Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис


жарқ  етті. Жапалақ  жалп



Pdf көрінісі
бет259/406
Дата21.10.2023
өлшемі3,22 Mb.
#120381
түріОқулық
1   ...   255   256   257   258   259   260   261   262   ...   406
жарқ 
етті.

Жапалақ 
жалп 
етті 
деген сөйлемдердегі 
жарқ, жалп 
деген сөздер адамның көру 
қабілеті арқылы пайда болған бейнелеуіш сөздер. 
Жарқ 
деген сөз — электр 
сэулесінің бейнелік елес көрінісі, 
жалп 
деген сөз — жапалақтың ұшу 
қимылының бейнелік елес керінісі. 
Бейнелеуіш сөздер: 
жылт-жылт,
 
жарқ-жұрқ, жалт-жалт, лып-лып, лап-
лап, жымың-жымың, қылт-қылт, жалп-жалп, салп- салп, елбең-елбең, 
серең-серең, маң-маң, ербең-ербең, көлбең-көлбең, талтаң-талтаң, 
қалтаң-қалтаң.
Бейнелеуіш сөздер де бастапқы түбір түлғасында көптеліп, септеліп, 
тәуелденіп тұлғалық өзгерістерге енбейді. 
Бейнелеуіш сөздерге сөз тудырушы жұрнақтар жалғанып, есім сөздер де, 
етістік сөздер де жасалады. Бір буынды бейнелеуіш сөздердің түбіріне


-ыл, -іл 
жұрнақтары жалғанып, есім сөзі жасалады да, оның үстіне 
-да, -де
 
жұрнақтарының бір жалғанып, етістік сөзі жасалады. Мысалы: 
жалт + ыл + 
да, жарқ- + ыл + да.
Екі буынды бейнелеуіш сөздерге есім жұрнақтары жалғанбай, етістік 
тудыратын -да, -де жұрнақтары тбірге бірден жалғанады.Мысалы: жымың-да-
ды, елбең-де-ді, серең-де-ді, көлбең-де-ді, жалтаң-да-ды,
Бейнелеуіш сөздер де ет көмекші етістігімен тіркесіп айтылып, күрделі 
баяндауыш құрамында жұмсалады. Мысалы: Күн күркіреп, найзағай жарқ 
етті.Жұлдыздар жымың-жымың етеді.Қарға қарқ етті, ірімшік жерге салп етті. 
Бейнелеуіш сөздер қайталанып айтылып, қос сөз ретінде қолданылғанда, 
сөйлемдегі етістіктен болған мүшемен байланысып, пысықтауыш болып 
келеді. Мысалы: 
Жаттан бетер жамандар
Жалбарынып күн көріп. 
Жақынын сатып, жөн көріп, 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   255   256   257   258   259   260   261   262   ...   406




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет