Араб графикасына негізделген қазақ жазуы: жәдид жүйесі - Араб жазуының қазақ тілінің дыбыстық заңдылығына сәйкес келе бастаған, демократияланған түрі – жәдид деп аталады.
- Жадид жазу үлгісінің басты ерекшелігіне - дауысты дыбыстардың харакаттар арқылы емес, таңба арқылы берілген. (таби’ат)табиғат, (та’ам) тағам, (ашиқ) ғашық, (ақил) ғақыл, (алим) ғалым, (ибрат) ғибрат, (ажа’иб) ғажайып, (ажаб)
Араб графикасына негізделген қазақ жазуы: жәдид жүйесі - Араб жазуының қазақ тілінің дыбыстық заңдылығына сәйкес келе бастаған, демократияланған түрі – жәдид деп аталады.
- Жадид жазу үлгісінің басты ерекшелігіне - дауысты дыбыстардың харакаттар арқылы емес, таңба арқылы берілген. (таби’ат)табиғат, (та’ам) тағам, (ашиқ) ғашық, (ақил) ғақыл, (алим) ғалым, (ибрат) ғибрат, (ажа’иб) ғажайып, (ажаб)
Ұлттық әліпби жасаудың алғышарттары - Жәдид жүйесінен басталған реформа одан ары жалғаса берді. А.Байтұрсынұлы 1910 жылдардан бастап араб жазуын қазақ тіліне ыңғайластырып, жақындатуды қолға алды.
- А.Байтұрсынұлы әліпбиінде 24 әріп, 1 дәйекше болды. Ал дыбыстың саны, ғалымның өзі айтқандай – 43. Графеманың бесеуі (а, о, ұ, ы, е) дауыстының, 17-і (б, п, т, ж, ш, д, р, з, с, ғ, қ, к, г, ң, л, м, н) дауыссыздың, 2-і ( у, й) жарты дауыстының таңбасы. Ал фонеманың 9-ы (а, ә, о, ө, ұ, ү, ы, і, е) дауысты, 34-і (б, б ’ , д, д ’ , п, п ’ , т, т ’ , ж, ж ’ , ш, ш ’ , р, р ’ , з, з ’ , с, с ’ , ғ, қ, к, г, ң, ң ’ , л, л’ , м, м ’ , н, н’ , у, у’ , й, й’ ) дауыссыз. Сөйтіп, ғалым тіл дыбыс-тарын бір жарым есе аз әріп таңбаға сыйдырып, өз кезеңінде ең үнемді әліпби түрін жасады
Ұлттық әліпби жасаудың алғышарттары - А.Байтұрсынұлының әліпбиін 1913ж. Стамбулда өткен кеңесте түрік, араб, иран жазуы үлгі етуге уағдаласып, қазақ жазуы ресми түрде 1924ж. бекіткенімен, әліпбиге берілген жоғары бағаға қарамастан түркі халықтарынан әзербайжан жазуы 1922ж. көшкеннен бастап басқа түркі жазулары да әр-сәрі күйде қалды.
Достарыңызбен бөлісу: |
