Қазақ және түрік тілдеріндегі жаңа қолданыстардың лингво-когнитивтік даму жүйесі
жүктеу/скачать 2,66 Mb. Pdf көрінісі
|
Бисенгали диссертация
- Бұл бет үшін навигация:
- Атымтай жомарттар
| Қараборбайлар
ел үмітін ақтады (Жас алаш, 20.05.2015). Ауылда қараборбай балалар аз (Алматы ақшамы, 21.12.2015). Мұндағы Қараборбай – қазақтың ержеткен жеткіншек баласы. Бұл – көркем шығармаларда көрініс тапқанымен, қазіргі ауызекі тіпті әдеби тілде қолданыстан шығып қалған, ұмытылуға жақын тіркесті сөз. Газет тілінде «қазақ баласы» мағынасында жиі қолданылады. Демек, медиамәтінде көнені қайта жаңғырту, мәдени құндылықтың прагматикалық әлеуетін арттыру үдерістері де байқалады. Мысалы: Акция жыл сайын 1 тамыз бен 30 қыркүйек аралығында өтетіні белгілі, яғни, нағыз Атымтай жомарттар азаматтығын танытатын кез келді (Айқын, 09.04.2014). Алматы облысы Ақсу ауданының атымтай жомарттары игі бастаманы қолға алды (Жас Алаш, 03.06.2015). Аталмыш мысалдардағы Атымтай жомарт прецедентті жаңа қолданысы тілдің кумулятивтік қызметін сипаттап, қазіргі тілдегі аккультурацияланған ұғымдардың прагматикалық мазмұнға ие болуын жүзеге асырады. Атымтай жомартты Ы.Алтынсарин әңгімесінен жақсы білеміз. Қиналғанға қол ұшын беріп, көмектесу идеясын насихаттау мақсатында қазақ әдебиетінде ерекше орын алған кейіпкер ретінде жомарттық идеалы болып танылған Атымтай жомарт бүгінгі күні спонсор , демеуші деген жаңа мағынаға ие болды. «Ақсу ауданының атымтай жомарттары» деп ауылдың қалталы азаматтары, демеушілік жасауға құдіреті жеткілікті бай мырзаларды астарлап айтып отырғанын қазақша аялық білімі бар оқырман түсінеді. Осындай қазақ танымындағы прецеденттік атауды дәйектейтін аялық білім мазмұнын «Қазақ сөздігінен» табамыз: «Ескі аңыз, әпсаналарда айтылатын, бұл дүниеде еш теңдесі жоқ жомарт адам [Халық Атымтайдың жомарттығын ниет жомарттық деп, туабітті қасиетке балаған, өйткені Атымтайдың жомарттығы нәресте кезінен нышан берген: алдымен емшектесі тоймай, өзі емшек ембейтін 132 болған. Араб аңыз-әпсаналарында «һатым» асқан жомарт адамның есімі, ал «тай» сол адам шыққан тайпаның аты]» [197, б. 124]. Осылайша көне мәдени ұғымдар мен катеорияларға жаңа мағына үстемелеп, тілдік қолданысқа енгізу арқылы ескіліктерді жаңғырту қарқыны газет тілінің кумулятивтік қызметін айшықтайды. Мысалы, қазіргі БАҚ ақпараттарында жиі қолданылатын әлімжеттік сөзінің орысша баламасы (дедовщина) да Кеңес одағында көп айтылмайтын ұғым болатын. Бірақ сол заманда да әлімжеттік жасау әрекеттерінің болғаны белгілі. Мысалы: Дегенмен, олардың көбі жатақханада тұруға құлықсыз. Оның басты себебі, жоғары курстықтар жүктеу/скачать 2,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|