Қазақ тілінің шығу тарихы туралы түркі тілдері тіл туыстығына


У дыбысына аяқталған етістікке тұйық етістіктің -у



бет9/90
Дата29.03.2023
өлшемі401,97 Kb.
#77264
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   90
Байланысты:
қазақ тілі көк кітап-1 (1)

У дыбысына аяқталған етістікке тұйық етістіктің -у жұрнағы жалғанса, екі у әрпі қатар жазылады. Қуу, жуу, жауу, сауу т.б.

  • Тұйық етістіктің -у жұрнағы и дыбысына біткен етістікке жалғанғанда, ю әрпіне өзгеріп жазылады. Мысалы, Ти+у=тию, ки+у=кию, жи+у=жию, қи+у=қию.

  • Я, ю әріптерінен бұрын ы, і дыбыстары естілген сөздің бәрінде де олардың орнына и әрпі жазылады. Қияқ, дария, қия, зиян, қию, ақию т.б.

  • Ю, я әріптері йу, йа болып оқылғанмен, ю, я ретінде жазылады. (аю, жою, қоян) Ескерту: Дәстүрлі принцип бойынша аздаған сөздерде ю әрпі жазылмай, иу, йу әріптері сақталып жазылады. Мысалы: айуан, хайуанат, кейуана, миуа, қиуа т.б.

    ДАУЫССЫЗ ДЫБЫС

      1. Дауыссыз дыбыс өкпеден шыққан ауаның ауыз қуысында кедергіге ұшырап шығуынан жасалады.

      2. Қазақ тіліндегі дауыссыз дыбыстар: б, в, г, ғ, д, ж, з, й, к, қ, л, м, н, ң, п, р, с, т, ф, х, һ, ц, ч, ш, щ, (у).

      3. Дауыссыз дыбыстар үн мен салдырдың қатысына қарай ұяң, үнді және қатаң болып 3-ке бөлінеді. Оны төмендегі кестеден көруге болады:

    1

    Ұяң

    үн мен салдырдан тұрады, салдыр басым

    б, в, г, ғ, д, ж, з, һ

    2

    Үнді

    салдырдан үні басым

    й, л, м, н, ң, р, (у)

    3

    Қатаң

    тек салдырдан тұрады

    к, қ, п, с, т, ф, х, ч, ц, ш, щ

    4. Кейбір қатаң дауыссыздардың ұяң сыңарлары бар. Олар:



    Достарыңызбен бөлісу:
  • 1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   90




    ©emirsaba.org 2024
    әкімшілігінің қараңыз

        Басты бет