а) -қан, -кен, -ған, -ген. Отыру, теру, жинау, жеу, тігу. ә) -атын, -етін, -йтын, -йтін. Айдау, сүйреу, тасу, кесу, қалу. б) -ар, -ер, -р. Сезу, оқу, жинау, қазу, жүгіру. в) -мақ, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек. Бару, келу, айту, шешу, тойлау, сезу, сызу.
274-тапсырма. Есімшелерден болымсыз есімше жасаңыздар.
Ү л г і : Кенді игеру; кенді игер+ген; кенді игер+ме+ген (игерген жоқ). Тұжырым айту; тұжырым айт+қан; тұжырым айт+па+ған (айт+қан жоқ). Жобасына тоқталу; жобасына тоқтал+атын; жобасына тоқтал+ған емес; жобасына тоқтал+ма+йтын;
Ұйымдастырылған, зеттейтін, барлайтын, анықтар, шешім қабылдамақ, мәлімет алар, жұмысын жүргізбек, еңбекті талқылар, дайындық жүргізген, маңызын айтқан.
275-тапсырма. Өлең жолдарынан есімше жасап тұрған жұрнақтарды тауып, олардың жасалу жолдарын түсіндіріңіздер.
Бұл бір сөз қасірет айтып хатқа жазған, Оқ тиіп, он үшінде ой түсіріп,
Қалмаған түк қасиет қазақ азған. Бітпейтін жүрегімде бар бір жарам.
Байға мал, оқыған шен мақсат боп, Алданып жегеніме оны ұмытсам,
Ойлайтын жұрттың қамын адам азған. Болғандай жегенімнің бәрі қарам
* * * * *
...Тек жүрсе, тоқ жүрмекті ...Біз жанбасақ лапылдап
Қиын деме білмекті. Аспан қалай ашылмақ.
* * * * *
Қинамайды абақтыға жапқаны,
Қиын емес дарға асқаны, атқаны. Тән көмілер, көмілмес еткен ісім,
Маған ауыр осылардың бәрінен Ойлайтындар мен емес бір күнгісін...
Өз ауылымның иттері үріп, қапқаны.
* * * * *
Оюын ойып, орындап қойып, Қиыннан қиып, қиырдан жиып,
Түр салғандай өрнекке. Құрап сөзді термекке...
276-тапсырма. Берілген етістіктерден (өткен шақ, ауыспалы шақ, мақсатты келер шақ, болжалды келер шақ) есімше жасаңыздар.
Ү л г і : Өндіру; өндір+ген (өткен шақ); өндір+етін (ауыспалы); өндір+мек (мақсатты); өндір+ер (болжалды).
Белгілеу, жалғастыру, бұрғылау, қазу, басқару, қадағалау, жеткізу, салу, анықтау.
Достарыңызбен бөлісу: |
