can move both clockwise or counterclockwise. 

 

-

 

Motor pump 

The water delivery is achieved using an  rs-360sh miniature water pump.

 

-

 

1-Channel H/L Level Trigger Optocoupler Relay Module 5V Expansion 

Relay allows our relatively low voltage Arduino to easily control higher power circuits. In my case it is 

a water pump.  By placing the vcc to normally open (No) state, I say my pump to be off by default.

 

-

 

Breadboard, wires 

Breadboard is  a platform where  you can easily  connect  all the components  together with  the help  of 

wires.

 

 

II. Development

 

The software part of the robot is based on the four module integrated system which are:

 

a.

 

Motion control and obstacle avoidance algorithm: 

 

 

   b.   Controlling the servo with the light dependent resistor

 

Done 

running?

yes

 

no

 

Stop

 

    Moving?

 

yes

 

no

 

   Turning?

 

yes

 

   Obstacle?

 

yes

 

no

 

Do 

nothing

Done turning?

 

yes

 

no

 

Mov

e

Turn

 

Do 

nothing

285 

 

I placed 2 photoresistors on the front right and the front left side of the robot and turn the servo according 

to the highest value of the light

 

Left = analogRead(inputPhotoLeft);

 

Right = analogRead(inputPhotoRight);

 

if (Left > (Right+20 )){

 

if (pos < 179)

 

pos++;

 

myservo.write(pos);

 

}

 

if (Right > (Left+20)){

 

if (pos > 1)

 

pos -= 1;

 

myservo.write(pos);

 

}

 

   c.   Fire detection with light sensor and non-contact temperature sensor

 

To ensure that it is a fire I need to detect the level of the light and the temperature, and meanwhile the 

lightsensor can detect only the changes in the light I take the minimum and maximum values.

 

 lightLevel=analogRead(photoRPin);

 

 minLight=lightLevel-50;

 

 maxLight=lightLevel;

 

 

 lightLevel=analogRead(photoRPin);

 

 if(minLight>lightLevel){

 

  

minLight=lightLevel;

 

 }

 

 if(maxLight

 

 maxLight=lightLevel;

 

 }

 

 adjustedLightLevel = map(lightLevel, minLight, maxLight, 0, 400); 

 

Also, there is a other way to measure the temperature.

 

   d.   Extinguishing fire

 

To extinguish a fire, I take the values estimated earlier, adjustedLightLevel and Temperature and if and 

only if both of them a higher than normal then I stop the robot, place the direction of the system to the 

fire and turn the water pump on.

 

if (adjustedLightLevel >= 300 && Temperature>=50)

 

 

stop();

 

 

digitalWrite (pumpPin, HIGH);

 

else

 

digitalWrite (pumpPin, LOW);

 

 

III. Conclusion

 

 

I hope this robot will be very useful not only for specialized workers and firemen but also for 

people, because this robot is able to detect small fires and extinguish it before everything is burned out. 

It is easy to use, it is reliable and efficient and doesn’t need to be updated.

 

References:

 

[1] arduino.cc/en/guide/introduction

 

[2] uugear.com

 

[3] learn.adafruit.com

 

 

286 

 

УДК 004.900 

 

«BATTLEBRAINS – СТУДЕНТТЕРГЕ АРНАЛҒАН ОЙЫН-ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ» 

Ақжол Бақытжан, Досымбетов Алымхан 

Сулейман Демирель атындағы Университеті 

Ғылым жетекшісі: PhD, Жапаров Мейрамбек Казимович 

 

Аннотация.  Қазіргі  біздің  ғасырымызда  ғаламтор  желісі  өте  басым.  Тіпті  кейде  олсыз 

өмірді елестету қиын сияқты көрінетін кезі де кездесіп жатады. Әсіресе әлеуметтік ортамызда 

белең  алған  интернет  желісі  жастарға  үлкен  жәрдемдер  мен  зор  мүмкіндіктер  беріп  отырады. 

Әрине оны тыйымды пайдалана білгенде ғана мүмкін болмақ. Ал ол мүмкіндікті қолдан жіберіп 

алмау  ізденуші  әр  бір  жас  талант  үшін  үлкен  міндет  болып  есептеледі.  Біздінде  мақсатымыз 

солай!!! Ендіше, еңбек түбі береке деген қағиданы есте сақтай отырып, қолдан келгенше жаңа 

жобаны ұсынуды жөн көріп отырмыз. 

 

Кіріспе 

Жобаның  басты  сипаттамасы  қалай  деген  сауалға  келер  болсақ,  бүгінгі  таңда  көпсанды 

студенттер ағылшын тілі, бағдарламалау, математика пәндерінен түсінбеймін, қиын, қызық емес 

дегендей  кері  сыңай  танытып  жатады.  Ал  мұндай  ойлар  әр  ізденушінің  алға  ілгерлеуіне  кері 

әсерін беретіні анық. Ал бұл мәселенің алдын алу біздің басты мақсатымыз болып табылады. Біз 

бұл жоба арқылы білім ордамызға жаңа қадам басып келе жатқан ізденуші жастарға әр деңгейдегі 

пәндерге  байланысты  ойын  үлгісіндегі  қызықты  сұрақтар  ұсынып,  олардың  сабаққа  деген 

ынтасын оятып, оңай әрі жеңіл түрде түсіндіріп, студенттер арасында өзара бәсекеге салу сынды 

әдістәсілдермен оларға жәрдем беруге тырысып бағамыз.                ( Қосымша айта кетсек, бәсеке 

барысында әр ізденушінің білім деңгейіне қарай ұпайлар беріліп отырады.) 

Яғни,  әр  бір  ізденушілер  өзін  тізім  озаттары  қатарынан  көру  үшін  барынша  тырысады, 

ізденеді, ойланады, жеңісті қолдан жібермеуге талпынады. Сол арқылы өзінің ойлау қабілетін 

кеңейте  түседі.  Сонымен  қатар  маңызды  қоғамдық  қиындықтарды шеше  білуге  де  өз  көмегін 

тигізеді. Бәсеке кезінде әр қатысушы студент  өзінің ұпай санын байланысты алдыға ілгерлеп, 

тізім  озаттары  қатарына  кіруге  мүмкіндік  алады  және  өзінің  еңбегінің  жемісін  ретінде 

Марапаттамалар алып отырады. Ескертіп айта кететін мәселе қолданушылар  бұл жобаны web – 

sait және ұялы телефон арқылы пайдалана алады. 

Бұл жобаны қолданушылар: 

4.

 

Студенттер 

Басты қолданушылар, ойындарды ойнап, сұраққа жауп іздейтін, ұпай алатын оқу ордамыздың 

бірінші курс студенттері 

5.

 

Мұғалімдер 

Студенттерге арнап ойындар құратын, студенттердің деңгейін бақылай алатын, бағалай алатын 

адам 

6.

 

Админ 

Сервердің жұмысына жауапты, қадағалайтын, базаға өзгерістер енгізе алатын адам 

 

Қолданушылардың қолдануы: 

•

 

Студенттер 

•

 

Тіркелу 

•

 

Сабақ бойынша ойындар ойнау 

•

 

Деңгейін көре алу 

•

 

Коментарий жазу 

•

 

Мұғалімдер 

287 

 

•

 

Акаунт құру 

•

 

Жаңадан ойын құру, өшіру, өзгерту, ашық немесе жабық түрге қою 

•

 

Студенттерге кіруге ереже қою 

•

 

Администратор 

•

 

Сервер жұмысын қадағалау 

•

 

Базаға тікелей интерфейс арқылы өзгерістер енгізу 

•

 

Қолданушыларды қосу, өшіру, шектету 

•

 

Жаңалықтар қосу 

Міне бұл жобаны қолданушылардың негізгі міндеттемелері болып табылады.  

Қорытынды 

 

 Біз өмір сүріп жатқан бұл ғаламшарда адамзатқа ауадай қажет нәрселердің бірі, ол - білім. 

Білімсіз  адам  өмірі  қараңғы.  Ал  қараңғылықта  өмір  сүру  адамзатқа  тән  іс  емес.  Ондай  болса, 

ғажап  әлем  жарқын  болашақ  құру  ол  біз  жастардың  қолында.  Сол  үшін  де  еріншектік  пен 

жалқаулықты артқа тастап пайдалы ілім жолында маңдай терімізбен жігер күшімізді аямауымыз 

керек. Сонда ғана болашақтың алтын кілітін табамыз және білім ғылымның тетігін меңгеруге ақ 

жол  ашылады.  Ол  деңгейге  жету  жастардың  асыл  борышы.  Біздің  жоспар  сол  борыштың 

мүддесінен шығады деген ізгі тілектеміз!  

 

Қолданылған әдебиеттер және сілтемелер: 

1.

 

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия  VIII  том / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ 

энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9 

2.

 

Gamify: How Gamification Motivates People to Do Extraordinary Things. Author: Brain Bruke, 

Print:April 8,2014,Publisher:Bibliomotion Inc,Pages:208, ISBN 978-1-937134-85-3 

3.

 

Gamification by Design. Author: Gabe Zicherman,Christopher Cunningham, Print: August 2011, 

Publisher: O’Reilly Media, Pages:208, ISBN-978-1-4493-9767-8 

4.

 

Coursera Course – Gamification 

http://coursera.org/course/gamification

 

 

УДК 004.5 

    ВИРТУАЛДЫ 3D ТУР 

Насен Ерлан 

Сүлейман Демирель Универитеті 

 

Түйін 

             Жоба  адамның  бірінші  жағынан  экскурсиялық  ойын  туралы  сипаттайды,  қысқаша 

айтқанда FPS, әжептәуір бірнеше операциондық жүйелерге, мысалға Linux, Windows және Mac 

OS  сияқты,  дәлірек  айтқанда  Windows  операциондық  жүйесі  негізінде  қаланған  дербес 

компьютерлерге  арналған  ойын.  Одан  басқа  мобильдік  платформаларға  (Android,  iOS) 

шығарылады. Ойыншылар басты кейіпкердің шын көзімен көріп ойнап, дербес компьютердің 

пернетақтасы  мен  тышқанымен  жүрісін  қадағалайды.  FPS  экшен  жанрының  субклассына 

жіктеледі,  кейде  әбден  экшеннің  жалпылама  түрі  болып  есептеледі.  Одан  басқа  бұл  жоба 

машиналар жарысы (гонка) ретінде қаланы аралап көруге болады. Ойын Unity3D 4.34 Pro ойын 

ортасы  негізінде  қаланады  және  қолданылады.  Бұл  дипломдық  жұмыстың  басты  мақсаты: 

елімізде көптеген тарихи жерлер, туризмдік жерлер бар. Ал оларды көп елдердің туристтері біле 

бермейді.  Ал  егер  сол  туризмдік    және  тарихи  орындардың  ресми  сайтына  виртуальдік    3D 

моделін  қоятын  болса,    туристтер  оны  онлайн  көреді.  Қызығушылар  оны  көргеннен кейін,  өз 

көзімен көру үшін, Қазақстанға сапарға аттанады. Осылайша, менің мақсатым -  Қазақстанның 

тек  туризмдік  саласын  ғана  дамыта  қоймай,  жастардың  3D  модельдеуге,  ойын  жасауға 

қызығушылығын арттыру, осы саланы дамыту болып табылады. 

288 

 

     

Жоба  3  негізгі  тараулардан  тұрады.  Бірінші  тарауы,  университетті  FPS  ретінде  аралау, 

яғни экскурсия. Екінші тарауы, Қаскелең қаласын автокөлікпен аралау. Ал жобаның соңындағы 

оптимизациясы, платформаларға шығарылуы.                                           

 Аннотация. С одной стороны проект описывает экскурсионную игру, вкратце FPS, 

основанный на операционных системах таких как: Linux, Windows и Mac OS. 

Точнее, игра предназначена для компьютеров основанных на операционный системе Windows. 

Кроме  этого  приложение  выйдет    на  мобильные  платформы  (IOS,  Аndroid).  Игроки  будут 

управлять героем игры с помощью клавиатуры и мышки.  

     FPS является субклассом в жанре экшн или же его признают как и общим  видом экшн. Кроме 

этого  в  игре  можно  увидеть  город  устраивая  мобильные  гонки.  Игра  устанавливается  и 

запускается при помощи Unity3D 4.34Pro. 

     Главная  цель  моей  дипломной  работы  –  показать  достопримечательности  города  и  все 

туристические места. Так как, многие туристы не знают наш город. Но благодаря виртуальной 

ЗD модели, который мы разместим на официальном сайте туристических мест, желающие могут 

увидеть  все  это  в  онлайн.  Кроме  этого  моей  целью  является  не  только  улучшить  туризм  в 

Казахстане,  но  и привлечь внимание молодежи к  ЗD моделировании.  

     Мой проект состоит из 3 глав. Первое является, продемонстрировать университет с помощью 

FPS т.е. экскурсия. Вторая глава, экскурсия по городу по городу Каскелен на автомобиле. А так 

же, третья глава из оптимизаций платформы. 

Abstract. The thesis describes development of a multiplayer first person game or program, abbreviated 

as FPS, for range of operating systems like Linux, Windows and Mac OS, focus on Windows powered 

personal  computers.  Players  play  the  game  looking  through  the  eyes  of  the  main  character  they  are 

controlling. 

     First Person Shooters are classified as a sub-genre of action games and are sometimes referred to us 

with more general term of shooters. However the term shooters, like survival horror, tactical shooters, 

and squad based shooters can also include third person shooters as well.  The game uses Unity3D 4.x 

Pro game engine. 

In addition in the game, we can see the city by arranging mobile race. The game installs and runs using 

Unity3D 4.34Pro. 

    The main aim of my thesis -  show all the city's attractions and tourist places. Since many tourists do 

not know our city. But due to the virtual 3D models, which we will post on the official website of the 

tourist destinations, visitors can see it all online. In addition my goal is not only to improve tourism in 

Kazakhstan, but also to attract the attention of young people to 3D modeling. 

       The thesis consists of 3 chapters. The first chapter provides background information about games 

development with focus on first person shooter games. The second chapter describes the design of the 

game, moving from a description of the game and explanation of game design choices to the listing of 

elicited requirements and constraints. The third chapter describes the game's implementation, starting 

with  overall  system  design,  then  covering  some  interesting  or  technically  challenging  features,  and 

ending with testing techniques. 

 

Кіріспе  

Жоба,  экскурсиялық  ойын  ретінде  сипаттайтын,  қысқаша  айтқанда    бірнеше 

операциондық  жүйелерге,  мысалға  Linux,  Windows  және  Mac  OS  сияқты,  дәлірек  айтқанда 

Windows операциондық жүйесі негізінде қаланған дербес компьютерлерге арналған ойын. Одан 

басқа мобильдік платформаларға (Android, iOS) шығарылады [1]. Ойыншылар басты кейіпкердің 

289 

 

шын  көзімен  көріп  ойнап,  дербес  компьютердің  пернетақтасы  мен  тышқанымен  жүрісін 

қадағалайды. Одан басқа, бұл жобада машиналар жарысы (гонка) ретінде қаланы аралап көруге 

болады. Ойын Unity3D 4.34 Pro [2] ойын ортасы негізінде құрылып орындалады. Бұл жұмыстың 

басты мақсаты: елімізде көптеген тарихи жерлер, туризмдік жерлер бар. Ал оларды көп елдердің 

туристтері  біле  бермейді.  Ал  егер  сол  туризмдік    және  тарихи  орындардың  ресми  сайтына 

виртуальдік    3D  моделін  қоятын  болса,    туристтер  оны  онлайн  көреді.  Қызығушылар  оны 

көргеннен  кейін,  өз  көзімен  көру  үшін,  Қазақстанға  сапарға  аттанады.  Осылайша,  менің 

мақсатым  -    Қазақстанның  тек  туризмдік  саласын  ғана  дамыта  қоймай,  жастардың  3D 

модельдеуге, ойын жасауға қызығушылығын арттыру, осы саланы дамыту болып табылады.                

          Менің  жобам,    екі  жанр  жүйесінде  құрылды.  Яғни  қаланы  машинамен  аралап  келіп, 

университетіміздің паркингіне машинаны қойғаннан кейін, адам шығады. Яғни, FPS басталып, 

экскурсиялық тур басталады.   

        Жобаның бірінші бөлімі ойынның жасалуына қысқаша тоқталу. Негізінде FPS ойын  қалай 

болатыны,  түрлері  т.б  айтылады.  Осындай  ойындардың  басты  мәселелері,  оның  шешуіндегі 

әлемдік  геймерлердің  шешімдері.  Бұл  жобаның  қалай  құрылып  жасалғанына  жалпы  көрініс 

жасайды. Бірінші бөлім, Unity 3D ойын ортасының жалпы көрінісімен аяқталады.  

  Елімізде  2003  жылдан  бері  қосылып  жатқан  индустриялды  –  инновациялық  жобалар  көп 

екені бәрімізге мәлім. Алайда ақпараттық – технологиялар саласына салынып жатқан үлес тым 

аз, сондықтан да бұл саланың дамуы баяулап қалатыны анық. Әрине бұл жағдайдың орын алуы 

осы  салада  жұмыс  атқаратын  адам  капиталымен  тікелей  байланысты.  Сол  себептен  де  елдің 

экономикалық  жағдайы  адам  капиталымен  тығыз  байланыста.  Осы  орайда  біз  өз    үлесімізді 

елімізде әлі дами қоймаған ақпараттық – технологияның өзекті  саласына қосуды жөн көрдік. Бұл 

саланы атап айтар болсақ 3D модельдерді сызып оны бағдарламаларда қолдану болып табылады. 

Осы негізде IT саласында компьютерлік ойындарды құру, қалалардың виртуалды нұсқасын сызу 

ия  болмаса  тіпті  еліміздегі  көркем  жерлердің  электрондық  нұсқасын  құру  арқылы  туризм 

саласын дамытуға болатындығына да көзімізді жеткіздік. 

Біз осы білімімізді қолдану арқылы табыс табуды емес басқа да жас талантты студенттердің 

қызығушылығын оятып олардың өз үлесін қосқанын қалағандықтан жоғары оқу орындарының 

модельдерін  сыздық.  Әзірге  біз  оқитын  Сулейман  Демирель  Университеті  толығымен  және 

кампус орналасқан Каскелең қаласының жарты бөлігі дәл шынайы өмірдегідей сызылып бітті. 

Университет  ғимараты  салыну  кезіндегі  жобаны  алып  дәл  сол  өзінің  нақты  өлшемдерін 

қолданғандықтан  өте  жақсы  шықты  деп  ауыз  тола  айта  аламыз.  Келешекте  басқа  да 

университеттерден қызығушылық туындап жатса оларды да сызығу дайын екенімізді айта кеткен 

абзал.  

Ендігі кезекте 3 ай бойы жасалған бағдарламаға оралайық. Бағдарлама                жоғыры оқу 

орнында (ЖОО) білім алушыларға арналған. Біріншіден университетке оқуға түсуге ынтасы бар 

мектеп оқушылары үшін университет қабырғасы ішінде виртуалды тур жасауға болатындығы, 

яғни ғимарат іші және сырты толықтай 3D модель ретінде жасалған. Осы 3D модельге интернет 

арқылы кез келген жерден саяхат жасауға болатындығы. Екінші жағынан университетке студент 

болып қабылданғаннан кейін университет ішінде оқытушының немесе студенттің дәл сол сәттегі 

орналасқан жерін көрсете алу мүмкіндігі, бұл функция сабақ кестесі негізінде адамдарды оңай 

іздеп табуға мүмкіндік береді. Сонымен қоса бағдарлама әрбір студентке өзінің сабақ кестесін 

электрондық түрде қарай алу мүмкінідігін немесе университет ішінде бос лекция залдары мен 

кабинеттерін іздей алу т.с.с басқада функцияларымен қамтамасыз ете алады [3].

 

 

290 

 

          

 

жүктеу/скачать 15,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: