Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис


дауысты  дыбыстармен көршілес айтылып тұр, екінші жағдайда олар жіңішке дауысты  дыбыстармен көршілес айтылып тұр.  3-жаттығу



Pdf көрінісі
бет13/406
Дата21.10.2023
өлшемі3,22 Mb.
#120381
түріОқулық
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   406
Байланысты:
Абуханов-лексика

 
дауысты 
дыбыстармен көршілес айтылып тұр, екінші жағдайда олар жіңішке дауысты 
дыбыстармен көршілес айтылып тұр. 
3-жаттығу. 
у, и дыбыстары мына сөздердің қайсысында жуан, кайсысында жіңішке 
екендігін ауызша айтыңдар. Ол сөздерге қосымша жалғаңдар. 
Иса, киім, жуан, бару, келу, оқу, тоқу, сирек, сусын, қуат, уыз, уәде, тура, 
ителгі,уақыт. 
2. Д а у ы с т ы д ы б ы с т а р д ы ң и е к т і ң қ а т ы с ы н а қ а р а й
ж ү й е л е н у і 
Дауысты дыбыстарды шығаруда иек бірде төмен түсіп, бірде жоғары 
көтеріліп отырады. 
Иек төмен түссе, ауыз қуысы кеңейеді де, дауыс еркін, ашық айтылады. Иек 
жоғары көтерілсе, ауыз қуысы тарылады да, дауыс сығылып, қысаң айтылады. 
Осыдан келіп дауысты дыбыстар а ш ы қ , қ ы с а ң болып екі топқа 
жүйеленеді. Ашық дауыстыларға
а, ә, о, ө, е 
дыбыстары жатады да, қысаң 
дауыстыларғ
а
ы, і,и, ұ, ү, у
дыбыстары жатады. 


15 
3. Д а у ы с т ы д ы б ы с т а р д ы ң е р і н н і ң қ ы з м е т і н е қ а р а й
ж ү й е л е н у і 
Дауысты дыбыстардың жасалуында үлкен орын алатын дыбыстау мүше-
лерінің бірі — 
ерін. 
Дыбыстарды шығаруда екі ерін бірде дөңгелене сүйір-
леніп, алға қарай шүйіріліп созылып тұрады, бірде екі ерін сүйірленбей, кейін 
жиырылады да, дыбыс шығаруда күш екі езуге түседі. Екі еріннің дөңгелек-
тене сүйірленіп, алға қарай созылып тұруынан пайда болған дауысты дыб-
ыстарды 
еріндік дауысты 
дыбыстар дейді. Оларға :
о, ө, ұ, ү, у
 
дауыстылары 
жатады. Екі ерін сүйірленбей, кейін жиырылып тұрып, дыбыс шығаруда күш 
екі езуге түсетін болса, ондай дауысты дыбыстарды 
езулік дауысты 
дыбыстар деп атайды. Оларға:


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   406




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет