Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти

АНА ТІЛІ

9

№22 (1332) 

2 – 8 маусым 

2016 жыл

 ПЕРДЕСІЗ КӨҢІЛ

«МҰҒАЛІМ  ЛДИ», 

«ҒАЛЫМ  ЛДИ»...

Алаш – оның ұраны,

Алаш – оның жыр-әні.

Алаш десе асығы,

Алшысынан тұрады!

 (Журналистік фольклордан)

Ол – шаңырақтағы он бес перзенттің 

онын шысы. Оныншы баланың қашанда 

жолы құтты болады.  йткені, оның ана-

сына «Батыр ана» атағы беріледі. Бұл от-

басында бір керемет дәстүр бар. Анасы 

балаларының атын атамайды.  йткені, 

әрбір ұл-қызды атасы мен әжесінің меншігі 

деп санайды. Оларға ес біле бастағаннан 

«сіз» деп тіл қатады. С йтіп, бұл үйдегі әр 

бала бесіктен белі шықпай жатып құрмет 

к реді. К зімізді тырнап ашқаннан ұлы 

айқайға құлағымыздың құрышын қандырып 

скен біз, әрине, бұларға қызыға қараймыз. 

Диханға жас кезінен жамалған аттың бірі – 

«мұғалім әлди». Бертін келе «ғалым әлдиге» 

айналды. Бұл да – бір ғажап тағылымды 

тәрбиенің бір к рінісі.  зге жұрт перзентін 

« й, сен адам болмайсың, қарашы әне, 

жұрттың баласын...» деп, желкесінен 

түйгіштесе, бұлар алақанға салып аялайды. 

Ертелі-кеш «ғалым әлди» деп әлдилеп, тәтті 

әуенмен тербетіп  сірген соң балалары 

ғалым болмай қайтеді?! 

Осы әулеттің қай әлдиі де тай күнінен 

тұлпар тектес екенін танытты. «Үлкен 

әлди»  мірхан Мәскеудің ет және сүт 

неркәсібі институтын бітірді. Бірқатар 

беделді мекемелерді басқарды. «Журна-

лист әлди» Дархан Мәскеу мемлекеттік 

университетін бітіріп, биліктің биігіне 

к теріліп, кейін еліміздің Мәдениет және 

ақпарат министрі болды. «Шымкенттегі 

әлди» Бархан – Мәскеудегі Бауман атындағы 

жоғары техникалық университеттің түлегі. 

«Қаратаудағы әлди» Нұрмахан мен «элек-

трик әлди» Абылайхан да – Оңтүстік  ңірдің 

абыройлы азаматтары.  мірден ерте кеткен 

«кіші әлди» Ерхан да парасатты перзенттің 

бірі еді. 

Осылардың ішіндегі «біздің әлди» – 

Дихан Қамзабекұлы о баста-ақ ғылымға 

бір табан жақын болатынын сәт сайын 

байқата бергенге ұқсайды. Оған аяғы ауыр 

кезінде анасы аттан құлап, мертіге жаз-

дапты. Сонда  зінен бұрын шарананың 

жайын ойлап, жазым етіп алам ба деп қатты 

қамығыпты. К рер жарығы бар нәресте 

аман-есен дүниенің есігін ашып, ата-ана-

сын қуанышқа б леген. «Бұлқынып жа-

тыр, ұмтылып жатыр, қарашы, Кішкентай 

жүрек к рсетіп жатыр қарсылық», – деп 

Мұқағали ақын айтқандай, бұл да титімдей 

кезінен мінезді екенін аңғартқан. Бірде 

жұрт мәшиненің қорабына мініп, жұмысқа 

асығып тұрғанда, анасына мұз астынан 

жылтырап к рінген әлдебір ойыншықты 

алып бер деп қиғылық салыпты. Үрзада 

апа ауылдастарын иіріп қойып, ұлының 

к ңілін қимай, мәшинеден түсіп, мұзды 

ойып, әлгі ойыншықты қолына ұстатыпты. 

Ол осындай беймаза бала болып  сіпті. 

Жеңгесі Ұлдар Есбайқызы: «Сол үйдегі 

қайнымды бәріміз «Шыжылдақ» дейтінбіз. 

мірі жылайтын да жүретін. Абысында-

ры шыдай алмай: «Жеңеше, құйрығынан 

салып-салып жіберсеңші» дейтін. Сонда 

жеңешем екі алақанына қарап: «Қалай 

ұрамын, мыналардың ізі қалып қояды 

ғой» деуші еді», – деп еске алады. Бірақ 

Д и х а н н ы ң   ш ы ж ы л д а қ т ы ғ ы   к п к е 

бармаған секілді. Есейе келе әкесінің 

қатал мінезіне бейімделіп, мазасыздығы 

әдіре қалған сыңайлы. Онымен таныс-

біліс, дос-жаран болған отыз жылдың 

ішінде шыжылдағанын бірде-бір рет 

к рмеппіз. Бала кезінде ағайын-туыстары 

оны «Диқаш» деп атайды екен. Сонда 

атасы Мықтыбек: «Мұның атын Диқаш 

қойғанша, Қиқаш қоймадыңдар ма?!», – 

депті. Сірә, айтқанынан қайтпайтын қиқар 

болған тәрізді. Бірақ қазіргі сабырлы да 

салмақты Диханның кейпіне қарап, олай 

деп ойламайсың. Соған қарағанда оның 

бір кездегі қиқарлығы туған ауылы – 

Келтемашаттың Тентек к шесінде қалып 

қойса керек.

Кейіпкеріміздің есеп-қисаптан г рі 

гуманитарлық ғылымға бейім екені әу баста-

ақ белгілі болды. Т рт-бес жас шамасында 

ағасы Дарханға ілесіп, ет қызуымен мектеп-

ке барыпты. Талабы тас жарайын деп тұрған 

баланы жылы қарсы алған мұғалім оған бір 

санға бір санды қос деп тапсырма беріп, 

соның қосындысын сұрапты. Сонда бұл: 

«Он бір» деп ойына түскен цифрды айқайлап 

айтыпты. Мұғалім жайлап қана «Жетіге 

толғанда келе ғой», – депті... 

Бала күнінде үлкендер Диханның тілін 

қызықтап с йлете берген секілді. Жұрттың 

осы ықыласы оны да едәуір жігерлендірген. 

Бұл туралы «Соның бірінде сойқан грипп 

тиіп қалжыратып тастағанда «Суық ба-

сымнан тиіп, аяғымнан шығып кетті» 

деппін. Тағы бірде «Бұрын орысша жақсы 

с йлейтін едім, тұмау тигеннен кейін 

ұмытып қалдым» деп соғыппын. Кішкене 

күнімде адам түсінетін тілден басқа әйтеуір 

былдырлағанның,  тірік с з құрағанның 

бәрі – «орыс тілі» деп ойлайтынмын...», – 

деп еске алады  зі. Қазір де біздің Дихан 

ара-тұра тележурналистерге орыс тілінде 

сұхбат беретіні болмаса, негізінен ана тілінде 

с йлейді. Соған қарағанда бала кезінде 

тиген қалың тұмаудың табы әлі де қалып 

қойған болуы керек.

Балалық шағымызда әке-шешеміз: 

«Инені қолға ұстаған кезде абайлаңдар. 

Аяққа кіріп кетсе, заулап отырып, жүрекке 

жетеді», – деп бәріміздің зәремізді алатын. 

Бірде үйде бір топ бала ойнап отырғанымызда 

Аққасен деген кластас досымыз: «Ойбай, 

ішіме ине кетіп қалды!», – деп айқайлап 

жібергені бар. С йтті де, б лменің ішінде 

« лем-ау,  лем...», – деп безек қақты. Біз 

тілсіз қалдық. Демімізді ішімізге тартып, 

әліптің артын бағып отырмыз. Балалардың 

бірі: « не, ине жерде жатыр ғой», – дегенде 

ғана аласұрған Аққасеніміз әзер тілге келді. 

Ал сондай бір ине кейін Диханның табаны-

на кіріпті. К кесі оны жүк мәшинесімен 

Саст бедегі дәрігерге апарып, инені ар-

жас пері Сұлтанхан Аққұлыұлы еді.  дебиет 

және  нер институтының ел үміт күткен екі 

ұланы ғылыми тақырыптарын жүйелеп, 

бұрынғы одақтың бай мұрағаттары мен 

кітапханаларын бетке алып, ұзақ мерзімге 

сапарға шықты. Мәскеу, Санкт-Петербор, 

Омбы, Орынбор, Ташкент қалаларында 

болып, бағалы деректер тапты. Бұрынғы 

одақтың астанасында бұрқ ете қалған 

әйгілі тамыз бүлігін  з к здерімен к рді. 

Бұл сапарда Диханның салмақтылығы 

мен тиянақтылығының, Сұлтанханның 

жанкештілігі мен батылдығының пайдасы 

тиді. Бермесіңді тартып, қимасыңды жұлып 

алатын Сұлташ батыр Кеңес елінің аса 

құпия мекемесі – Мемлекеттік қауіпсіздік 

комитетінің т рағасы Вадим Бакатиннің 

кабинетіне кіріп, тағайындалғанына бір-

ақ күн болған жаңа басшымен жүздесіп, 

оған қоса қыруар құжатты әкетуге келісіп 

шықты. Бұл сапардың ең үлкен жаңалығы 

– жігерлі жігіттердің Мәскеу кітапханасы 

қорындағы Қазақстанға қатысты  сирек 

кітаптардың бір-бір данасын елге жеткізуге 

рұқсат алуы. Алып мемлекет күйреп, 

әркім басымен қайғы боп жатқан кезеңде 

кеңпейілділік танытқан Мәскеу жағы 

«Қазір-ақ ала беріңдер!», – деп ықылас 

білдірген. Бұлар мұншама к п кітапты 

здерімен бірге әкете алмайтын еді. 

Ендігі шаруа – елге жеткен соң Ғылым 

академиясының басшыларына кіріп, 

келісімді рәсімдеу, сосын арнайы адам 

жіберу. Бірақ академияның сол тұстағы 

басшылары бұған жете мән бермеді. Сірә, 

баланың әңгімесі деп қараған сыңайлы. 

Тіпті тау-тасты жарып  тетін сайыпқыран 

Сұлтанханның құйын-перен мінезі де 

біздің бюрократияның берік қамалын бұза 

қоймады. Ал қазір сол жәдігерліктерді ар-

балап алтын апарсаң да ала алмайсың. 

Есесіне есепсіз мәлімет арқалап қайтты. 

Екеуінің де ғылыми еңбектері жоғары 

бағаланды. Кандидаттық диссертацияларын 

сәтті қорғады.  детте бірқатар ізденушілер 

ғылыми еңбегін бітірген соң бұл тақырыпты 

жылы жауып қояды. Бұл екеуі  йтпеді. Бірі 

Смағұлды, екіншісі  лиханды отыз жылға 

«Еңбекші қазақта» жарияланғанын, сол 

күні Смағұл Сәдуақасұлы арнайы мақала 

жазғанын атап к рсетті. Оған қоса «Еңлік-

Кебектен» де бұрын киіз үйде сахналанған 

қойылымдар бар екенін айтты. Сондай-

ақ ұзақ жыл бойы қазақтың жоғары оқу 

орындарының тарихы 1928 жылы ашылған 

Қазақ педагогика институтынан бастала-

ды деген тұжырымға (оның  зі 1926 жылы 

Ташкентте ашылып, арғы негізі 1918 жылғы 

педкурстан қаланғанын ұмытып) табан 

тірегеніміз де рас. Диханның дерегі бұл 

мерзімді де  згертті. Оның анықтауы бойын-

ша, қазақтың алғашқы жоғары мектебі 

– 1920 жылы Орынборда ашылған Қырғыз 

халық-ағарту институты (КИНО). Ах-

мет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы 

және басқа Алаш зиялылары сонда қызмет 

істеген. Мұхтар Мырзаұлы деген азамат осы 

оқу орнының ректоры болған. 

Ол ұлт ақын-жазушыларының басын 

қосқан, 1924 жылғы «Алқа» ұйымы бағдар-

ла масын да ҰҚК мұрағатынан тауып, жария-

лады. Мұны ғалым «Алаш қайраткерлерінің 

ортақ тұжырымдамасы, бірлескен еңбегі» 

деп дәлелдеді.

Бұл Дихан Қамзабекұлының ғылымға 

әкел ген жаңалықтарының бірсыпырасы 

ғана...

ҚАРА ШАЛДЫҢ 

ҚАМШЫСЫ

 

Қамалы жоқ алмаған,

Қаласы жоқ бармаған.

Қаламынан ешнәрсе,

Қалтарыста қалмаған.

 (Журналистік фольклордан)

Жас кезінен ғылыми ортаға кең танылған 

Дихан Қамзабекұлының зерттеушілігі 

мен қаламгерлігі қатар  рістеді. Білімі 

терең, тапқан-таянғаны жеткілікті екеніне 

қарамастан, сол жиған-тергенін қағаз бетіне 

түсіруге келгенде қаламы мүжіліп тұратын 

ғалымдар болады. Біздің кейіпкерімізге 

бұл жағынан мін таға алмайсың. Қорғасын 

әріптің уын жұтқан кәнігі баспас з 

бірер жыл қыстап, Арқа т ріне қайта 

оралды. Бұрын да бір үйдің тұрғындары 

еді. Қазір де университет жанындағы 

қызыл үйді бірге мекендейді. Асқан та-

лант иесі, профессор-әнші Кенжеғали 

Мыржықбайдың к ші-қон траекториясы 

да дәл осындай. Ғалымдар қонысының 

з і н д і к   м е н т а л и т е т і   қ а л ы п т а с қ а н . 

Бұрынғы мекенжайдың маңайында еркін 

пікір алысатын «Ақпарат алаңы» бар 

еді. Оның есесіне, қазіргі ауланың сырт 

жағында «Профессор Серік Негимов 

сүрлеуі» бар. Ілім мен білімнің біраз проб-

лемалары осы бейресми сүрлеудегі сейіл 

кезінде шешіледі. Аулада бас қосатын 

ақсақалдар алқасы мен к шпелі к ршілер 

кеңесі к п нәрсені  згерте алады. Осы 

кеңестердің бәріне Диханның ықпалы 

жүреді. Аға буын оны үлкенді сыйлай 

білетіні үшін, алдынан кесе  тпейтіні үшін 

қадірлейді. 

Тағы бір үлгілі қасиеті –  ткелде 

дос ауыс  тырмайды, тұрақты сыйласа-

тын адам дарының құрамын ешқашан 

жаңартпайды. Бота тірсек бозбала кезінде 

Астанаға алғаш к шіп келгенде танысқан 

дос-жаранда рымен,  тілеулес  ағаларымен 

әлі күнге дейін жақын араласады. Атақ 

пен абырой, билік пен бедел оның 

мінезін құбылта алған жоқ. «Дарын» 

мемле кет тік жастар сыйлығын алды, 

Шоқан Уәлиханов атындағы сыйлықты 

иеленді, филология ғылымының док-

т о р ы ,   п р о ф е с с о р   а т а н д ы ,   Ұ л т т ы қ 

Ғылым академиясының корреспондент-

мүшесі болып сайланды. Бәз-баяғы 

қалпы. Еуразия ұлттық университеттің 

п р о р е к т о р л ы ғ ы н а   т а ғ а й ы н д а л д ы , 

докторлық диссертация қорғататын ар-

наулы кеңестің т рағалығына бекітілді. 

Сол кейпінен айнымады.  ңіріне орден 

тақты. Президенттікке үміткерлерден ем-

тихан алатын лингвистикалық комиссияға 

мүше болды. Сонда да  ңін  згертпей,  з 

бейнесін сақтай білді.

Қарапайым әрі ширақ жас прорек-

торды танымайтын адам оны қапелімде 

университет басшыларының бірі деп 

ойлай қоймайды. Бірде ректор оқу орны 

жанында жеңіл киіммен серуендеп жүрген 

Диханға қызметке жаңа келген құрылыс 

б лімінің басшысын таныстырады. Ал 

біздің кейіпкеріміздің қандай қызмет 

істейтінін айтуды ұмытып кетеді. Сол 

арада екеуіне ортақ бір шаруаны тапсыра 

қойыпты. Жаңа қызметкер бюрократияға 

сәл бейімдеу болса керек, Диханға «Маған 

ертең кіріп кет!», – деп әмір беріп үлгереді. 

Жымия күліп, жылы қоштасқан проректор 

таңертең оны  з б лмесіне шақырады. 

зін іздеген адамның кім екенін енді ғана 

ұққан әлгі жігіт асып-сасып, қысылып-

қипақтап, қайта-қайта кешірім сұрайды. 

Сонда ол жаңа қызметкерге бар болғаны 

«Сабыр сақтамадыңыз ба?», – депті. Сол 

салмақтылық пен сабырлылықты  зі де 

үнемі серік етіп келеді.  

Бала кезінде бау-бақшасы жайқалған, 

тал-терегі мол бұлардың үйінен артылған 

ағаш алу үшін жұрт ағылып келеді екен. 

Бірде терек алушылар келіп жатқанда 

к кесі оны іздеп, дауыстап «Дихан» деп 

шақырған ғой. Сонда бір  збек «Менинг 

исмим да Деққон, – депті. Сол айтқандай, 

еңбек ету мен тер т гу ұғымдарымен мәндес 

есімі түркі халықтарына ортақ біздің 

Деққон алаштанудың керегесін кеңейтіп, 

шаңырағын тіктеуге барынша күш салды. 

Шәкірттерін осы тақырыпқа бейімдеп, 

ғылыми мектебін қалыптастырды. Еура-

зия ұлттық университеті жанынан «Алаш» 

мәдениет және рухани даму институтын 

құрды.  зі оның алғашқы директоры 

болып, талай ғылыми жобаларды жүзеге 

асырды. «Смағұл Сәдуақасұлы», «Алаш 

және әдебиет», «Руханият», «Пайым», 

«Алаштың рухани тұғыры», «Түркістан 

алқасы» және басқа монографиялық 

еңбектерін оқырманға ұсынды. Алаш 

арыстары Смағұл Сәдуақасұлының, 

Қошке Кемеңгерұлының, Хайретдин 

Болғанбайдың, Жүсіпбек Аймауыт-

ұлының, Сәдуақас Ғылманидың, тағы 

басқа қайраткер-қаламгерлердің бір неше 

томдық жинақтарын әзірлеп, бастырып 

шығарды. 

Хо-о-ш, енді не қалды  зі айтылмаған?.. 

А-а.., ерекше тоқталатын тағы бір тақырып 

– Дихан ның бас киімдері. Онда кәдімгі 

қалпақ тың жеті атасы бар. Шошайғаны, 

тайпа ғы, ашылған тюльпан тәріздес 

жайы лып жататыны, алты сайлысы, 

сегіз қырлысы, күләпара пішіндес болып 

күмпиіп тұратыны, жазғысы, күзгісі, 

қыстығы дейсің бе, әйтеуір жеткілікті. 

Сірә, ауа райы мың құбылатын Астанаға 

ертерек жеткен ол табиғаттың кез кел-

ген мезгілінде қалай киіну керектігін 

жетік меңгерген-ау деймін. Ал енді осы 

түр-сипаты бірінен-бірі  тетін қадірлі 

қалпақтар Диханның онсыз да бағалы ба-

сын биіктетіп к рсетеді.  

* * *

Бір кезде анасы Үрзада бабалардан 

мирас болып келе жатқан жәдігерліктерді 

балаларына үлестіргенде оныншы пер-

зентке атасының мүйіз сапты қамшысы 

бұйырыпты. Бұл қастерлі дүние Диханның 

т ргі б лмесінде сақтаулы. Қасиетті құн-

дылық ұқыптылығы аңызға айналған 

Гүлбайра келіннің ерекше қамқорлығына 

алынған. 

Кейуананың «ғалым әлдиіне» қара 

шалдың қамшысын тарту еткені тегін 

болмаса керек. К кесі «оған сәл-пәл 

күш жетпей тұр» деген соң  зін- зі әлі де 

қамшылай түссін деген шығар... Осындай 

аманат артылған соң онсыз да қамшы сал-

дырмайтын Диханның жүйрік болмасқа 

шарасы бар ма?!   

Айтпақшы, Диханмен түйдей құрдас, 

қазақ  нерінің қайталанбас хас тұлғасы 

Бекболат Тілеухан да – он т рт құрсақ 

к терген ардақты ананың оныншы пер-

зенті. 

Сіздің де оныншы балаңыз осы 

екеуіндей күллі қазақ жұртына танымал 

азамат болсын деген игі тілек қой біздікі...

Бауыржан ОМАРҰЛЫ

ОНЫНШЫ

ОНЫНШЫ

перзент

найы аппаратпен алдырады. Сонда бұл 

қайсарлықпен шыдағаны  з алдына, «Ине 

дененің қай жеріне кірсе де жүрекке ба-

рып бір-ақ қадалады» деген с з балаларды 

сақтандыру үшін айтылса керек», – деп 

міріндегі алғашқы ғылыми тұжырымын 

жасапты. 

Бір кезде оның жалтыраған мұз астынан 

ойыншық іздеуі тегін емес екен. Ізденіс 

ұғымы бүкіл ғылыми ғұмырнамасына  зек 

болды.  зі құралыптас жігіт-желең қыз 

аңдып, қызық қуып жүргенде бұл бұрынғы 

одақтың бүкіл беделді мұрағаттарын шар-

лап, Алаш тарихына қатысты құнды дерек-

тер тапты.  лі күнге дейін сол еңбегінің 

жемісін к ріп келеді.

ШАЛ ІШІНДЕ БАЛА ЖҮР...

 

Жылқы ішінде ала жүр,

Шал ішінде бала жүр.

Шал ішінде жүрсең де,

Бізді есіңе ала жүр...

 (Журналистік фольклордан)

Сары ауыз балапан кезінен қолына 

қалам ұстады. 7-сынып шамасында алғашқы 

мақалалары жариялана бастапты. Бірде 

аудандық газеттен 3 сом 50 тиын қаламақы 

алыпты. Ол кез үшін бұл дегенің к л-к сір 

ақша. Сол тұстағы жазуға таласы бар бүкіл 

бала секілді Дихан да «Қазақстан пионері» 

газетіне  з мақалаларын жолдап тұрды. 

р мақаласы шыққан сайын қаптап хат 

келеді. Хаттардың мазмұны бір сарын-

ды. «Сендердің кластарыңда қанша бала 

бар? Оның нешеуі пионер? Біздің пио-

нер дружинасы Аркадий Гайдар атын-

да. Сендердікі ше? Комсомолға қашан 

тейін деп жатырсыңдар? Айтпақшы, 

мектептеріңде интернационалдық достық 

клубы бар ма? Бізде бар.  йткенде Луис 

Корвалан мен Анджела Дэвисті қолдап, 

жиын  ткіздік» деп аңыратып тарта береді. 

Соның бәріне бұл ерінбей отырып  жауап 

жазады. Кейбіреулері сурет сұрайды. Суретті 

к руге құмар болатындар – негізінен 

қыздар. Олардың  тінішін орындамауға 

намысы жібермейді. Бірақ аядай ауылдан 

тәуір фотографты қайдан табарсың? Оның 

үстіне Келтемашаттың келте қайыратын 

әуесқой фотографтары түсірген солғын 

суреттер жер түбінен әсерлі хат жазған 

әйбат қыздарға жіберуге жарамайды. Сол 

үшін аудан орталығына барасың. Бірде 

н сер құйып кетіп, Ванновканың жо-

лында ваннаға түскендей малшынды. 

Соған қарамай су болған шашын бір  сипап 

жіберіп, қасқайып тұрып, объективке 

маңдайын тосқан. Шынын айту керек, су-

рет біртүрлілеу болып шықты. «Ну, погоди!» 

мультфильміндегі қасқырдың шашы сияқты 

бір тұсы үрпиіп, екінші тұсы жылмиып тұр. 

Қысылса да жіберді соны қыздарға. Сірә, 

басқа қарамай, шашқа қарайтын жеңілтек 

қыздардың қолына түссе керек, к бісі ха-

барсыз кетті. Содан бері біздің кейіпкеріміз 

сурет мәселесіне қатты мән береді. Тіпті 

мұрағаттан табылған сирек суреттердің 

зінен сыр іздеп, ұзақ үңіліп отырады. 

Жас күнінен ақсақалдарға үйір болды. 

Қазақ әдебиеттану ғылымының абызы, 

академик Серік аға Қирабаев жас тұлпарды 

үкілеп бәйгеге қосты. С зі уәлі, аузы дуалы 

академик-жазушы Зейнолла аға Қабдолов: 

«Бізге Дихандар керек!», – деп әдебиеттану 

әлеміне тағы бір таланттың келгенін ел 

алдында жария етті. Сұлу с здің сардары 

Зекеңнің бұл толғамы «Ғылымға осындай 

қабілетті жастар керек», – деген с здің 

баламасындай болып жұрттың жүрегінде 

жатталып қалды. Алаштың ардақтысы 

айтқандай, ақтаңдақтарды зерттеуге Дихан 

секілді табанды зерттеушілердің қажет 

екендігі дау тудырмайтын еді.  дебиет 

және  нер институтындағы алғашқы б лім 

меңгерушісі, к рнекті мемлекет және қоғам 

қайраткері, сымбатты да сырбаз Мүсілім аға 

Базарбаевтан к п нәрсе үйренді. Ол кісі бір 

нәрсеге риза болғанда, «Жігіт-ақ екен!», – 

деп сүйсінетін. К рші б лімде ұлтымыздың 

ұлағатты ақсақалы,  уезовтің музей-үйіндегі 

сайын жасы ұлғайған ағалар серуенге сирек 

барады. Себебі, олар үлкейді, ал бұл жігіт 

ағасы жасына енді ғана жетті. Диханның 

данаг й достары бүгінде жас періге бата-

сын беріп, кешкі сейіл кезінде к біне үйде 

отырады.  

Диханның атасы Мықтыбек қайратты 

адам болыпты. Ол, әрине, атасы секілді 

к кпар тартып, қасқыр соққан жоқ. Қасқыр 

соққанды айтасың, ұнатпаған адамда-

рын Мықаң секілді ат үстінде отырып, 

бір ұрып құлатып та к рген жоқ.  йтпек 

түгілі студент кезінде үлкендігін малданып, 

жатақханада тұрудың  зіндік ережелеріне 

пысқыра қоймаған еңгезердей Т реғали 

Тәшеновті досы Басқар екеуі жабылып 

сабау ж ніндегі идеясы да теория жүзінде 

қалып қойған. Атасы кезінде келінінің 

қойын ұрлап кеткен ұрыны ұстап, қолын 

бұрап, ауылға алып келіпті. Ал біздің Дихан 

шамасы келсе, қойды ұрлатпауға тыры-

сады. Ұрланған күнде ұрыны іздеп жүруге 

уақыты жоқ. Есесіне Мықтыбектің немересі 

мықты ғалым болды. Жасынан ғылыми 

ойлауға бейім-ді.  згеше ойлап,  зінше 

топшылауға дағдыланды. Мәселен, «Мықаң 

(атасы) қайтқан түні маған үлкендер ерсілі-

қарсылы жүріп жылағандай к рінді», – 

дейді. Ол осындай байлам-байыптама-

ларды к ңілге түйіп ержетті.  депкіде 

журналист болғысы келген. Кейін ағасы 

Дархан осы мамандықты қалаған соң бір 

үйге бір журналист жетер деп, қазақ тілі мен 

әдебиеті мамандығын таңдады. Салиқалы 

да салмақты оқу ордасы – ҚазПИ-ге түсті. 

Ұстаздары оның ғылымға қабілетті екенін 

салғаннан-ақ аңғарды. Олар Диханды тіл 

білімі саласына бейімдегісі келген. Бірақ 

әдебиеттанудан бақ бұйырып тұр екен. 

Бүгінде ол саланың бетке ұстар  кілінің 

біріне айналды. 

жүктеу/скачать 2,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: