Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
жүктеу/скачать 3,22 Mb. Pdf көрінісі
|
| Орал таулары.
2) Жамбыл — халық ақыны. Анықтауыш пен анықталушы катынастағы сөз тіркестерінің бәрі бірдей предикаттық (баяндауыштық) қызметте тұрып, күрделі баяндауыш бола бермейді: Ол — көп оқыған адам. Бұл сөйлемдегі бастауыш — ол, баяндауыш — адам. Өзгелері—есім баяндауышты анықтап тұрған сөздер. Кейбір сөйлемдердің бастауышы да, баяндауышы да күрделі болып келеді. 1) Бұл күнге дейінгі қоғам тарихы — тап тартысының тарихы. Бұл сөйлемнің бастауышы — қоғам тарихы, баяндауышы — тап тартысының тарихы. Мұндай сөйлемдердегі күрделі бастауыш белгілі істі, құбылысты атайды да, баяндауыш сол құбылыстың маңызын баяндайды. ә) Күрделі сан есімдер атау тұлғада, жатыс септік және жіктік жалғаулары тұлғасында келіп, есім күрделі баяндауыш болады. 1) Менің жасым – қырық тоғызда. 2) Бес жердегі тоғыз – қырық бес. 3) Сиыр – төрт жүз, жылқы – мың үш жүз ( Ғ. М.). б) Сан есім сөздері және шама мен мезгілді білдіретін зат есім сөздері тіркесіп айтылу арқылы да есім күрделі баяндауыштар жасалады. 1( Бұл костюмнің бағасы – жетпіс бес мың теңге. 2) Елден шыққалы бір ай он жеті күн (Ғ. М.). 3) Бүгінгі күнге шағын және орта кәсіпкерлікпен айналысатындардың қала бюджетіндегі үлесі он алты пайыз .4) біздің ауыл қаладан қырық бес шақырым. 154-жаттығу. Әуелі етістік күрделі баяндауышы бар сейлемдерді, со-дан кейін есім күрделі баяндауышы бар сөйлемдерді теріп жазыңдар. 1)Нұрлан мен Павел мінген машина аэродромға баратын жолдың үстінде жұлдыздай ағызып келеді. 2) Неге екені белгісіз Шалтайдың кескінді жүзі лезде бұзылып сала берді. (Ә. Ә.) 3) Шаруашылық ауласы мен өсімдіктер жылыжайының арасы 500 метрдей («С. Қ.») 4) Мына жігіт — Әшірбек Қалмақанов. 5) Кокс — ендірістің ең құнарлы азығы. 6) Телефон қоңырауы әңгімені бөліп жіберді. (Ғ. М.) 7) Өзі және Баршагүл тіктеп бір қараған емес. (Ғ. Сл.) 8) Мамам екеуіміз үйге кайтып келе жатырмыз. 9) Итбай үш қанат қара құрым үйге сып беріп кіріп кетті. (С. М.) 10) Өзге жеті-сегіз жыртық лашық — малшылар үйі. (М. Ә.) 11) Дәрбісәлі Мұраттың бетіне оқшия бір қарап алды да, күліп жіберді. (Т. А.) 12) Біздің кеме пароходты тарта бас- тады. (Л. Қ.) жүктеу/скачать 3,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|