екен – оказывается. Театрда адам көп екен (Оказывается, в театре много
народа).
рас, шын – правда; верно. Рас, маған биік өкшелі аяқ киім керек Правда,
мне нужна обувь с высоким каблуком).
мүмкін, шығар – возможно; может быть; вероятно. Мүмкін, емтиханды
ерте тапсырасың (Возможно, ты сдашь экзамен
досрочно). Ол әлі келмеген шығар (Может быть, он еще
не пришел).
әйтеуір болар – когда-нибудь; всегда. Әйтеуір, ол бір келер (Когда-
нибудь,он появится). Әйтеуір, Мараттың сөзі тура келді
(Всегда выходит так, как говорил Марат).
тәрізді, секілді – похоже. Ол өтірік айтқан тәрізді (Похоже, он неправду
сказал).
Среди этих слов, такие слова как шығар, болар, екен, керек, қажет, сияқты, тәрізді присоединяются только к концу предложения. Остальные слова могут находиться как в начале так и в конце предложения. Бұлардан басқа да модель сөздер баршылық: бәсе – вот оно что; наконец-то; так оно и вышло; тиіс – необходимо; должно; обязано; следует; әлбетте – конечно; обязательно; разумеется; так точно; әрине – безусловно; конечно; бесспорно; несомненно.
40-тапсырма. Берілген модаль сөздермен сөйлемдер құрастырыңыздар. Тәрізді, секілді (похоже), екен (оказывается), шамасы (скорее всего, вероятно), рас, шын (правда, верно), әйтеуір (когда-нибудь, всегда).
Ү л г і:Әлем таныған ел болу үшін тіліміздің жұлдызын биіктетуіміз керек. 41-тапсырма. Өлеңді жаттап, мағынасын түсіндіріңіздер. Өлең жолдарындағы етістіктің шақ категориясын тауып, олардың түрлерін ажыратыңыздар. Ана тілі – ұрпақ тілі
Батар, кетер келмеске күнім менің, Сол тіліммен дүниені атадым,
Қалар, бірақ, киелі тілім менің. Таптым бүкіл тіршіліктің атауын.
Қасіретті шақтарда түңілгенде Жатты онда аманаты ананың,
Қасиетті тілімнен түңілмедім. Жатты онда аманаты атаның.
(М. Мақатаев) (С. Мәуленов)
* * * * * Сақтар болсаң халқыңды – тілді сақта, Дей алмас қайдан әкелді,
Баға жетпес мұра жоқ тілден басқа! Бар тілден үйрен білімді.
Тілден өзге жиһаздың бәрін түгел Ұмытсаңдағы бөтенді,
Базарлайсың қалтаңда ақшаң жатса. Ұмытпа ана тіліңді.
(Ә. Сәрсенбаев) (А. Тоқмағамбетов)
