Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж
РЫНОК ТРУДА И ЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ КАПИТАЛ
жүктеу/скачать 1,11 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ключевые слова
- СПИСО К ИСПО ЛЬЗО ВА ННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ
- МЕМЛЕКЕТТІК ЖЕР ҚАТЫНАСТАРЫН РЕТТЕУ, ЖЕР РЕСУРСТАРЫН ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ МЕН ҚОРҒАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
- ҚАЛАҒАНОВ Б., «
- АХМЕТҰЛЫ А.
- Түйін сөздер
РЫНОК ТРУДА И ЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ КАПИТАЛ АХАНОВА А., магистрант Академии Кайнар
В данной статье рассмотрены проблемы формирования рынка труда и человеческого капитала, занятости и безработицы, эффективность управления занятости населения сфере «Рынок труда и человеческий капитал». Ключевые слова: рынок труда, трудовые ресурсы, человеческий капитал, занятость населения, безработица. Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж.
55 Проблема рынка труда и человеческого капитала, в которые входит такие элементы как занятость населения, безработица и мобильность трудовых ресурсов всегда в центре внимания научной, общественной, политической и хозяйственной деятельности соответствующих ведомств, организаций и предприятий Республики Казахстан. Они приобретают все большую актуальность на современном этапе посткризисного восстановления глобальной экономики. В начале третьего тысячелетия с переходом к экономике знаний одним из главных факторов экономического роста, повышения благосостояния людей, качества их жизни становится человеческий фактор или человеческий капитал. Человеческие ресурсы на основе образования, профессионализма, интеллекта составляют важнейшие предпосылки успешной реализации новых стратегических задач. В Послании Президента Н.А. Назарбаева народу Казахстана 27 января 2012г. «Социально-экономическая модернизация – главный вектор развития Казахстана» подчеркивается начало нового этапа казахстанского пути на ближайшее десятилетие, что означает решение новых задач укрепления экономики и повышения благосостояния народа. В Послании были обозначены необходимость и реализация новых задач по десяти направлениям. Первое – занятость казахстанцев [1]. В своей политике по обеспечению и поддержанию занятости населения Казахстан прошел путь от планово-директивных методов, используемых социалистической экономикой, к преимущественно рыночному механизму поддержания и регулирования данного процесса. Однако, экономический кризис и последовавшие за этим остановка, банкротство и ликвидация предприятий, сокращение работников привели к необходимости широкого использования государственных методов регулирования и поддержания занятости населения. В кризисный период в целях защиты граждан от безработицы государством была использована стратегия, которую можно условно охарактеризовать, как «стратегия выживания». Основой этой стратегии стала реализация программы «Дорожная карта» (создание социальных рабочих мест, переобучение и переподготовка специалистов, организация молодежной практики и пр.), а также принятие государством активных мер по сохранению существующих рабочих мест, замене иностранных кадров на казахстанские, увеличение периода выплаты пособия по безработице и др.[2]. Одной из причин нерационального использования трудовых ресурсов является неадекватность сложившегося типа занятости (соответствующего, в лучшем случае, потребностям индустриального общества) императивам экономического развития, связанным с новым уровнем развития техники и трудовых отношений. Новые направления экономического развития вступают в противоречие с жесткой регламентацией условий труда, практикуемой на современных предприятиях. Традиционные режимы занятости тормозят процессы преобразований, что приводит к появлению новых форм организации труда, а традиционные оценочные показатели рынка труда, отражающие позитивные сдвиги в структуре занятости, по сути, носят малоинформативный формальный характер.
труда и человеческого капитала на сегодняшний момент ‒особенности формирования рынка труда, занятости и безработицы, проблемы регулирования занятости в условиях кризиса мировой и национальной экономики, региональные аспекты безработицы, эффективность управления занятости населения и другие остаются, в настоящее время, мало изученными. Рынок труда – наиболее сложный элемент рыночной экономики. Здесь не только переплетаются интересы работника и работодателя при определении цены труда и условий его функционирования, но и, как в зеркале, отражаются практически все социально-экономические явления, происходящие в Республике Казахстан [3]. От того, Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж.
56 насколько успешно функционирует экономика, в какой фазе экономического цикла она находится, каково поведение основных субъектов рынка: работника работодателя зависят спрос на рабочую силу и ее предложение, и соответственно уровень безработицы. Самым основным элементом рынка труда является–человеческий капитал, который понимается как совокупность знаний, умений, навыков, использующихся для удовлетворения многообразных потребностей человека и общества в целом [4]. Сегодня мы осознали, что от состояния социальной сферы напрямую зависит человеческий капитал нации, экономическая сущность которого выражена в следующих определениях. «Человеческий капитал–это форма выражения производительных сил человека на постиндустриальной стадии развития общества с социально-ориентированной экономикой рыночного типа», «Человеческий капитал–это важнейший ресурс постиндустриального общества» [5]. Техника, создающая богатства, приходит в жизнь через технологические знания и организационные усовершенствования. И только опытная квалифицированная рабочая сила способна управлять высокотехнологическим процессом. Кроме этого, необходимо знание деловой конъюнктуры, рыночных возможностей, способов их практического применения, но и в этом случае нам необходимы знания человека, его «капитал», используемый в процессе производства для создания богатства общества. Об актуальности обозначенной темы свидетельствует интерес Главы государства, который отмечает в ежегодных посланиях. Путь, который наметил Президент Казахстана – это инновационная экономика, т.е. интеллектуальная экономика, основанная на потоке инноваций, на постоянном технологическом совершенствовании, на производстве и экспорте высокотехнологичной продукции с очень высокой добавочной стоимостью и самих технологий. Сама же инновационная экономика характеризуется следующими базовыми принципами, признаками и индикаторами как высокий индекс экономической свободы, высокий уровень развития образования и науки, высокое и конкурентоспособное качество жизни, высокое качество человеческого капитала в его широком определении и т.д. Оценка современного состояния решаемой научной проблемы определена тем, что за последние 13 лет численность занятого населения увеличилась с6 698,8 тыс. человек до8 651,1 тыс. человек, а уровень безработицы снизился с 12,8 % в 2001 году до 5,0 % на конец 2014 года, но всѐ же существует напряженность рынка труда, обусловленной количеством, качеством и неравномерным распределением трудовых ресурсов страны [6,7].
В научной литературе уделяется достаточно внимания исследованию управления рынком труда. Однако до настоящего времени отсутствует комплексный подход в управлении рынком труда, который мог бы успешно использоваться в условиях устойчивого развития экономики. В современных условиях возрастает необходимость теоретико-методологического обоснования механизма управления рынком труда. Без этого невозможно дальнейшее развитие экономики Республики Казахстан, поэтому управление рынком труда имеет судьбоносное значение нашей страны. Успешно решать многочисленные задачи в области регулирования рынка труда и формирования человеческого капитала представляются возможным лишь при условии изучения опыта, накопленного зарубежными странами, и его приложения к отечественным условиям. В связи с этим приобретают актуальность в теоретическом и методологическом аспекте осмысление фундаментальной проблемы рынка труда и человеческого капитала, научное обоснование его развития и социально-экономических последствий. Однако остаются недостаточно разработанными теоретико-методологические основы исследования рынка труда и человеческого капитала в целом. Не рассмотрено влияние сокращения объемов производства на предложение рабочей силы и спрос на нее. Отсутствует системный анализ как важных теоретических проблем, так и реальной Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж.
57 практики. В частности не изучено взаимодействие различных факторов, образующих в совокупности динамическую модель рынка труда в республике. Недостаточно полно исследован или остаѐтся дискуссионным ряд вопросов, влияющих на повышение эффективности управления рынком труда и человеческим капиталом. К ним относятся теоретические вопросы формирования системы управления рынком труда, перевода механизма его регулирования на экономические методы и ряд других мер. Таким образом, высокий (скрытый) уровень безработицы и отсутствие необходимых теоретических, методологических и методических разработок в области проблем повышения эффективности управления рынком труда и человеческим капиталом соответственно обуславливают актуальность темы данного исследования. Таким образом, главной целью современной политики изучения рынка труда и человеческого капитала развитых и развивающихся стран становится повышение занятости всего населения путем выявления неиспользуемых способностей, вовлечение совокупной рабочей силы в более эффективную и всеохватывающую систему разделения труда[8]. При этом поощряется, а не ограничивается доступ новых категорий трудоспособного населения на рынок труда. Исходным пунктом такого подхода служит признание того, что проблема безработицы не может решаться изолированно, что она является частью общей проблемы активизации и развития "человеческих ресурсов", повышение их производительной силы, что более производительная экономика увеличивает спрос на рабочую силу, поскольку при этом увеличивается производство, меняется стоимость продукции, что создает условия для дальнейшего расширения сбыта.
1
«Социально-экономическая модернизация – главный вектор развития Казахстана» // Казахстанская правда, 28 января 2012 г. 2
Республики Казахстан от 23 января 2013 года № 01-7.1 // САПП Республики Казахстан, 2013 г., № 39, ст. 567. Подписано в печать 04.10.2013 г. 3
2-е изд., перераб. и доп. - М.: Магистр, 2010. — 686 с. 4
. источник: https://ru.wikipedia.org
5
. Клочков В. В. Человеческий капитал и его развитие. В книге: Экономическая теория. Трансформирующая экономика. / Под ред. Николаевой И. П. — М.: Юнити, 2004. — С.: 417 6
. Статистический сборник «экономическое активное населения Казахстана 2007- 2011», «уровень жизни населения в Казахстане 2008-2012». 7
8
. Мельдаханова, М. К. Модель эффективного использования человеческих ресурсов / Под ред. О. Сабдена. - Алматы : ИЭ МОН РК, 2006. - 26 с.
«Еңбек нарығы және адами капитал» саласындағы еңбек нарығын және адам капиталықалыптастыру мәселелерін, жұмыспен қамту және жұмыссыздық, жұмыспен қамту саласындағы аймақтық аспектілерін тиімді басқару мәселелеріосы мақалада қаралған. Қазақстан Республикасының еңбек нарығыныңмеханизмін реттеу және адам капитал сипаттамалары талданды. Summary This article describes the problems of formation of the labor market and human capital, employment and unemployment, the effectiveness of management employment sphere "The labor Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж.
58 market and human capital". Analyzed the characteristics of the mechanism of regulation of the labor market and human capital in the Republic of Kazakhstan. МЕМЛЕКЕТТІК ЖЕР ҚАТЫНАСТАРЫН РЕТТЕУ, ЖЕР РЕСУРСТАРЫН ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ МЕН ҚОРҒАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ҚАЛАҒАНОВ Б., «Қазақстан тарихы және қҧқық кафедрасының» профессоры, АХМЕТҰЛЫ А., Қайнар Академиясының магистранты
пайдалану мен қорғау шаралары қарастырылған Түйін сөздер: жеке меншік құқығы, мемлекеттік меншік, Қазақстан Республикасының Жер Кодексі, жерге меншік қатынастары, жер пайдалану қатынастары. Қазақстан Республикасының экономикаға ӛту кезеңінде жерге меншік қҧқығын кешенді зерттеу, оның ғылыми жетістіктерін жаңадан қабылданып жатқан заңдарда қолдану-қҧқық жҥйесінде аса маңызды мәселенің бірі. Мемлекеттік жер қатынастарын реттеуде, жер ресурстарын тиімді пайдалану мен қорғауда осы айтылған ғылыми жетістіктерге сҥйенеді және оны алдыңғы қатардағы мәселе деп есептейді. Ғылыми зерттеулер әсіресе жерге жеке меншік қҧқығын реттейтін нормативті – қҧқықтық актілердің ӛрісін жетілдірумен қатар, еліміздегі нарықтық қатынастардың дамуына ықпал етуі тиіс. Жер біздің табиғи байлығымыз, экономикалық қҧндылығымыз және қоғам тіршілігінің қайнар кӛзі. Жердің негізгі қызметі оның сол территорияда тҧратын халықтар ӛмірінің және
іс-әрекетінің, қызметінің негізі болып
табылатындығында. Жер сияқты сол территорияда тҧратын халықтың ӛмірі мен іс-әрекеті, қызметінің негізі болатын басқа табиғи ресурстардың жойылуы және қалпына келтірілуі мҥмкін, жер қойнауының энергетикалық қорлары қалта қалпына келмейді, бірақ кҥн, жел, атом энергиясы сияқты альтернативалары бар. Яғни адамзат тіршілігі ҥшін жердің алатын орны ерекше. Әрбір елдің мемлекеттік шекараларымен шектелген тіршілік ету орны ретіндегі жерлері бар. Жердің шектеулілігі глобальды десекте болады дейді, Иконицкая И.А. оның әрбір жеке қоғам, жеке жергілікті орын ҥшін дара ӛзіндік мәні бар [1,11]. Адам қоғамының барлық ӛмiрiнде, оның қалыптасуы мен дамуында жер ӛте маңызды роль атқарған. Жер адам баласының барлық мҧқтаждықтары ҥшiн керек бiрден- бiр арсенал болған. Жер – табиғаттың берген сыйы ретiнде, адам қоғамының пайда болуына дейiн болған. Бiрақ, жер ӛзiнiң еңбектiң жалпы заты қызметiн атқаруы ҥшiн мiндеттi тҥрде оны бiреу иемденуi қажет және ӛндiрiстiк процесiн жҥзеге асыруы қажет [1, 67б.]. Қазіргі таңда елімізді алаңдатып отырған ӛзекті мәсәләлердің бірі бҧл жер мәселесі. Жер еліміздің әлеуметтік және экономикалық қызметінің негізгі кӛзі болып саналады. Оның ҥстіне еліміздің егемендігі еліміздің бҥкіл территориясын қамтиды. Қазақстан Республикасының Конституциясының екінші бабына сәйкес мемлекет ӛзінің территориясының тҧтастығына қол сҧғылмауын және бӛлінбеуін қамтамасыз етеді. Жер учаскесі еліміздің экономикалық дамуының ең негізгі кӛзі болғандықтан, ол жерге меншік қҧқығының да, жер пайдалану қҧқығының да объектісі бола алады. Тҥбегейлі мәселе ретінде қарастырып отырған жер қҧқық қатынастары жеке дербес сала болып отырған жер қҧқығының реттейтін пәні. Жер қҧқық қатынастары дегеніміз
Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж.
59 біздің табиғи байлығымыз жер мен тығыз байланыстағы жер заңдары мен реттелінетін қоғамдық қатынастар. Жер қҧқық қатынастарын Ресей ғалымы Аксененок Г.А. екі топқа бӛледі: біріншісі – жерге меншік қатынастары, екіншісі - жер пайдалану қатынастары. Меншіктің бір тҥрі ретінде жерге жеке меншік туралы сӛз қозғайтын болсақ, Қазақстан Республикасында жерге жеке меншік ең алғаш рет 1917 жылы Қазан тӛңкерісінен кейін және егемендігімізді алғаннан кейін, нарықтық экономиканың орын алуына байланысты жер қатынастарын дамыту мақсатында 1995 жылғы бҥкіл халықтық референдум қорытындысына байланысты 1995 жылғы Конституция негізінде пайда болып, ең алғаш рет Республика Президентінің 1995 жылғы 22 желтоқсандағы «Жер туралы» жарлығымен қҧқықтық реттеуге алынды. Яғни, ең алғаш рет Қазақстан Республикасының территориясында жерді жеке меншікке беруге 1995 жылғы жаңа Конституция жол ашты. Осы кезден бастап барлық жер туралы заң актілерінде жер жеке меншік объектісі ретінде қарастырыла бастады. Автордың магистрлік жҧмысындағы басты қарастырар проблемалардың бірі – жерді сату. Біріншіден, жерді сату – бҥкіл қарапайым халықтың мҥддесіне қайшы келетін мәселе. Бәрімізге белгілі аграрлық ғалым Чаянов айтқандай халқымыз ҥшін жерге жеке меншік маңызды емес, керісінше оның иелігіне ешкімнің кедергі келтірмеуі маңыздырақ, мәндірек. Сондықтан да біздер ҧлттық табиғи байлығымыз жердің ауқаттылардың қолында және басқа ҧлт ӛкілдерінің қолдарында кетіп қалмауын қадағалауымыз керек. Жердің тауарға айналып сатылуы бҥкіл қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан мінез қҧлқын, кеңдікке, адамгершілікке ҥйренген психологиясын, ҧлттық идеологиясын ӛзгеріске ҧшыратуы мҥмкін. Онсыз да ҧлттық идеологиямыздың жойылып бара жатқаны аздай жердің сатылуы біздің қоғамымызда ӛз басынан басқа ешкімді ойламайтын жеке меншік топтардың кӛбеюіне, кӛрші елдердің жеміне айналуымызды тездетеді. Бҥгінгі кҥнде жаңадан қабылданған заң бойынша жер сатылатын болып келісілді және одан да басқа біршама ӛзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Бҧдан кейінгі пайда болған жер мен байланысты қатынастар жаңадан қабылданған Жер Кодексімен реттелінетін болады. Қазақстан Республикасының Жер Кодексінің жиырма алтыншы бабына сәйкес мемлекеттік меншікте мынадай жер учаскелері бола алады: - қорғаныс қажеттілігі ҥшін берілген жер учаскелері; - орман, су қорлары; - ерекше қорғалатын табиғи аумақтар; - сауықтыру, мәдени – тарихи мақсаттағы жерлер; - елді мекендегі жалпы пайдаланудағы жер учаскелері; - босалқы жерлер; - сонымен қатар арнайы жер қорынан елді мекендердегі жайылымдар мен шабындықтар және жеке меншікке берілмеген басқа да жер учаскелері. [2] Сондай-ақ қорғаныс қажеттілігі және мемлекеттің қауіпсіздігі ҥшін берілген жерлер, Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасын қорғау ҥшін инженерлік техникалық қҧрал-жабдықтар, комуникациялар, кедендік қажеттілік ҥшін берілген жерлер, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, орман су қорлары, темір жол магистральдық желілері, жалпы пайдаланудағы автомобиль жолдары, елді мекендегі басқада жалпы пайдаланудағы жерлер жеке меншікке берілмейді. Жерге мемлекеттік меншік қҧқығының ерекшелігі – жоғарыда аталған жер учаскелеріне байланысты жер пайдаланушылар мен мәміле жасауға заңның тиым салуы. Жаңа Жер Кодексында жер санатының әрбір тҥрлерінің ерекшеліктерін ескере отырып, мемлекеттік меншік қҧқығының параметрлері кӛрсетілген. Сондықтан мемлекеттік меншік қҧқығын пән ретінде оқытуда жер санатының әрқайсысына жеке- жеке тоқталуды қажет етеді. Әсіресе бҧл ауылшаруашылық мақсаттағы жерлерге
Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №1, 2015 ж.
60 байланысты. Жерді пайдаланушылардың субъективтік қҧрамына, жердің тҥрлік ерекшеліктеріне байланысты ауылшаруашылық мақсаттағы жердің белгілі бір бӛлігі ғана жеке меншіктеде, мемлекеттік меншіктеде бола алады. Біріншіден Қазақстан Республикасының Жер Кодексының жиырма алтыншы бабына сәйкес мынадай жер учаскелері азаматтардың және мемлекеттік емес заңды тҧлғалардың бӛлек меншігінде бола алмайды: - елді мекендердің қажеттілігі ҥшін қолданылатын жайылымдық және шабындық жерлер; - жалпы пайдаланудағы жолдар, сонымен қатар селоаралық, шаруашылық аралық жолдар; - жер учаскелерінің екі немесебірнеше меншік иелері мен жер пайдаланушыларының бірлесіп пайдалануындағы қҧдықтар, арықтар, каналдар және тағы басқалар; - Мемлекеттік меншікте мемлекеттік заң тҧлғаларға тҧрақты жер пайдалануға берілетін жерлер, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ азаматтарға уақытша он жылға жалдау шартының негізінде пайдалануға берілетін жерлер қалады. 1995 жылы ауылшаруашыдығында жасалған жҧмыстардың қорытындысы туралы республикалық жиналыста Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаев былай дейді: ―Қазақстандықтарды толғандыратын негізгі мәселе жер мәселесі‖. Ӛйткені халықтың тағдыры мен дәстҥрі келешек ҧрпақ алдындағы жауапкершілігі жермен тығыз байланысты. Республикада жерге жеке меншікті енгізудің шектері заңдастырылды. Бҧл ӛзгерістерді біз асықпай, ішкі жағдайларға байланыстара жҥргіземіз [3]. Елбасының айтылған сӛздері мемлекеттің келешекке бағытталған Қазақстан – 2030 стратегиялық бағдарламасына сәйкес келеді. Қазіргі уақытта жаңа Конституцияға, жаңа Жер туралы заң актілеріне сәйкес тек мемлекет ғана емес, сонымен бірге Ќазаќстан Республикасының азаматтарымен мемлекеттік емес заңды тҧлғалар да жерді иеленуге, пайдалануға және оған билік етуге қҧқығы бар. Ата заңымызға сәйкес жерге мемлекеттік және жеке меншік мемлекет тарапынан қолдау тауып, бірдей қорғалады. Сонымен бірге Қазақстан Республикасында жеке меншікке берілген жер учаскелерінен басқа барлық жерлер мемлекет меншігінде болып табылады. Мемлекет жерге меншік қҧқығының субьектісі және территориялық ҥстемдік қҧқығының иесі. Территориялыќ ҥстемдік қҧқығы мемлекетіміздің барлық территориясында жҥргізіледі, яғни республикамыздың территориялық кеңістігінде жҥргізілетін мемлекеттің саяси билігінің таратылуы жердің меншік нысанына тәуелсіз. Ал, жердің меншік қҧқығының обьектілері меншік нысанына тәуелді болады. Жерге мемлекеттік меншік қҧқығының объектілеріне келетін болсақ, Қазақстан Республикасының Жер Кодексінің жиырма алтыншы бабында мемлекеттің меншігінде қандай жер учаскелерінің болатындығын анық кӛрсеткен. Атап айтсақ жерге мемлекеттік меншік қҧқығының объектілері ҥй шаруашылығы, бағбандық, саяжай қҧрылысынан басқа ауылшаруашылық жерлер, қорғаныс қажеті ҥшін пайдаланылатын жерлер ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың сауықтыру мәдени тарихи, рекреациялық мақсаттаға жерлер орман су қорлары, елді мекендегі жалпы пайдаланудағы жерлер, босалқы жерлер және жеке меншікте бола алмайтын басқа да жер учаскелері бола алады [4]. Қазақстан Республикасында жерге мемлекеттік меншіктің субъектісі – мемлекет. Яғни жерге мемлекеттік меншік қҧқығы мемлекеттің, мемлекеттік заңды тҧлғалардың жерге иелену, пайдалану, билік ету қҧқықтарын жҥргізуі. Жердің меншік иесі ретінде заңда және басқа да заң актілерінде белгіленген қҧзыретіне сәйкес мемлекеттің басқару органдары жҥзеге асырады.
жүктеу/скачать 1,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|