Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №2, 2015 ж

Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №2, 2015 ж. 
 
 
Орталық  Азия  өзінің  геостратегиялық  орналасуы  мен  айтарлықтай  ресурстық 
потенциалының арқасында Ресей үшін қызығушылық туғызады. Мәскеу аймақта тұрақты 
позицияға ие болған кезде, ол Еуразиядағы күштер мен мүдделердің ұтымды балансының 
қалыптасуына  әсер  етуге  қосымша  құралдарға  ие  болды.  Бүгінде  бұл  стратегиялық 
міндеттерді  іске  асыру  ОА  елдері  мен  Ресейдің  арасындағы  қауіпсіздік  саласындағы 
көпжақты байланысты жеделдетумен тікелей байланысты. Бұл ынтымақтастықтың негізгі 
мақсаты посткеңестік ортада және оның орталық азиялық сегментінде тиімді қауіпсіздік 
жүйесін қалыптастыру. Өз кезегінде Мәскеудің аймақтағы қауіпсіздікті қамтамасыз етуге 
белсенді қатысуы барлық Орталық Азия елдері үшін маңызды болып табылады.  
Біріншіден,  аймақ  елдерінің  ешқайсысы  да  қазіргі  кезде  толық  қауіпсіздікте  емес, 
олар  әлемнің  ең  тұрақсыз  аймақтарының  бірі  Ауғанстанға  жақын  орналасқан. 
Ауғанстандағы  әлсіз  билік,  қираған  экономика,  жаппай  жемқорлық  және  қарулы 
топтардың болуы кез-келген сәтте көрші елдерді шарпуы мүмкін хаостың негізгі себептері 
болып табылады. Бұл жағдайларда «Талибан» қозғалысының және оның одақтастарының 
әсерінен  экстермизм  кең  етек  алып  келеді,  есірткі  өндіруі  және  көрші  елдерге 
тасымалдануы қарқынды өсіп келеді. Кейбір сарапшылардың айтуынша, «сонымен бірге 
Орталық Азия елдерінде аймақтық элита мен құқық қорғау органдарының жемқор, есірткі 
бизнесін қорғаштайтын тұлғалардың көбею қаупі бар».  
Екіншіден,  КСРО  тарауы  нәтжесінде  Орталық  Азия  елдерінде  қалған  әлеуметтік–
экономикалық  шешілмеген  мәселелердің  болуы,  діни–экстремистік  ұйымдардың 
беделінің күшеюіне алып келді, оларды тоқтату және анықап, жою әрекеттері айтарлықтай 
нәтиже бере қояр емес.  
Үшіншіден,  ОА  елдерінде  шекара,  территория,  табиғат  ресурстарына  байланысты 
даулы  мәселелер  мемлекетаралық  қақтығыстарға  алып  келу  қаупі  бар.  Орталық  Азия 
елдері  аймақтық  қауіпсіздік  саласында  Батыс  елдерімен,  бірінші  кезекте  АҚШ-пен 
серіктес болудан көп нәрсе күткен болатын. Батыс елдері тарапынан өздерінің «тереңірек» 
саяси  реформалауын  тықпалауынан  көңілі  қалған,  ОА  елдерінің  басым  көпшілігі  Ресей 
тиімді аймақтағы қауіпсіздік жүйесін жасауға көмектеседі деп үміттенуде [1, 79 б].  
Ресейдің  Орталық  Азия  елдерімен  қауіпсіздік  саласындағы  ынтымақтастығы 
Ұжымдық  қауіпсіздік  туралы  шарты  ұйымы  (ҰҚШҰ)  және  Шанхай  Ынтымақтастық 
Ұйымының  (ШЫҰ)  және  оның  құрамына  енетін  көптеген  ұйымдардың  аясында  жүзеге 
асуда.  
Ресейдің Орталық Азия елдерімен әрекет етуінің бір бағыты «Ұжымдық қауіпсіздік 
туралы»  шарт  болды.  Бұл  шарт  аумағындағы  90–жылдардағы  ынтымақтастық  негізінен 
тәжірибеден  алыс  декларация  деңгейінде  болды.  Бұл  өз  кезегінде  ҰҚШ-ның 
танымалдығының төмендеп оның мүшелерінің азаюына алып келді. 1999 жылы Өзбекстан 
және  Әзірбайжан,  Грузия  келісімнің  мерзімін  ұзартпады.  2002  жылдың  14  мамырында 
Мәскеу  сессиясында  ҰҚШ-ның  халықаралық  құрылым  -  Ұжымдық  қауіпсіздік  туралы 
шарт ұйымына (ҰҚШҰ) өзгерту шешімі қабылданды. 2003 жылы 18 қыркүйекте ҰҚШҰ 
мүше  мемлекеттері  (Ресей,  Беларусь  Республикасы,  Армения,  Қазақстан,  Қырғызстан 
және  Тәжікстан)  оның  оның  құқықтық  статусы  жайлы  Жарғы  мен  Келісімді 
ратификациялады,  ал  2004  жылы  2  желтоқсанда  Ұйым  БҰҰ  Бас  Ассамблеясында 
бақылаушы статусына ие болды. 2006 жылдың тамызында ҰҚШҰ-ға Өзбекстан қосылды, 
ол ұйымның орталық азиялық құрамын күшейтті.  
Сонымен  бірге  Ресей  жағы  мұндай  ұйымдардың  форматының  өзгеруі 
ынтымақтастықтың  жинақталған  потенциалын  тиімді  қолданып,  әскери-экономикалық 
кооперацияларға  қолайлы  жағдайлар  тудыратынын  атап  өтті.  Бұл  бастаманы  барлық 
мемлекеттер қолдады және 2004 жылдың 15 қыркүйегінде ТМД үкімет басшылары кеңесі 
Достастық  форматы  аясындағы  әскери-экономикалық  ынтымақтастық  бойынша 
Мемлекетаралық  комиссияны  жапты  [2].  2005  жылдың  23  маусымында  Келісімшартқа 
мүше  мемлекеттер  басшылары  ҰҚШҰ  әскери-экономикалық  ынтымақтастық  бойынша 
125 
 

Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №2, 2015 ж. 
 
Мемлекетаралық  комиссиясын  (ӘЭЫМК)  құру  жайлы  шешім  қабылдады.  Комиссияны 
құрудың  мақсаты  әскери-экономикалық  және  әскери-техникалық  саладағы  мәселелерді 
тереңдете шешу және ынтымақтастықты дамыту болды. ӘЭЫМК жұмысының тиімділігін 
арттыру  үшін  ҰҚШҰ  мемлекеттерінің  жұмыс  топтарын  өндірістің  қорғаныс  саласының 
министрлерінің  орынбасарлары  басқарды,  ал  олардың  құрамына  әртүрлі  министрліктер 
мен мекемелердің басшылары кірді. 
Посткеңестік елдері үшін ҰҚШҰ-ның негізгі құндылығы, бүгінгі таңда бұл әскери 
құраушысы  бар  айматағы  арнайы  жалғыз  қауіпсіздік  институты  болуында.  Сонымен 
қатар,  ҰҚШҰ  қажет  ұйымдастыру,  нормативті  және  саяси  құралдарға  ие.  Дәл  осындай 
кейпінде  Ұйым  оның  қатысушылары,  оның  ішінде  Ресей  үшін  де  тартымды  болып 
табылады.  Алайда,  ҰҚШҰ  қазіргі  кезеңде  өз  тиімділігін  көрсетіп  отырғанымен,  оның 
алдында да бірнеше мәселелер бар.  
Біріншіден,  аймақтағы  сарапшылар  айтып  отырғандай,  егер  «ҰҚШҰ  ұжымдық 
қауіпсіздік ұйымы болғысы келсе, онда ол саяси компоненттердің дамуына  көңіл бөліп, 
қатысушы  елдер  аумағындағы  қақтығыстармен  жұмыс  жасап,  алдын  алу  іс-шараларын 
және  санкциялармен  айналысып,  қатығыстардан  кейінгі  жағдайларды  реттеу  үшін 
келіссөз процесстерін ұйымдастыруы тиіс.  
Әзірше  олай  болып  отырған  жоқ,  оған  2005  жылы  Қырғызстан  мен  Өзбекстанда 
орын алған жағдайларға ҰҚШҰ пассивті бақылаушы рөлінде қарағаны дәлел.   
Екіншіден,  Ұжымдық  күштер  әскерінде  Ресейден  басқа  ешбір  ел  әскері  сәйкес 
әскери  дайындық  деңгейіне  ие  емес.  Қазіргі  кезде  олар  әскериден  гөрі  психологиялық 
тосқауыл күйінде сақталуда [3].  
2007  жылы  қабылданған  бітімгершілік  ұжымдық  күштері  жайлы  қаулы  әлі  күнге 
дейін тәжірибе жүзіне енген жоқ.  
Бүгінгі  таңда  ҰҚШҰ  аясында  Ресейдің  Орталық  Азия  елдерімен 
ынтымақтастығының  әр  түрлі  формаларына  назар  аударуы  айқын  байқалады,  ол  жерде 
Мәскеу  аймақтық  қауіпсіздікті  қалыптастыру  жүйесінің  бағдарлаушысы  рөлін  алуға 
тырысуда. Сонымен бірге РФ-ның ҰҚШҰ-ны нығайтып әскери саяси блокқа айналдыруға 
тырысуы,  Кремльдің  Орталық  Азия  аумағында  ықпалын  күшейтуге  бағытталған 
саясатының бөлігі болып табылады.  
Алайда  Ресейдің  ҰҚШҰ  аясында  Орталық  Азия  елдерімен  көпжақты 
ынтымақтастығы әлі жоғары емес, ал болашағы айқын емес.  
Біріншіден,  бұл  ҰҚШҰ  мүшесі  болып  табылатын  Орталық  Азия  елдерінің 
арасындағы даулы мәселелердің болуы, ол аймақтағы алдағы уақыттағы мемлекетаралық 
қақтығыстарға  алып  келуі  мүмкін.  Сонымен  бірге,  ҰҚШҰ  сыртқы  қауіпке  бағытталған 
болғандықтан,  оның  қатысушылары  арасындағы  мәселелерді  шешу  механизмдеріне  ие 
емес. Танымал қазақстандық сарапшы К.Л. Сыроежкин айтқандай, егер ҰҚШҰ ұжымдық 
қауіпсіздік ұйымы болғысы келсе, онда ол саяси компоненттердің дамуына  көңіл бөліп, 
қатысушы  елдер  аумағындағы  қақтығыстармен  жұмыс  жасап,  алдын  алу  іс-шараларын 
және  санкциялармен  айналысып,  қатығыстардан  кейінгі  жағдайларды  реттеу  үшін 
келіссөз процесстерін ұйымдастыруы тиіс.   
Екіншіден,  қызметтері  анық  бөлмеу  және  ұйымдар  мен  бірлестіктер  арасындағы 
қауіпсіздік саласындағы параллелизм (бірінші кезекте ҰҚШҰ және ШЫҰ), сонымен қатар 
бұл  жұмысты  аналитикалық–стратегиялық  қолдаудың  болмауы  нақты  идеялар  мен 
олардың шешімдерінің шайқалуына алып келеді.  
Үшіншіден, ҰҚШҰ Орталық Азия елдерінің барлығы, сыртқы саясатқа көпвекторлы 
әдісті  іске  асыра  отырып,  Батыс  елдерімен  оның  ішінде  АҚШ  және  НАТО-ға  мүше 
елдермен  қауіпсіздік  саласындағы  әріптестікке  қызығушылық  танытып  отыр  [4].  Бұл 
мәселе тек ОА елдеріне ғана емес, Ресейдің өзіне де қатысты, оның саясатын жалпы түрде 
«батыс жайлыдан» (әсіресе Ельцин кезеңінде) «батыстық орталыққа» дейінгі диапазонда 
анықтауға болады, бұл АҚШ, НАТО және Батыспен грузин және тағы басқа мәселелерге 
байланысты қайшылықтарға қарамастан орын алып отыр.  
126 
 

Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №2, 2015 ж. 
 
Осыған байланысты, ҰҚШҰ аясындағы өзара сенімді қалыптастыру Ресей үшін ғана 
емес,  Орталық  Азия  елдері  үшін  де  маңызды.  ҰҚШҰ-ның  негізгі  құндылығы,  бүгінгі 
таңда  бұл  әскери  құраушысы  бар  аймақтағы  арнайы  жалғыз  қауіпсіздік  институты 
болуында. Сонымен қатар, ҰҚШҰ қажет ұйымдастыру, нормативті және саяси құралдарға 
ие.  
Дәл  осындай  кейпінде  Ұйым  оның  қатысушылары,  оның  ішінде  бұл  ұйымның 
көмегімен  Орталық  Азиядағы  өз  ұстанымдарын  күшейтуге  үміттенетін  Ресей  үшін  де 
тартымды болып табылады. 
Ресейдің  Орталық  Азия  елдерімен  әрекет  етуінің  келесі  бағыты  Шанхай 
Ынтымақтастық  Ұйымы.  Шанхай  Ынтымақтастық  Ұйымы  –  құрамына  Ресей,  Қытай, 
Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Өзбекстан кіретін халықаралық ұйым. ШЫҰ 1996 
және 1997 жылдары Ресей, Қытай, Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан арасында жасалған 
әскери саладағы сенімділікті нығайту  және шекара аймақтарында әскер күшін қысқарту 
мәселесі жайлы келісімдерге негізделген («Шанхай бестігі») [5].  
Кейбір  мәселелерге байланысты  Ресейдің  ШЫҰ-ға  мүше  Орталық  Азия  елдерімен 
ынтымақтастығының даму болашағы айқын емес.  
Біріншіден,  Ұйымның  әскери  потенциалын  арттыруға  байланысты  Ресей 
бастамаларына деген ШЫҰ-ға қатысушы Орталық Азия елдерінің көзқарасы айқын емес. 
Ресей жағы 2007 жылы Душанбе саммитінде ұсынған ұйымның әскери тұжырымдамасы 
бойынша  ұсынысына  мүлдем  жауап  ала  алған  жоқ.  Сонымен  бірге,  ШЫҰ  мүше  болу 
сонымен қатар аймақ елдері үшін АҚШ және НАТО-мен әскери ынтымақтастық орнатуға 
кедергі  болып  отыр.  Мұндай  ұстаным  ШЫҰ-ға  мүше  Орта  Азия  елдерінің  Ресей  және 
Қытаймен  қарым-қатынасты  сақтай  отырып,  сонымен  қатар  Батыс  елдерімен  де 
дипломатиялық кең кеңістікке ие болуға ұмтылуымен байланысты болса керек.  
Екіншіден,  ШЫҰ-ға  мүше  барлық  Орталық  Азия  елдері  бір  мезгілде  ҰҚШҰ 
құрамына  да  кіреді,  ол  Ресеймен  әскери  саладағы  механизмдердің  қайталануына  алып 
келеді.  Сонымен  бірге  ҰҚШҰ  аясында,  Қытайдың  қатысуынсыз  аймақтық  мәселелерді 
шешу Ресей мен ОА елдері үшін пайдалы және болашағы бар болып отыр. 
Үшіншіден, ШЫҰ-дағы көшбасшылық ұстаным Ресей емес Қытайға тән және Пекин 
Мәскеуге  көшбасшылықты  бере  қоймайды.  Сонымен  бірге,  Қытай  ынтымақтастықтың 
сауда-экономикалық құраушысына көңіл бөле отырып, ұйым аясында әскери блок құруға 
қарсылық танытып отыр. 
ШЫҰ  аясында  стратегиялық  ынтымақтастық  механизмдері  де  дамып  келе  жатыр. 
Орталық  Азия  елдері  үшін  және  оның  ішінде  Қазақстан  үшін  де  Ресей  және  Қытаймен 
екіжақты байланысты келісімшарттармен бекіту маңызды. ШЫҰ біртіндеп Қытай-Ресей – 
Орталық  Азия  ынтымақтастығының  көпжақты  құралы  ретінде  қолданылуда.  Бұл 
аймақтағы тек екіжақты қатынастардың дамуына байланысты қауіптерді жоюға мүмкіндік 
берді [6, 52 б].  
Қазақстанның  қауіпсіздігі,  барлық  Орталық  Азия  аймағындай,  сөзсіз,  Ресейдің 
қауіпсіздігімен  тығыз  байланысты.  ШЫҰ  жұмысына  қатысу  Ресей  сыртқы  саясатының 
басым бағыттарының бірі болып табылады.  
Халықаралық аренадағы беделін және аймақтағы әсерін сақтаудан бөлек Ресей таза 
көне  мақсаттарды  да  көздеп  отыр:  өз  шекарасын  Ауғанстаннан  төнетін  экстремизм 
қаупінен  қорғау,  өз  әскерін  ОА  елдері  аймақтарына  орналастыру.  Орталық  Азиядағы 
геосаяси жағдайдағы жаңа тенденциялар Ресейдің аймақ елдерімен жаңа қатынас кезеңін 
білдіреді,  ол  теңқұқықты  ынтымақтастыққа  негізделген.  Ауғанстандағы  тұрақсыз 
жағдайды,  сонымен  қатар  Ресейдің  шекаралық  Синьцзянь  аймағындағы  жағдайларды 
ескере отырып бұл мемлекеттермен серіктестікті нығайту маңызды. Сонымен қатар, Ресей 
ұзақ мерзімді мақсаттарды көздеп отыр.  
ШЫҰ аясында Ресей ҚХР ресурстарын Орталық Азия қауіпсіздік мәселелеріне тарта 
алды  және  оны  әскери-саяси  ынтымақтастыққа  алып  келді.  Алайда  Ресей  үшін  ШЫҰ 
аясында Қытаймен әскери ынтымақтастықты дамыту қолынан келе қойған жоқ. Сонымен 
127 
 

Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №2, 2015 ж. 
 
бірге Ресей ШЫҰ аясында мүше және болашақ мүше елдердегі қақтығыс потенциалына 
көңіл  бөлуі  тиіс.  Қақтығыстарды  шешу  мен  қауіпсіздікті  қамтамсыз  ету  саласындағы 
ынтымақтастықтың  дамуы  Ресейдің  ШЫҰ-дағы  алдыңғы  қатарлы  ұстанымын  сақтап 
нығайтуға көмектесе алады.   
Қазақстан  үшін  ШЫҰ  жұмысына  қатысу  көпвекторлы  сыртқы  саясаттың  негізгі 
бағыттарының бірі болып табылады. Қазақстан басшылығы ШЫҰ аясындағы жұмыстың 
белсенділігін  арттыруға,  оның  статусын  өзгертуге  және  ақырында  ШЫҰ  аймақтық 
қауіпсіздіктің  маңызды  элементіне  айналдыру  шараларын  бастауды  жөн  деп  санайды. 
Жалпы,  ШЫҰ  Қазақстан  Республикасы  үшін  көптеген  геосаяси  мақсаттарға  қол 
жеткізудің құралы болуы мүмкін [7, 12 б].  
Қазақстан  Республикасы,  ШЫҰ  маңызды  жетістігі  халықаралық  қатынастардың 
маңызды субъектісіне айналуы деп санайды. ШЫҰ аясындағы аймақтық интеграцияның 
жоғарғы деңгейі ШЫҰ қатысушы елдерінің мүдделеріне сай, сыртқы және ішкі қауіптерге 
төтеп  беру  мүмкіншілігін  білдіреді.  2011  жылы  Қазақстанның  ШЫҰ-ға  төрағалық  етуі, 
ұйымның  мерейтойымен  сәйкес  келді.  ШЫҰ  жұмысының  онжылдық  қорытындысын 
жасай  отырып,  тарихи  қысқа  мерзімде  ұйым  нығайып  халықаралық  қатынастардың 
маңызды  факторы  ретінде  өзінің  тұрақтылығын  бар  әлемге  танытты.  «Бүгінгі  әлемді 
ШЫҰ-сыз  елестету  қиын.  Біз  қанағаттана  отырып,  ШЫҰ  бірлескен  күш  салуының 
арқасында ұйым аймақтағы тұрақтылық пен қауіпсіздіктің кепілдігі ретінде өз ұстанымын 
нығайтты»,- деп Қазақстан Президенті Н. Назарбаев айтқан болатын.  
Өзінің онжылдық жұмысының нәтижесінде ШЫҰ дамып, беделді ұйымға айналды. 
Ұйымға  мүше  елдердің  әскери  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету  маңызды  болғанмен,  ШЫҰ 
негізгі мақсаты емес. Бірінші кезекке сенім, достықты қамтамасыз ету, сонымен қатар ең 
бастысы лаңкестік қауіптерге төтеп беру қойылады. Сонымен бірге ШЫҰ мүше елдердің 
барлық күштері өз аймағындағы бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтауға бағытталған.  
ШЫҰ алдында тұрған ұйымды кеңейту мәселесі де болашақтағы дамуға әсер етпек. 
ШЫҰ-ға  жаңа  мүшелердің  енуі  жаңа  мәселелерді  алып  келеді,  олар  ең  алдымен 
қауіпсіздік  саласымен  байланысты  болмақ.  ШЫҰ  болашақта  ғаламдық  ойыншыға 
айналып, шешімдер қабылдаудың саяси орталығына айналуы мүмкін. 
 
 
 
 
 
 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 
 
1. 
С.И.Рева.  Антитеррористический  центр  СНГ  в  системе  международной 
безопасности  //  Проекты  сотрудничества  и  интеграции  для  Центральной  Азии: 
сравнительный  анализ,  возможности  и  перспективы.  –  Бишкек:  Общественный  фонд 
Александра Князева (Кыргызстан) и Институт Центральной Азии и Кавказа (Россия), 2007 
год. – 104 б.   
2.  СНГ  поставили  перед  пактом.  Россия  объединяет  постсоветское  пространство  / 
Газета «Коммерсант» (Россия), 8 октября 2007 года.   
3.  К.Л.Сыроежкин.  Взаимодействие  ОДКБ  и  ШОС  //  Материалы  IV  ежегодной 
конференции  «Концепции  и  подходы  к  региональной  безопасности:  опыт,  проблемы  и 
перспективы  взаимодействия  в  Центральной  Азии»,  7  июня  2006  года.  –  Казахстанский 
Институт стратегических исследований (КИСИ) при Президенте РК, Алматы, 2006 год. 
4. 
http://www.dkb.gov.ru/
  
5.  ОДКБ  надевает  «голубые  каски»  /  Еженедельник  «Военно-промышленный 
курьер» (Россия), №46, 28 ноября – 4 декабря 2007 года 
128 
 

Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №2, 2015 ж. 
 
6.  Дадабаева.  Национальные  приоритеты  международного  сотрудничества  для 
достижения стабильности в Центральной Азии / Безопасность Центральной Азии: новые 
вызовы,  угрозы  и  риски.  –  Москва:  МОО  Центр  стратегических  и  политических 
исследований, 2006 год. – 164 б.  
7.  В.А.Щипков.  Шанхайская  организация:  новая  структура  для  гармоничного, 
справедливого  и  безопасного  мира  //  Безопасность:  информационный  сборник  Фонда 
национальной и международной безопасности (Россия). – Москва, 2006 год. – 217 б. 
 
Түйін  
В  этой  статье  рассматривается  вопрос  о  сотрудничестве  России  со  странами 
Центральной  Азии  в  обеспечении  безопасности  и  роль  ОДКБ  и  ШОС  в  нем.  Также 
сказано,  что  результаты  многостороннего  сотрудничества  пока  остаются  невысокими,  а 
перспективы  дальнейшего  развития  данного  сотрудничества  представляются  крайне 
туманными. Можно сказать, что в первую очередь это связано с наличием противоречий 
между государствами-членами данных организаций.      
 
Summary  
This article addresses the issue of cooperation between Russia and the Central Asian 
countries in security and the role of the CSTO and the SCO in it. It is also said that the results of 
multilateral cooperation are still low, and the prospects of further development of cooperation 
seem to be very vague. We can say that first of all this is due to the presence of contradictions 
between the Member States of these organizations. 
 
 
LA PRISE EN COMPTE DE LA PENIBILITE D’UNE LOGIQUE DE 
PREVENTION A UNE LOGIQUE DE COMPENSATION INCOMPLETE 
 
Marc Richevaux 
Maître de conférences 
Ulco 
Marc.richevaux@yahoo.fr 
 
Introduction 
 
I UNE REPARATION QUI NIE LA PREVENTION (I) 
A)
 
prévention réparation compensation ? 
B)
 
Le compte personnel prévention de la pénibilitéet ses conséquences possibles 
a) caractéristiques principales du dispositif 
b) L’utilisation des points au service d’une amélioration des conditions de travail et 
de la protection de la santé des travailleurs est-elle possible? 
 
II LES PERSPECTIVES POURLA PENIBILITE NON PRISE EN COMPTE PAR  LE 
DISPSITIF DU COMPTE PREVENTION DE LA PENIBILITE  
A)
 
le principesrelatifs à la reconnaissance du préjudice d’anxiété et de sa réparation 
B)
 
application possible à la pénibilité 
a)
 
l’exemple de l’amiante : DE LA RECONNAISSANCE DU PREJUDICE 
D’ANXIETE A PARTIR DU PREJUDICE MORAL 
b) élargissements à la pénibilité 
 
Introduction 
 
129 
 

Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №2, 2015 ж. 
 
La loi française
36
 définit la pénibilité au travail : qui est le fait d'être ou d'avoir été exposé 
au cours de son parcours professionnel à des risques professionnels liés à des facteurs de 
pénibilité susceptibles de laisser des traces durables, identifiables et irréversibles sur la santé du 
travailleur et cherche à prendre en compte ses effets néfastes sur le salarié. Cela en mettant en 
place un système qui semble apporter plus d’attention à une réparation d’ailleurs incomplète, ce 
qui pour parvenir à une réparation totale impliquera de mobiliser d’autres dispositifs juridiques 
existants  des effets négatifs qu’à la prévention.  
 
A partir de 2015, les salariés exposés à des facteurs de pénibilité facteurs de pénibilité 
pourront bénéficier d’un « compte personnel de prévention de la pénibilité » qui leur permettra, 
en fonction de leur exposition à des facteurs de pénibilité,  d’obtenir des points qu’ils pourront 
convertiren temps de formation, passage à temps partiel en fin de carrière avec maintien de 
rémunération,en trimestres de retraite.  
 
Chaque trimestre d’exposition à un facteur de pénibilité ajoute un point au compte, ou 
deux points en cas d’exposition à plusieurs facteurs. 
Les points peuvent être convertis : 
•
 
en temps de formation pour sortir d’un emploi exposé à la pénibilité ; 
•
 
en passage à temps partiel en fin de carrière avec maintien de rémunération ; 
•
 
en trimestres de retraite. 
Chaque tranche de 10 points rapporte un trimestre. Les 20 premiers points sont 
obligatoirement utilisés pour la formation. Les salariés qui sont aujourd’hui trop proches de la 
retraite pour avoir le temps d’accumuler suffisamment de points bénéficieront d’un doublement 
de leurs points, et ils ne seront pas obligés de les utiliser pour des formations. 
Un numéro de téléphone
37
 unique, et un site internet
38
ont été mis en place pour permettre 
aux salariés et aux employeurs de se documenter et de gérer ce compte prévention pénibilité. 
Cela est loinde résoudre tous les problèmes. Il est déjà prévu que d'ici le 30 juin 2015, le 
Gouvernement remettra au Parlement un rapport sur la mise en œuvre du compte personnel de 
prévention de la pénibilité. Ce rapport proposera, si nécessaire, des pistes d'amélioration et de 
simplification du dispositif
39
. Dans le contexte actuel il y a lieu de craindre que ces 
simplifications aillent dans le sens de la réduction des obligations des entreprises, pourtant déjà 
bien peu nombreuses, et droits des salariés justifiées par la nécessité de réduire les charges des 
entreprises, ou vers un transfert de la charge financière du dispositif des  entreprises vers la 
collectivité. Les entreprises ont déjà commencé leur offensive en ce sens
40
.  
Le dispositif technique a déjà été largement étudié
41
  nous nous pencherons ici seulement 
sur les limites spécialement d’un système de réparation d’ailleurs incomplet qui nie la prévention 
(I) et à quelques pistes permettant d’y remédier en utilisant des dispositifs déjà existants qui sont 
de nature à ouvrir des perspectives grâce à la jurisprudence relative au préjudice d’anxiété (II) 
36
 L. 
du 20 janvier 2014
 
37
3682
 
38
www.preventionpenibilite.fr 
 
39
loi du 20 décembre 2014 relative à la simplification de la vie des entreprises
 
40
 www.MEDEF.fr
 
41
 Marc Richevaux le compte personnel prévention de la pénibilité rev eur dr soc 2015
 
130 
 
                                                         

Қазақ өркениеті / Казахская цивилизация. №2, 2015 ж. 
 
 
 

жүктеу/скачать 3,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: