Тіл адамдардың қарым-қатынас құралы болғандықтан, ол сөйлеу әрекетінің арқауы болып табылады. Тіл - ұлт пен ұлтты жақындастыратын өзгеше қатынас құралы.
Біздің мемлекеттік тіліміз – Қазақ тілі
Қазақ халқының тілі өте бай, айтылуға орамды, көркем тіл. Тіл - адамның барлық саналы өмірінің құралы: өнер-білім, мәдениеттілік, қоғамның белсенді азаматы болу да тек тіл арқылы дамиды. Тіл, оның ішінде, біздің ана тілі - еліміздегі халықтардың барлық іс-әрекетінің, қарым-қатынасының көрінісі, оның мәдениетін жоғары сатыға көтеру – әрбіріміздің борышымыз. Тіл байлығын игеру – ана тілін қадірлейтін, тіл мәдениетінің шыңына қол созатын адамның әрекеті.
Қазақ халқының тілі өте бай, айтылуға орамды, көркем тіл. Тіл - адамның барлық саналы өмірінің құралы: өнер-білім, мәдениеттілік, қоғамның белсенді азаматы болу да тек тіл арқылы дамиды. Тіл, оның ішінде, біздің ана тілі - еліміздегі халықтардың барлық іс-әрекетінің, қарым-қатынасының көрінісі, оның мәдениетін жоғары сатыға көтеру – әрбіріміздің борышымыз. Тіл байлығын игеру – ана тілін қадірлейтін, тіл мәдениетінің шыңына қол созатын адамның әрекеті.
Ана тілі дегеніміз не?
Ана тілі дегеніміз – сол тілді жасаған, жасап келе жатқан халықтың мәңгілігінің мәңгілік мәселесі. Ана тілін тек өгей ұлдар ғана менсінбейді, өгей ұлдар ғана аяққа басады. Тілден биік асқар жоқ, тілден асқан байлық жоқ, тілден терең теңіз жоқ.
Ғабит Мүсірепов
Мемлекеттік тіл тәуелсіздігіміздің жырын жырлап, бұғанасын қатайтты. «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тіл» деген Ахмет Байтұрсыновтың қасиетті қағидасына сүйенсек, Ата заң аясында бақ-берекетіміздің сақталып отырғаны тіл саясатын да дұрыс жүргізудің жемісі екені анық. Тіл – халық қазынасы, ұлттың жаны. Тілдің мәселесі – ұлттың мәселесі. Мерейін асыратын да, құтын қашыратын да өзіміз. Отбасы өзіміз де, Отанымыз – Қазақстан!
Мемлекеттік тіл тәуелсіздігіміздің жырын жырлап, бұғанасын қатайтты. «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тіл» деген Ахмет Байтұрсыновтың қасиетті қағидасына сүйенсек, Ата заң аясында бақ-берекетіміздің сақталып отырғаны тіл саясатын да дұрыс жүргізудің жемісі екені анық. Тіл – халық қазынасы, ұлттың жаны. Тілдің мәселесі – ұлттың мәселесі. Мерейін асыратын да, құтын қашыратын да өзіміз. Отбасы өзіміз де, Отанымыз – Қазақстан!
Тіл меңгеруде ата-ананың рөлі ерекше екенін, әр отбасы уыз шағынан балаға қазақ тілін үйретуді қолға алса, бұл тілдің еш қиындығы жоқ. “Ана тілін білмеген, анасын да сыйламас” демекші өз ана тілін білмеген жаннан, анасын сыйлайтын жанның шығуы неғайбыл. Шынында қазақ пен қазақтың, әке мен баланың, әріптестердің жұмыста қазақ тілінде сөйлеспеуі көңілге қонымсыз-ақ жәйт. Бірақ қазақ тілі – тек қазақ халқының тілі емес, мемлекеттік тіл – ортақ тіліміз. Қазақстанда тұратын, оны Отаным деп қабылдайтын, өзін Қазақстанның патриоты деп есептейтін азаматтардың тілі. Елбасымыз айтқандай, «Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде». Ендеше, тілімізді қадірлейік!
Тіл меңгеруде ата-ананың рөлі ерекше екенін, әр отбасы уыз шағынан балаға қазақ тілін үйретуді қолға алса, бұл тілдің еш қиындығы жоқ. “Ана тілін білмеген, анасын да сыйламас” демекші өз ана тілін білмеген жаннан, анасын сыйлайтын жанның шығуы неғайбыл. Шынында қазақ пен қазақтың, әке мен баланың, әріптестердің жұмыста қазақ тілінде сөйлеспеуі көңілге қонымсыз-ақ жәйт. Бірақ қазақ тілі – тек қазақ халқының тілі емес, мемлекеттік тіл – ортақ тіліміз. Қазақстанда тұратын, оны Отаным деп қабылдайтын, өзін Қазақстанның патриоты деп есептейтін азаматтардың тілі. Елбасымыз айтқандай, «Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде». Ендеше, тілімізді қадірлейік!
Билік түгелдей неге қазақ тілінде сөйлемейді? Қазақша сөйлегеннен арланатын кімдер? Қазақ тілі жастар арасында қалайша сәнге айналуы керек?
"Бізде бәрі көбояушылық. Қазақша нан сұрай алмайтын ұлтқа айналдық. Ұлтына қарамастан қазақша нан сұрасақ "қазақша білуге міндетті емеспін" деп шу көтереді. Сол жерде жанжал басталады. Қазақстанның әрбір азаматы тіліне, ұлтына қармастан нан, сүтті қазақ тілінде сұраса және қазақша жауап беруін талап етсе, заң жұмыс істей бастайды. Сол жерге полиция қызметкерлерін шақырып, хаттама толтыруы керек. Әр қазақ осылай жасағанда ғана тіл майданы басталады", – деді Қуат Ахметов.
"Ақпарат екі тілде берілуі керек деп заңда жазылған. Бірақ, бізде бөтен ұлттар екі тіл деп орыс тілін ғана айтады да, қазақ тіліне дискриминация жасайды ", - Қуат Ахметов
"Ақпарат екі тілде берілуі керек деп заңда жазылған. Бірақ, бізде бөтен ұлттар екі тіл деп орыс тілін ғана айтады да, қазақ тіліне дискриминация жасайды ", - Қуат Ахметов
"Бұл – ұлттық трагедия. Тіл мәселесі шешілмей қазақтың жағдайы дұрысталмайды. Жастар жұмыс таба алмай жүреді. Қызыл дипломы болса да даяшы боп жүргендерді көрдім. Орысша білмегендіктен банкке жұмысқа алмады дейді", – "Тіл майданы" қозғалысының басшысы.
Қаржы бөлінуде, нәтижені кімнен талап етеміз?
Алматы қаласының бюджетінен жыл сайын тіл саясатына 200 млн теңгеге дейін қаржы бөлініп келген. Бас инспектордың сөзінше, 500 млрд теңгеге дейін қаржы жұмсайтын аймақтар бар. Алматы қаласы бюджет шығысын 30 млн теңгеге дейін түсірген.
Біз қазақпыз ба, әлде қазастандықпыз ба? Қазақстан халқы ассамблеясы кеңесінде тараздық ұстаз Динара Нұралиева
Қортынды
Қазақ тілінің түйіткілдерін шешудің, оның даму жолындағы қадамдарын қарастырудың нақты бір әдісі, теориясы жоқ. Тіл ұлтпен бірге жасайды, дамыйды, зеріттеледі. Барлық сұрақтың шешімін тапқанның өзінде, келесі бір түйіткіл пайда болады.
