Жыраулар поэзиясының көркемдік ерекшеліктері

Ақын, жыраулар поэзиясындағы суреттеу әдісі әрқилы. Өз атынан І жақта сөйлеу өте сирек ұшырайды (Доспамбет: «Тоғай, тоғай, тоғай су», Шал: «Пасылда пасыл, пасылман», т. б.). Ал, II – III жақта Доспамбет: «Озушылар,озмаңыз», Бұқар:«Садыр,қайда барасың» , Көтеш:«Абылай, Ботақанды сен өлтірдің»,IIIжақта – Доспамбет: «Қалаға қабылан жаулар тигей ме»,Шәлгез:«Арқаның құбажонын–да», т.б.). Әсіресе, ақын, жыраулардың көбірек қолданған әдісі– IIIжақтағы бейтарап суреттеу.Ақын, жыраулардың бейнелеу әдістерінде юморлық, сатиралық, трагедиялық, геройлық, романтикалық образдарға тән нышан– элементтер дебайқалады:

Жау жағадан алғанда,

Ит етектен алғанда,

Ер Абылай қорыққан жоқ,

Әншейін еңкейе беріп жылысты.

Қалмақпен шайқас кезіндегі Абылай әрекетін бейнелеуде осылайша әзілсіз жеңіл ғана әжуамен сынап өтеді. Ал, Асанның «Ай, хан, мен айтпасамбілмейсің», Бұқардың «Атаңды білмес құл едің», Шалдың «Басеке, мал жануарбасқа бітер» деп басталатын шумақтарында сатиралық образ детальдары елесбереді. Ал, Доспамбеттің «Арғымаққа оқ тиді» шумағында жауынгер жыраудыбейнелеуде әрі трагедиялық, әрі геройлық, Үмбетей, Бұқар жырларындағы Бөгембайды суреттеуде геройлық образ көріністері аңғарылады:

Әлемді түгел көрсе де,

Алтын үйге кірсе де,

Аспанда жұлдыз арайлап

Ай нұрын ұстап мінсе де –

Қызыққа тоймас адамзат!

Ойды шашыратпай жүйелі айту, толғау құрылысының мазмұны менидеясына лайық келуі – XV-XVIII ғасырлардағы біз қарастырған жыраулар мен ақындарға тән көркемдік әдістердің бірі.

Ақын, жырау мұрасында өмірдегі әралуан заттар мен құбылыстардыңайрықша сипаты мен сапасын анықтап, һәм нақтылап, ерекше ажар беретінайқындаулардың (эпитеттердің) небір түрі кездеседі:

Таңдайға біткен қызыл тіл,

Тірлікте не шайнасаң жұтар ол.