Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти

Конференция жұмысын Қазақстан 

Республикасы Парламенті Сенатының 

Т рағасы,  лемдік және дәстүрлі діндер 

к шбасшылары съезі Хатшылығының 

басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев ашып, 

ф о р у м ғ а   қ а т ы с у ш ы л а р ғ а   М е м л е к е т 

басшысы Н. .Назарбаевтың жолдаған 

Үндеуін оқып берді. 

– Бүгінде терроризм қатері халықара-

лық қауіпсіздік туралы түсінігімізді түбе-

гейлі  згертті. Терроризм шекара тал-

ғамайды, бай және кедей ел деп б лмейді. 

Осынау қауіпке тойтарыс беретін бірегей 

әрі жалпыға ортақ шешім әзірге жоқ. 

Сондықтан бұл жаһандық індетке лайықты 

қарсы тұру жолында бірлес кен күш-

жігерімізді еселей түсуіміз қажет, – делінген 

Мемлекет басшысының Үндеуінде. 

Елбасы одан әрі  «Діндер терро-

р и з м г е   қ а р с ы »   а т т ы   х а л ы қ а р а л ы қ 

конференцияның жұмысына сәттілік 

тілеп, «Осы форумның Астанада  туінің 

зіндік мәні бар. Жүзден астам эт-

нос  кілдері тұратын Қазақстан халқы 

«әралуандық арқылы бірлік» қағидатын 

ұстанады. Бұл біздің халқымызға сан 

түрлі қиындықтарды еңсеру, әлеуметтік-

э к о н о м и к а л ы қ   д а м у   ж о л ы н д а   з о р 

жетістіктерге жету үшін күш-қуат берді» 

деп атап к рсетеді. 

Алғашқылардың бірі болып с з алған 

Біріккен Араб  мірліктері Федералдық 

Ұлттық Кеңесінің т райымы доктор 

мәл Абдалла  л-Кубейси  терроризм 

кедейшілік пен білімсіздіктен, басқа 

сын бекіткенін мәлімдеді. Бұдан б лек, 

Жоғары Еуразиялық эконо микалық ко-

миссия алқасының т рағасы ЕАЭО-ның 

жаңа к мекші органын құру туралы шешім 

қабылданғанын да жария етті.

«АСТАНА» ҚАРЖЫ ОРТАЛЫҒЫН 

ҚҰРУ – ЗАМАН ТАЛАБЫ 

т к е н   а п т а д а   М е м л е к е т    б а с ш ы с ы 

Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен 

Президент жанындағы Шетел инвестор-

лары кеңесінің 29-шы жалпы отырысы 

тті. Кеңестің биылғы отырысы «Аста-

н а »   х а л ы қ а р а л ы қ   қ а р ж ы   о р т а л ы ғ ы » 

тақырыбына арнал ды. Оған Қазақстан және 

ше тел дер тарапынан Кеңес мүшелері, ірі 

корпорациялардың, мүдделі мемле кеттік 

органдардың басшылары, Қазақстанның 

іскерлік орта  кілдері қатысты.

Қазақстан Президенті шараға қатысу-

шыларға арнаған с зінде Кеңес ең маңызды 

тақырыптар ж ніндегі диалог үшін ашық 

алаңға айналғанын айтты. Мемлекет басшы-

сы Астанада халықаралық қаржы ұйымының 

құрылуы еліміз үшін аса маңызды екендігін 

баса атап  тті. Биылдан бастап, «Астана» 

атты халықаралық қаржы орталығын іске 

қосылатынын тілге тиек еткен Елбасы аталған 

орталық ЭКСПО аймағында орналасатынын 

айтты. Оған қажетті барлық заңнамалық 

негіздер бар.

Нұрсұлтан Назарбаев құрылымдық 

реформалар аясында Қазақстанда жекеше-

лендірудің және экономиканы мемлекет 

иелігінен алудың жаңа кезеңі басталып 

кеткенін де назарға алды. Сонымен бірге 

Мемлекет басшысы пленарлық отырысқа 

«Астана» халықаралық қаржы орталығы» де-

ген тақырыптың кездейсоқ таңдалмаға нына 

мән берді. Елбасы  халықара лық  кілдерді 

АХҚО-ға тарту үшін посткеңестік кеңістікте 

баламасы жоқ теңдессіз жағдайлар жасалып 

жатқанын тілге тиек етті.

Нұрсұлтан Назарбаев АХҚО-да ағыл шын 

құқығы қағидаттарына негізделген айрықша 

құқықтық режім орнатылатынына назар 

аударды.

лыққа, әділеттілікке және инвесторлардың, 

бизнестің құқықтарының қорғалуына 

кепілдік беретін болады. Мұнда бедел мен 

сенімге ие болған халықаралық судьялар 

жұмыс істеуге келеді. Бизнес ахуалды жақ-

сарту үшін тәуелсіз қаржылық реттеуші – 

АХҚО комитеті құрылады» деді Қазақстан 

Президенті.

 Елбасынан кейін алқалы отырыстың с з 

кезегін Еуропа Қайта құру және Даму банкінің 

президенті Сума Чакрабарти жалғады. Ол 

«Астана» халықаралық қаржы орталығын 

құру жобасы  те маңызды және  зекті болып 

отырғанын жеткізді. С.Чакрабарти инвес-

тициялаудың қазақстандық моделі «ЕҚДБ-

ның жалпы Орталық Азияға жақындай 

бастауының негізі болып табылатынын» 

жеткізді.

Инвестициялар және даму министрі 

с е т   И с е к е ш е в   Ш е т е л   и н в е с т о р л а -

ры кеңесінің  ткен жылғы отырысында 

қаралған мәселелер бойынша елімізде 

атқарылған жұмыстар ж нінде баян-

дады. Министрдің мәлімдеуінше, елде 

шетелдік инвесторлармен белсенді жұмыс 

жүргізілуде. Ағымдағы жылы 30 шетелдік 

инвестор Қазақстанда жаңа  ндіріс ор-

нын іске қоспақ. Министрдің айтуынша, 

бүгінде бізде әлеуетті инвестицияның жал-

пы к лемі 40 млрд. доллардан асатын  ңдеу 

неркәсібіндегі шетелдік инвесторлардың 

2 0 0 - д е н   а с т а м   б а с т а м а с ы   б е л с е н д і 

қарастырылу үстінде. Бұл ретте министр, 

трансұлттық компаниялармен жұмыс істеуге 

баса назар аударылып отырғандығын, 

сондай-ақ, бүгінгі таңда мұндай 40 баста-

ма бар екендігін тілге тиек етті. Отырыс 

барысында сондай-ақ, «Қазақстан шетел 

инвесторлары кеңесі» қауымдастығының 

басқарма т рағасы Ульф Вокурки бірқатар 

ұсыныстарын ортаға салды. 

Шарапаты мен шапағаты мол айда 

күнәлі істерден бас тартып, сауап жинауға, 

ішкі дүниемізді тазартуға, Жаратушының 

разылығына б ленуге асығайық! 

Рамазанның қадірін жақсы түсінген 

сахабалар оразаға алты ай қалған сәттен 

бастап:  «Раббымыз, бізді Рамазан айы-

кен. Пенденің осы айда ұстаған ораза-

сы, қосымша құлшылықтары,  згелерге 

жасаған қайырымдылығы, барлық сауапты 

амалдары еселеніп жазылады. 

Ораза – күндіз тек ішіп-жеуден  зін 

шектеу деген с з емес. Ораза – рухтың 

азығы, тәннің шипасы. Рамазан жан мен 

тәнді рухани тазартатын, мұсылман үшін 

үлкен сабыр мектебі. Аузы берік жандар 

әдеп білмес пенделердің  зіне жасаған 

кейбір оғаш іс-әрекеттерін к ріп, тұрпайы 

с здерін естісе де: «Мен оразамын» деген 

бірауыз с збен нәпсісіне тоқтау салып, 

сабыр сақтайды. Ал сабыр иесіне берілетін 

сый – жәннат.

Денсаулығына байланысты немесе 

кәрілік жетіп ораза ұстауға шамасы жетпеген 

адамдар ауыз бекіткен кісілерге ауызашар 

берсе, ол да – үлкен сауап. Пайғамбарымыз 

Мұхаммед (Алланың оған салауаты мен 

сәлемі болсын): «Алла Тағала ең болмаса бір 

Биыл маусым-шілде айларына тұспа-

тұс келген Рамазанда ауыз бекітуге күннің 

ыстығы кедергі келтірмейді деп сенеміз. 

Себебі, оразаны рухани тұрғыдан сезінген 

жан Алланың теңдессіз сыйынан шет 

қалғысы келмейтіні хақ.

Рақым айы – Рамазан құтты бол-

сын! Қасиетті айда ұстаған оразамыз, 

жасаған дұға-тілектеріміз, құлшылық-

ғибадаттарымыз, әрбір қайырлы амалдары-

мыз қабыл болғай! Алла Тағала отбасымызға 

амандық, жұмысымызға береке-бірлік 

нәсіп еткей!

Тәуелсіздігіміз баянды, еліміз аман, 

жұртымыз тыныш болғай!  умин! 

– Қазiр бiз капиталистiк  ндiрiстiк қарым-қатынасқа к шiп отырмыз. 

Жекеменшiк институты бар. Бүгінде бiз құрылысқа жердi меншiкке берiп 

отырмыз. Құбырлар тартып жатырмыз. Оларды шетелдiктер де салып 

жатыр, құбырлар тартылып жатқан жерлер солардың меншiгiнде ғой. 

Конституцияда жеке  ндiрiс жүрiп жатқан жер және оның жанындағы 

аумақ жекеменшiкке  тедi деп жазылған. Яғни қазiргi жағдайды еске-

ру керек. Бiз, ең алдымен, ауылшаруашылығы үшiн не тиiмдi екенiн 

түсiнуiмiз керек. Еліміз 15 жылда ауылшаруашылық жерлерiнiң небәрі 

1%-ын ғана сатты. Бұл тым аз к рсеткіш. Еуропа одағының елдерiнде 

ауылшаруашылығына жұмсалатын шығынның жартысына жуығы 

бюджеттен  теледi. Швеция, Жапония, Норвегияда шығынның 80 пай-

ызына дейiн бюджет жабады. Сонда ғана ауылшаруашылығы тартымды 

болады. Шаруалар тиiмдiлiгiн к редi, сонда шетелдiктерге де бермеймiз. 

Бұл – бiздiң бюджеттiк мәселе. Қазiр халық пен билiк бiр-бiрiн түсiнуi 

қажет. Сайып келгенде, бiз не iстеп, қандай қолдау жасай алатынымызды 

бағамдағанымыз ж н.

– Бізде бұған дейін облыстың деңгейінде үлкен қоғамдық кеңес 

болып, осы мәселе кеңінен талқыланды. Сонда айтылғандардың негізгі 

түйінін сіздерге жеткізейін. Маңғыстау облысы егіні жоқ облыстың 

біреуі. Бізде негізінен мал шаруашылығымен айналысады. Жауын-ша-

шын  те сирек болады. Қуаңшылық жиі болады. Соған байланысты 

шабындықтар мен жайылымдарды жекешелендіруге бермеу керек. Ол 

жерлерді бұрын ата-бабамыз қазып кеткен, одан беріде Кеңес уақытында 

қазылған құдықтар бар. Бұл біздің шаруашылықтардың негізгі су к зі. 

Жалға берілгенде ол құдықтарды ескеру керек. Жалға беруге қатысты 

айтар болсам, шетелдіктерге жерді жалға берудің қажеті жоқ. Ал  з 

азаматтарымызға жекеге беру жағында да мұқият қарауымыз керек. 

Оның ішінде де шаруамен нақты айналысып жүрген адамдарға ғана 

беруді қарау қажет. Ал енді елдегі адамдар осы комиссияны бізге кел-

мей ме, бізбен ақылдаспай ма деп сұрап жатыр. Біздің ой-пікірімізді 

тыңдамай ма, егер келсе, біз  з ұсыныстарымызды жеткізер едік деген 

әңгіме айтуда. Сондықтан, ауылдарға, аудандарға шығу керек деп 

есептеймін. Ол жерде топ-топ болып жүрудің қажеті жоқ, т рт-бестен 

б лініп барса да болады.

АЛҚАЛЫ ЖИЫН

ТАҒЗЫМ

діндегілердің к з-қарасын білмеуден 

ПА Бас хатшысы Роберто Монтелла  зі 

қызмет ететін ұйымның атқарып отырған 

іс-шараларына тоқталды. «Біздің ұйымға 

Ванкуверден Владивостокқа дейінгі 57 

мемлекет мүше екенін білесіздер. Олардың 

экономикалық дамуы, саяси ұстанымдары 

әртүрлі болғанымен, әлемдегі бейбітшілікті 

сақтауға олар кедергі бола алмайды. Барлық 

кикілжіңдердің тек қана келісс здер 

арқылы шешілуі қажеттігін де біз үнемі на-

сихаттап отырамыз» деді Р.Монтелла. 

Конференция барысында Сауд Араби-

ясы Король дігі Консультативтік кеңесінің 

мүшесі Ахмад бен Мұхаммад әл-Гамдиге, 

ЕҚЫҰ ПА вице-прези-денті, Грузия 

Парламентінің депутаты Георги Церетели, 

Латвия Республикасы Сеймінің депутаты 

Ингунда Судраба,  зербайжан Милли 

Меджлисі т рағасының орынбасары Ба-

хар Мұрадова, Мәскеу Патриархатының 

дінаралық қатынастар бойынша сыртқы 

шіркеулік байланыстар б лімінің хатшы-

сы, Ресей Дінаралық кеңесінің атқарушы 

хатшысы Дмитрий Сафонов, Иран Ислам 

Республикасы Ислам Консультативтік 

Кеңесі т рағасының бұрынғы бірінші 

орынбасары Саид Мұхаммад Хассан 

Абутораби-Фард, Бүкіләлемдік буддистер 

қауымдастығының бас хатшысы Фал-

лоп Тайиари, ГФР Бундестагының де-

путаты Аксель Фишер, Король Абдалла 

атындағы Халықаралық дінаралық және 

мәдениетаралық орталықтың бас директо-

ры Фахад Абулнаср және тағы басқалар с з 

с йледі. Форумға қатысушылар терроризмді 

болдырмау үшін оның алғышартын анықтау 

керектігін, адамды сыйлау, оның құқы мен 

бостандығын аяққа таптамау – терроризмнің 

алдын алудың алғышарты екендігін, рухани 

құндылықтардың құлдырап, кедейшілік, 

ж е т і с п е у ш і л і к т і ң   қ а р қ ы н   а л ы п   б а р а 

жатқандығын, шынтуайтында осының 

барлығы адамдарды террористік әрекеттер 

жасауға итермелейтіндігін с з етті. 

Форумға қатысушылар ҚР Президенті 

Нұрсұлтан Назарбаевтың Жаһандық 

контртер рористік стратегия ережелері 

мен БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің қарарына 

сәйкес, БҰҰ-ның аясында жаһандық 

антитеррористік коалиция құру және 

БҰҰ-ның терроризммен күрес ж ніндегі 

мәселенің бәрін қамтитын құжатын 

қабылдау туралы бастамасына оң қабақ 

танытты.  лем қауымдастығын Қазақстан 

Республикасының Президенті Нұрсұлтан 

Назарбаевтың « лем. ХХІ ғасыр» атты 

Манифесін қолдауға шақырды. Ядролық 

терроризм қаупіне байланысты ерекше 

алаңдаушылық білдіріп, осыдан 25 жыл 

бұрын Семей ядролық сынақ полиго-

нын жауып, елінің қауіпсіздігін ойлаған 

Қазақстаннан үлгі алуға шақырды.  

Қазақстанның басты тілегі, арман-

м а қ с а т ы   –   т ы н ы ш т ы қ   п е н   т а т у л ы қ 

екендігін ескерсек, бұл жиынның да берері 

мол болмақ. 

Бағдагүл БАЛАУБАЕВА

РАҚЫМ АЙЫ – 

РАМАЗАН ҚҰТТЫ 

БОЛСЫН!

АНА ТІЛІ

3

№22 (1332) 

2 – 8 маусым 

2016 жыл

ДƏУІР ДАУЫСЫ

 РУХАНИЯТ

ӘЛЕМГЕ ТАНЫМАЛ 

БАСЫЛЫМ

ел оқырмандарымен қауышты

Әдеби жыл 

қорытындысына 

арналды 

Қостанай қаласындағы Герцен мен Киев-

ский к шелерінің қиы лысында салтанатты түрде 

Қобыланды батыр монументі ашылды.

Шараның ашылу рәсімінде қала әкімі Базыл 

Жақыповтың айтуынша, облыс  орталығының 

к р і к т і   о р ы н д а р ы н ы ң   б і р і н е   а й н а л ғ а н 

ескерткіштің ашылуы – ерекше маңызды оқиға 

екендігін, тарихи тұлғалардың бейнесі арқылы 

скелең ұрпақты тәрбиелейтінімізді, олар қазақ 

жері қандай батырларды тәрбиелегенін білуі тиіс 

екендігін атап  тті. Рәсімге академик Сағындық 

Сатыбалдин Қобыланды батырдың ерліктерін тілге тиек етті. «Мирас» 

фольклорлық ансамблі  нер к рсетті. Ескерткішті аты аңызға айналған 

батырдың ұрпақтары сыйлады. 

10 маусым күні Алматыдағы Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттік 

академиялық халық аспаптары оркестрінің концерт залында жыр алы-

бы Жамбыл Жабаевтың 170 жылдық мерейтойына арналған «Жамбыл 

сүйген ән-күйлер» атты концерт  теді. Шараның мақсаты – ақын 

шығармашылығы мен рухани бай мұрасын жас ұрпаққа насихаттау. 

Кешке Халықаралық «Алаш»  әдеби сыйлығының лауреаты, 

жамбылтанушы Н.Қапалбекұлы, Қырғызстан Республикасының 

Халық артисі  Б.Тілегенов, ҚР еңбек сіңірген артисі Е.Қосбармақов, 

ҚР Мәдениет қайраткері Е.Шалдыбеков, «Дарын» Мемлекеттік 

жастар сыйлығының иегері Батыржан Мықтыбаев, Республикалық 

және Халықаралық конкурстардың лауреаттары  Т.Бейсенбеков, 

Е.Шаштаев, Г.Алшанова,  М.Тоқтағанова, М.Жұмабаев, Д.Рахымбаев, 

Р.Жұмабаев және т.б.  нер иелері қатысады. Оркестрдің бас дирижері 

–  «Дарын» Мемлекеттік жастар сыйлығының иегері Арман Жүдебаев. 

«Ғылым ордасында» Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым 

академиясының сессиясы  тті. Ағымдағы есептік сессия ҚР ҰҒА құрылған 

күніне 70 жыл толуына орай ұйымдастырылды. 

Сессия жұмысын ҚР ҰҒА Президенті М.Жұрынов ашып, ҚР ҰҒА 

Т ралқасының есептік кезеңі мен қызметі туралы есеп берді. Со-

нымен бірге ол баяндамасында отандық ғылымның даму жолы, алға 

қойылған мақсаттардың орындалуы хақында ұсыныстарын алға тарт-

ты. ҚР ҰҒА академигі О.Баймұратов «Қосарлы әлемдегі әлеуметтік-

экономикалық үйлесімділік: жаңадан ашылған заңдары мен парадиг-

масы» тақырыбында баяндама жасады. 

Шара барысында академияның құрылғанына 70 жыл толуына 

орай ҚР ҰҒА «Алтын» медалімен академик С.Сартаев, ғылыми, 

педагогикалық және инновациялық қызметтегі айтарлықтай 

жетістіктері, ҚР-ның әлеуметтік-мәдени дамуына қосқан үлестері 

үшін М. мірбеков, А.Медеу, Т.Садықұлов, И.Үмбетаев, Т.Рамазанов, 

М.Қалимолдаев, М.Молдахметов, Л.Тәшімов, Б.Байтанаев, 

Б.Жолдасбекова, М.Қойгелдиев, Н.Бишимбаева, В.Локшин ҚР ҰҒА 

«Құрмет» грамоталарымен марапатталды.

ҚР Ұлттық академиялық кітапханасында Президент сыйлығы-

ның лауреаты, Мәдениет қайраткері, Қазақ радиосы директорының 

орынбасары – Шалқар радиосының директоры Болатбек 

Т лепбергеннің «Ұлттық идея – тәуелсіздік тұғыры» атты кітабының 

тұсаукесері  тті.

«Қазақстан Жастарының Конвенті» жеке қорының ұйымдас-

тыруымен  ткен жаңа туындының тұсаукесерінде ұлттық идея тақы-

рыбымен айналысып жүрген сарапшы-мамандар, қоғамдық ұйым 

кілдері және зиялы азаматтар  зара пікір алмасып, ой б лісті. 

А

А

қпараттар ағыны

қпараттар ағыны

А

А

қпараттар ағыны

қпараттар ағыны

  зірлеген Нұрлан ҚҰМАР

Қобыланды батыр – ел есінде

«Жамбыл сүйген ән-күйлер»

ҚР ҰҒА-ның мерейтойлық жиыны 

«Ұлттық идея – тәуелсіздік тұғыры» 

ТАҒЗЫМ

ӨНЕР

БАСҚОСУ

ЖАҢА КІТАП 

ТӘУЕЛСІЗДІК КҮНДЕЛІГІ

Қазақ халқының тарихында тұңғыш рет әлем мемлекеттеріне тарыдай ша-

шырап кеткен қазақтардың І Құрылтайы Алматы қаласында 1992 жылдың 30 

қыркүйегінде өткізілді. І Құрылтайға әлемнің 30 мемлекетінде тұратын қазақ 

диаспораларынан 700-дей делегат қатысты. Күн тәртібіндегі мәселенің бастысы 

әлемнің 40-тан астам мемлекеттерінде өмір сүріп жатқан қазақтарды біртіндеп 

тарихи Отанына қайтару болды. 

Дүниежүзі қазақтарының І Құрылтайы 

қазақ халқының ғасырлар бойы аңсаған 

асқақ арманы – тәуелсіз мемлекеттің 

шаңырағы астында топтасудың орында-

луына жол ашты. Кеңес Одағы кезінде 

мұндай жиын  ткізу орындалмайтын 

қиялдай к рінетін. Бодандық бұғауынан 

құтылған тәуелсіз Қазақ елі  з  кілдерін 

туған еліне, ата-баба мекеніне шақыруға, 

әлем қазақтарының құрылтайын  ткізуге 

мүмкіндік алды.

Осы жиында түрлі мемлекеттерден 

келген қазақ диаспораларының  кілдері 

қазақ халқының тарихының тереңде 

екендігіне тоқталды.  лемдік  ркениетте 

қазақ этносының да  зіндік үлесі бар. 

260 жылдан астам созылған отаршылдық 

Қазақ тарихына еуроцентристік к з-

қарастар таңылды. Шаруашылық пен 

нерде ешқандай табысқа жетпеген, 

тек дамыған Еуропалық халықтардың 

жетістіктерін тұтынған «жабайы халық» 

ретінде бағалау белең алды. Прото-

қазақтар тарихы, ғұн-сақ дәуірлері мүл-

дем ескерілмей, қазақ этносының та-

рихын тек ХV ғасырда құрылған Қазақ 

хандығынан бастау әбден үйреншікті 

дәстүрге айналды. Қазақ этносының 5000 

жылдық терең тарихы бар екендігі, оның 

барлық  ркениетті халықтармен терезесі 

тең екендігі айтылмады. 

Дүниежүзі қазақтарының І Құ-

р ы л   т а   й ы н д а   Е л б а с ы   Н . Н а з а р б а е в 

осы шындықты ерекше атап к рсетті. 

Халық пен хандықтың тарихы екі басқа. 

Қазақ жерінде тарихи тартыстар ба-

рысында ондаған мемлекеттер  мірге 

келді. Күйреген мемлекеттер орнын 

жаңа мемлекеттер алмастырды. К не 

сақтар дәуірінен бастап бұл үрдіс жалғаса 

берді. Қазақ хандығы қазіргі Қазақстан 

аумағынан да үлкен алып аумақты бір 

ұлыстың астында біріктірген,  з заманын-

да шекаралас зор мемлекеттердің барлығы 

да санасқан күшті мемлекет болды. Қазақ 

хандығы 300 жылдан астам  мір сүріп, 

түрлі тарихи себептермен тарих аренасы-

нан кетті. Алайда Қазақ хандығы қазақ 

этносын тілдік, мәдени,  салт-дәстүрлік, 

рухани топтастырып толыққанды этнос 

дәрежесіне к терді. Қазақ хандығының 

аумағы қазақ ұлтының  мір сүру кеңістігі 

ретінде белгіленді. 

Құрылтай болған 1992 жылы әлемнің 

40 елінде 3,5 млн қазақ бар екені 

белгілі болды. Қытай, Моңғолия, Ресей 

жерлерінде қазақтар тығыз қоныстанған 

мыңдаған қазақтар Түркияда, Иран-

да, Ауғанстанда, Еуропа елдерінде, 

АҚШ-та, тіптен алыстағы Австра-

лияда ғұмыр кешіп жатты. Олардың 

к пшілігі еліне қайтуды армандады. 

Қазақстан олардың мұңын, сағынышын 

түсініп, к кейкесті армандарының іске 

асуына к мектесуге міндетті болды. 

Себебі шетелдегі қазақ ирридентасы 

мен диаспораларының отаршылдық 

кезеңдегі саясаттың  құрбаны болып 

елінен шеттеп қалғандығы ақиқат. 

Сондықтан Қазақстан Үкіметі қазақ 

халқының  кілдері  мір сүріп жатқан 

мемлекеттердің барлығымен әріптестік 

қарым-қатынастар орнатуы маңызды 

болды. Халықаралық нормалар мен 

талаптар шеңберінде Қазақстан  з 

отандастарының жағдайына к мек бере 

алатын ахуал қалыптастыра бастады. 

Мысалы, Қазақстан Германия үкіметінен 

елдегі немістерге қолайлы жағдай жасау 

арқылы, ол елдегі қазақтардың жағдайын 

түзету мәселелерін келісті. Мұндай 

келісімдер Түркиямен, Ресеймен, 

збекстанмен де жасалды.

Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін 

збек станда, Қырғызстанда,  Түркі-

менстанда қазақ диаспоралары  з тілін, 

мәдениетін жақсы сақтады.  збекстанда 

543 қазақ мектептерінде 138 мың оқушы 

оқыды. Астрахан, Орынбор, Ташкент 

қалаларында қазақ тіліндегі газеттер шыға 

бастады. ТМД елдерінің ірі қалаларында 

қазақтың мәдени орталықтары ашылды. 

Мұндай орталықтардың жұмыстарын 

жергілікті билік органдары қолдап отыр-

ды. Бұл жұмыстар мемлекетаралық 

татулықты және халықтар достығын 

нығайтуға к мектесті.  Бірақта шетелдегі 

қазақтардың басым к пшілігі жаңа ғана 

тәуелсіздік алған Қазақстан Республика-

сына оралуды к кседі.

Егемен Қазақстан Үкіметі 1992 жыл-

дан бастап шетелде  мір сүріп жатқан 

қазақтарды тарихи отанына қайтару 

жұмыстарын жеңілдету үрдісін баста-

ды. Ел парламенті «К ші-қон туралы» 

Заң қабылдады. Министрлер Кабинеті 

оралмандарға к мек к рсету шарала-

рын белгілейтін қарар қабылдады. Бұл 

құжаттық актілерде шетелде тұрып жатқан 

қандастардың мүдделерін қорғау, елге 

оралуын жеңілдетудің к птеген шаралары 

қарастырылды.

І Құрылтай барысында Дүниежүзі 

қазақтары ассоциациясы құрылды. Жаңа 

құрылым әлемдегі қазақтарды топтас-

тыратын, оның мәселелерін Үкімет-

ке жеткізіп тұратын, ұлттық  мірдің 

даму мәселелерін талдайтын, әлем 

қазақ  тарының  зара мәдени және ру-

хани байланыстарын жүзеге асыратын 

ұлтты біріктіруші орталық болады деп 

есептелінді.

Дүниежүзі қазақтарының  І Құрылтайы 

қазақ халқының  міріндегі маңызды 

оқиға болды. Қазақ ұлты  зінің тарихында 

алғаш рет  зінің ұлттық топтасуы, тарихи 

әділеттілікті қалпына келтіру, этностың 

тарихи Отанына жиналуы мәселелерін 

талқылады, нақты істерді бастады. Шетел 

қазақтарының Отанына қарай Ұлы к ші 

басталды. Мемлекет пен қоғам барлық 

қиыншылықтарға қарамастан шетелдегі 

5 миллионнан асып кеткен қазақтардың 

басым к пшілігін Қазақ еліне оралтуға 

мүдделі болды.

жүктеу/скачать 2,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: