«Қазақ тілінің сөзжасам сөздігі» бойынша сөзжасамдық ұя мен тізбекке семантикалық жəне уəждік талдау
Ата-атала-аталау-аталас-аталастық-аталат-аталату
жүктеу/скачать 0,71 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ата-аталық; Ата-атаман; Ата-атай; Ата-атакеш. Аталық
- Ата-атақоныс-атақыран-атамзаман-атамирас-атажұрт-атамқазақ-атамұра
| Ата-атала-аталау-аталас-аталастық-аталат-аталату
Атала-суға ұн немесе талқан шылап жасаған суық көже. Үйде көжеқатыққа ет қалмағанда бармақ басындай майды шыжғырып, болмаса қайнаған қара суға ұн немесе диірменге тартылған талқанды шылап, күйіп кетпес үшін астының отын баяу жағып қайнатып А. жасаған. Аталау- ет. Айту, сөйлеу, айта салу, шалуыттау, баяндау, дәттеу, көйту, әңгімелеу, тантырақтау, көгіту, ширу, т. б * Аузыңа келгенді аталамай қой әрі деген сияқты. Аталас-бір атадан тараған, өзара қыз алыспайтын қауым, ру тармағы, ру аталарының ұрпақтары. Қазақта жеті атаға дейін А. туысқа саналып, отбасы құруға рұқсат етілмеген. Бұның түйіні тағы да «адамның ана сүйегін, әке қанын, Тәңірі жанын береді» деген өзіндік философиядан туған. Аталастық- з а т. Туыстастық, руластық, ағайындастық мағынасында қолданылады. Ата-аталық; Ата-атаман; Ата-атай; Ата-атакеш. Аталық Донор аналығын ұрықтандыруға арналған еркек жынысты ағза. АТАМАН Патшалық Ресей тұсында әскери, әкімшілік, полициялық қызмет атқаратын, сайланған немесе тағайындалған бастық. АТАЙ Атасымен тұстас қарт адамға құрмет білдіре айтылатын атауыш сөздерді айтамыз. АТАКЕШ Көне заманда басшы, ру басы дегенді білдірген. Ата-атақоныс-атақыран-атамзаман-атамирас-атажұрт-атамқазақ-атамұра Атақоныс дегеніміз - атадан балаға мирас болып қалып отырған, кіндік қанымыз тамған киелі аймақ. Халқымыз "Ұлтарақтай болса да, ата қоныс жер қымбат" деп бекерден бекер айтпаған. Атамзаман- баяғыдан, ежелден мағынасын білдіреді. Атамирас, атамұра - атадан балага, баладан немереге қалдырылған ескерткіш. Әбілден Нұрымға, Нұрымнан Мұрынға атамирасындай болып қалған «Қырымның қырық батыры» бұған толық дәлел (Қ. Жұмалиев). Сарыарқа жері байдікі, жер бітті ме кедейге. Дауласа кедей бай зекіп, атамұрам демей ме? (Б. Майлин). Атажұрт -этникалық ұжымның (ру, тайпа, тайпалық одақ, елдің) байырғы ата-бабадан ұрпақтарына мирас болып қалған ежелден өсіп-өнген, өрбіген, ел болып қалыптасқан тарихи мекені. Атамқазақ - дегеніміз кезінде атамқазақ айтып кеткен деп айтып жатамыз, бағзы заманда айтылған сөздерді атамқазақ айтып кеткен деп айтамыз. |