Қазақ тілінің шығу тарихы туралы түркі тілдері тіл туыстығына



бет1/90
Дата29.03.2023
өлшемі401,97 Kb.
#77264
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   90
Байланысты:
қазақ тілі көк кітап-1 (1)


ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ШЫҒУ ТАРИХЫ ТУРАЛЫ

1

Қыпшақ бұтағы

қазақ, құмық, қарақалпақ, қарашай, мақар, қарайым, ұрым, қырышақ

2

Оғыз бұтағы

әзірбайжан, түрікмен, гагауыз, балқан түріктері, түрік

3

Қарлұқ бұтағы

өзбек, ұйғыр

4

Аралық бұтақ

қырғыз, алтайық, хақас, тува, салар, сары ұйғыр, шор, тофа, шұлым

5

Чуваш




6

Саха







  • Көне түркі тілдері мыналар: хазар, бұлғар, ғұн, көк түрік, сақ, авар.

  • Түркі тілдері орналасу аймағына қарай 6 топқа бөлінеді:

1

Оңтүстік тобы

түрік, гагауыз, әзербайжан, түркімен

2

Батыс тобы

қарайым, қарашай, құмық, татар, башқұрт

3

Орталық топ

қазақ, қарақалпақ, ноғай, қырғыз

4

Шығыс тобы

өзбек, ұйғыр, сары, салар

5

Солтүстік тобы

алтай, шор, хақас, тува, тофа, саха

6

Чуваш тобы






  • Түркітану ғылымында түркі тілдерінің дамуын (Н.Баскаков) алты кезеңге бөліп қарастырады.

  • Түркі халықтарының жазба тілі V-VIII ғасырларда дүниеге келген. Тіл ғылымында бұл жазба ескеркіштері "Орхон-Енисей ескерткіштері" деп аталады. Олар: "Күлтегін", "Тоныкөк", "Білге қаған" т.б. Бұл жазуларды көпке дейін ғылыми түрде оқуға мүмкіндік болмады. Сондықтан оларды рун (құпия) жазулары деп атады.

  • X-XV ғ.ғ. түркі халықтарының жазбаша тілі ерекше дамыды. Осы кезеңде дүниеге келген шығармалар: Махмұт Қашқари "Диуани лұғат ит-түрк" (1073-1074, Жүсіп Баласағұни "Құдатғу білік" (1067-1070), Ахмет Яссауи "Диуани хикмет" (XII ғ.), "Кодекус Куманикус " (1003) т.б.

  • Қазақ жазуы төмендегідей жазу түрлерін қолданды:

Араб жазуы (1929 жылға дейін);
Латын жазуы (1929 – 1940 ж.ж. арасы);
Кириллица (орыс) жазуы (1940 жылдан бастап);

  • Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының тұрғылықты халқы – қазақ халқының және шетелдерде (Өзбекстан, Қырғызстан, Түркия, Ресей, Қытай, Монғолия т.б.) өмір сүріп жатқан қазақтардың ұлттық тілі.





Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   90




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет