323-тапсырма. Төмендегі күшейтпелі шырайлармен сөйлемдер құрастырып, олардың жасалу жолдарын түсіндіріңіздер.
Сұп-суық, жап-жарық, үп-үлкен, сап-сары, жап-жақсы, қып-қысқа, ұп-ұзын, қап-қара, әп-әдемі.
324-тапсырма. Мәтіннің бірінші мағыналық бөлігінен он шақты сын есімдерді теріп жазып, олардан асырмалы шырай формасында сөз тіркестерін жасап, сөйлемдер құрастырыңыздар.
Ү л г і: Дарынды; аса дарынды. Әйгілі халық композиторы, аса дарынды домбырашы Құрманғазы Сағырбаевтың күйлері бейнелі мәнерлілігімен, домбырада ойнаудың өзіндік айрықша стилімен ерекшеленеді.
Күшейтпелі шырай (Усилительная степень)
Күшейтпелі шырай дегеніміз – заттың бастапқы сындық сапасын күшейте түсетін шырай. Мысалы: жап-жақсы, жап-жарық, үп-үлкен, сап-сары т.б.
Асырмалы шырай (Превосходная степень)
Асырмалы шырай заттың сынын не асыра көтеріп, не тұқырта төмендетіп көрсетеді. Бұл шырай сын есімнің алдынан келіп, күшейткіш демеуліктердің тіркесуі арқылы жасалады. Мысалы: тіпті аласа, орасан зор, тым кішкене, өте жақсы, аса үлкен, ең қадірлі, өте төмен т.б.
Превосходная степень выражает большую или меньшую меру признака предмете, но без сравнения. Она образуется с помощью усилительных наречий.
Усилительная степень указывает на высшую степень признака в одном предмете в сравнении с другим предметом. Он образуется с помощью усилительного слога.
325-тапсырма. Берілген күшейтпелі, асырмалы шырайларды қатыстырып, қысқаша мәтін құрастырыңыздар.
Кіп-кішкентай, ең жақсы, тым әлсіз, өте қызық, қап-қатты, орасан зор, ап-аласа, әп-әдемі, тым биік, өте жинақы, аса ұғымтал, аса ұқыпты, тап-таза, аса белсенді, түп-түзу, өте сезімтал.
326-тапсырма. Сөйлемдерден асырмалы шырайларды тауып, олардың емлесін түсіндіріңіздер.
Бұл аңызда көне музыкалық аспап – жетіген туралы айтылады, аспап – жақындары өліп, өмір оты өшіп, бастарынан бақ кетіп, күн мен ай тұтылып, дүниесі қара түнекке айналған орасан зор қайғыдан кейін туған. Бұндай тым ауыр қайғы-қасіретке қарсы тұрудың жалғыз жолы – көздің жасын төге отырып жеті тіршіліктің символы – жеті ішекті аспап тудыру болды. Қазақ музыкасының ерекше байлығын бір кезде аса көрнекті музыка зерттеушісі Б.Асафьев жоғары бағалаған. Ән, күй, термемен үн қоса жүретін қазақтың музыкасы адам өмірімен, оның тіршілігімен өте тығыз байланысты. Күй мен әнді нақышына келтіріп орындайтын күйшілер мен әншілердің ауылға келуі өнердің нағыз мерекесі болып табылады.
327-тапсырма. Сын есімдерді асырмалы, күшейтпелі шырайларда жіктеңіздер.
Ү л г і:
І. Мен сұп-сұлумын, тым ақылдымын, өте ұқыптымын, кіп-кішкентаймын.
ІІ. Сен әп-әдемісің, нағыз ғалымсың, өте белсендісің, аса абыройлысың.
Сіз өте әдептісіз, тым дарындысыз, жап-жақсысыз, сұп-сұрсыз.
ІІІ. Ол сап-сары, топ-толық, жап-жас, өте өжет.
Сүйкімді, тәуір, жинақы, сыпайы, жасық, өнерлі, ұмытшақ, шыдамды, білгіш, еңбекқор, келбетті.
328-тапсырма. Сын есімнің шырайларын (жай, салыстырмалы, күшейтпелі, асырмалы) төрт торға бөліп жазыңыздар.
Достарыңызбен бөлісу: |
