Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти

Ақбота ИСЛ МБЕК

Заманауи нысан Алматы қаласының 

шекарасынан 17 шақырым жерде, 55 

гектар аумақ екенін айта кеткеніміз ж н. 

Мамандардың айтуынша, заманауи нысан 

тау шаңғыларына арналған курорттарға 

қ о й ы л а т ы н   ә л е м д і к   с т а н д а р т т а р ғ а 

сәйкес келеді. Ол Австрия, Голлан-

дия және Ресейден әкелінген техни-

камен жабдықталған. Аспалы жолды 

құрастыруды және карточкалық кіру 

жүйесін енгізуді Ресей мамандары жүзеге 

асырды, қалған жұмыстарды жергілікті 

компаниялар атқарыпты. Кешеннің 

арқасын да ауданның инфрақұрылымы 

мен экономикалық ахуалы жақсарып, 

туризм индустриясының дамуына серпін 

берген. 

Мәселен, «Табағанда» сол маңдағы 

Бесқайнар ауылының жүздеген тұр-

ғындары еңбек етуде. Бұл да ауыл адамда-

рын жұмыспен қамтамасыз ету бағытында 

шешімін тапқан оңтайлы істің бірі. Тек 

Бесқайнар ғана емес,  зге де таяу ауыл-

дардан да келіп еңбек ететіндер қатары 

аз емес. Енді кешендегі спорттық ойын 

түрлеріне тоқтала кетсек, мұнда сноуборд 

пен экстремалды спорт түрлерінен бірнеше 

мәрте жарыстар ұйымдастырылыпты. 

Қоғамдық-әлеуметтік және мемлекеттік 

тұрғыдағы шаралар да  тіп тұрады. Соның 

бірі  ретінде бұдан біршама жыл бұрын 

отандық және шетелдік БАҚ  кілдерінің 

қатысуымен  ткен Еуразиялық медиа-

форумды айтсақ та болады. 

Ойын-сауық кешеннің атауы «Тобог-

ган» с зінен шыққан. Солтүстік Амери-

ка үндістері тайпаларының тілінде бұл 

с з «ағаштан жасалған жалпақ қыстық 

шаңғы» мағынасына саяды. Ағылшын 

тілінде «түсу, таудан сырғанау» ұғымды 

с зді білдіреді. Сонымен қатар «табаған» 

адамдар т мен қарай арнайы шанамен 

сырғанайтын науа түріндегі ұзын иілген 

түсу жолын білдіретін батыстық аква-

парктер мен қыстық бақтардағы танымал 

аттракцион.«Табаған» кешенінің осын-

дай дәрежелі тау шаңғыларына арналған 

курорттарға қойылатын қазіргі заманғы 

әлемдік стандарттарға сәйкес салынғанын 

байқадым. 

Қыс мезгілінде шаңғы теуіп, сноуборд, 

шана, баллонмен сырғанауға келетін де-

малушылар к п. Кешен ерекшеліктерінің 

бірі – оның әмбебаптылығында деп айтар 

едім. Мұнда адамдар отбасымен, достары-

мен, жора-жолдастарымен, әріп тестерімен 

келіп серуендеп, уақыт тарын қызықты 

ткізеді. Демалыс ай мағында жүргізілген 

соңғы ж ндеу жұмыстарынан кейін, 

Табағанның к ркіне к рік қосылып, жыл 

сайын демалушылардың қатары соңғы 

жылдармен салыстырғанда к бейіпті. 

Қысы-жазы шомылуға арналған бассейні 

туралы айтар әңгіме  з алдына бір б лек. 

Бұл жерде әркім  зінің жанына жай-

лы, ыңғайлы орынның табуына жағдай 

қарастырылғаны қуантты. Жыл он екі 

ай бойы да келуге болады екен. Оған 

бұл жердің ландшафтты жағдайлары 

мен қолайлы ауа райы мүмкіндік береді. 

Қыста – аппақ мамық қар. К ктемде – 

әртүрлі ш птер мен гүлдерден т селген 

кілем. Жазда жайнаған жасыл желек. Күз 

мезгілінде айнала қоңыр түске боялып, 

табиғат суреттерін к з алдыңа жайып 

салады. Бір с збен айтқанда, «Табаған» 

табиғаттың т рт мезгілінде де қызықты 

сәттерімен таңғалдырады. 

Кәсіби мамандардан шаңғы және  зге 

спорт түрлерінің әдіс-тәсілдерін үйренуге 

мүмкіндік жасалған екен. Қауіпсіздік 

жағы да ойластырылғаны байқалады. 

Жетісу  лкесі к з жауын алатын сұлулығы 

мен к к майсалы, сылдырай аққан  зен-

к лімен к рікті. Осындай баршаны 

тамсандырған саф ауасымен тыныстау, та-

маша табиғатта еркін демалу арқылы адам 

денсаулығы нығайып, күш-қайрат бітеді. 

Табиғат пен адам егіз. Табиғаттың 

әлеуметтік мәселелермен қатар, эконо-

микаға да қосары мол. Демек, туризмді 

дамытудың игілігі мол.  ркениетті мем-

лекеттер бұған әлде қашан мән берген. 

Үдемелі индустриялық-инновациялық 

даму бағдарламасы аясында туризмді 

дамытуға арналған жобалар іске асы-

рылады. Балалар мен жас спірімдер 

а р а с ы н д а   с а л а м а т т ы   м і р   с а л -

тын қалыптастыру, туған жерге деген 

сүйіспеншіліктерін арттыратын экс-

курсиялар жиі ұйымдастырылып, жұмақ 

мекеннің жақсылықтары кәдеге асырылу-

да. Оның күміс шыңдары мен жайқалған 

шабындығы, м лдір  зендері тамсан-

дырмай қоймайды. Табиғаттың мұндай 

кереметін с збен жеткізу мүмкін емес,  

оны к ру, сезім елегінен  ткізу керек. Бұл 

бағыттарға әлі де сапалы әрі жақсы жол-

дар салынып, демалушыларға ыңғайлы 

жағдай қарастырылса, болашақта атба-

сын тірейтін туристер легі арта түсетініне 

ешқандай күмән жоқ. 

Гауһар ТҰРСЫНҚОЖА

Алматы облысы

Талғар ауданы

А-а

А дегенім атаң,

Ақ тілекті батаң,

Ақыл с зін тыңдап,

Ардақтай біл, ботам!

Ә-ә

 дегенім әжең,

лдилеген анаң,

лпештеген әкең, 

спеттей біл, балам!

Б-б

Б дегенім білім,

Білім – жарық күнің,

Ашып берер саған,

Бар әлемнің сырын!

  В-в

В дегенім вокзал,

Кісі толған к п зал,

Келіп қалса пойыз,

Вокзалдан тез қозғал!

Г-г

Г дегенім гүлім,

К рдің неше түрін,

Гүлмен бірге сенің

Күлімдейді күнің!

Ғ-ғ

Ғ дегенім ғарыш,

Болса-дағы алыс,

Қазақ ұшып барған,

Ғарыш бізге таныс!

Д-д

Д дегенім дәптер,

Дәптер тола ақ тор, 

Дұрыс, таза жазып,

Т рт пен бесті ап кел!

Е-е

Е дегенім есеп,

Есеп қиын десек,

Неше болар екен,

Екі ешкі мен есек?

Ж-ж

Ж дегенім жолда,

Жаңғалақтау болма,

Жасыл жанса, жүгір ,

Қарап сол мен оңға!

 

З-з

З дегенім зебр,

Тұяғы оның темір,

Ш п іздесе ш лде,

Кірмейді оған ш гір!

И-и

И дегенім ине,

Кіріп кетер, тиме.

Қадайды ғой әжең,

Инеменен түйме!

Й-й

Й дегенім қайда?

Бар ғой қаймақ, майда,

Сайда жүрген ойнап,

Тайынша мен тайда! 

К-к

К дегенім кітап,

К п оқыған ұтады,

Күшті болсаң, кәне,

Кітаптан тез К тап!

Қ-қ

Қ дегенім қала,

Жан-жағыңа қара,

Қатар,қатар үйдің, 

Қабаттарын сана!

Л-л

Л дегенім лағым, 

Кезіп ауыл маңын,

Маңыраған кезде,

Бір тынбайды жағың!

М-м

М дегенім мектеп,

Кітабымды беттеп,

Мен  семін оқып,

Мектебімде к ктеп!

Н-н

  

Н дегенім наным, 

Нанмен бірге әнім,

Наным менің нәрім,

нім менің сәнім!

Ң-ң

Ң дегенім аңдар,

Аңдар інді таңдар,

Қарға түскен ізден,

Аңның жолын аңғар! 

О-о

О дегенім орман,

Жан-жануар толған,

Жеміс-жидек теріп,

Орман кезу – арман! 

Ө-ө

 дегенім  зен, 

зен бойын кезем,

зенде бар балық,

зім бірден сезем!

П-п

П дегенім пілім,

К рсеңдер де түрін,

Кәне, к рген кім бар,

Таудай пілдің тілін!?

Р-р

Р дегенде ретте,

Рет-ретімен бетте,

Дәптер, кітап, бәрін,

Ретсіз шашып кетпе!

С-с

С дегенім сурет,

К рдің бе сен бір рет,

Сонша неге тәтті, 

Суреттегі сүр ет?!

Т-т

Т дегенім талап,

К ңіліңмен қалап,

Талапты бол сен де,

Оқып жақсы сабақ!

У-у

У дегенім уыз,

Уыз жейді ауыз,

Уызына тойған

Қозы болар нығыз!

Ұ-ұ

Ұ дегенім ұлан,

Ауызында ұран,

Ту к теріп тұрған

Ұлан нағыз қыран!

Ү-ү

Ү дегенім үкі,

Үлпілдейді түлкі,

Үп дегенде үкі,

Түлкі болды күлкі!

 

Ф-ф

Ф дегенім файл, 

Поштамыз е-майл,

Алыстан хат келсе,

Жылдам жауап қайыр!

Х-х

Х дегенім халық,

Оқып, білім алып,

Халық үшін іс қыл, 

Бар күшіңді салып!

 

Һ-һ

Һ дегенім жаһан,

Жаһанда бар наһан,

Наһан – үлкен балық,

Деп айтатын атам!

Ц-ц

Ц дегенім цеце,

Улы маса десе,

Циркуль одан үлкен,

лденеше есе!

Ч-ч

Ч дегенім чукча ,

Сақалы бар шоқша,

Шаңғы тепсе, қарды,

Боратады оқша!

 

Ш-ш

Ш дегенім шаршы,

Шаршыны тез салшы,

Шыны, шырша, шаштан,

Шы-ны тауып алшы!

Щ-щ

Щ дегенді тапшы,

Кітабыңды ашшы,

Бір-біріне қарсы,

Тұщы менен ащы!

 

Ы-ы

Ы дегенім ыдыс,

Шығарады дыбыс,

Ынтымақты үйде

Ыдыс тола ырыс!

І-і

І дегенім інім,

Бауырым ғой, күнім,

Қызықтаймыз оның,

Балдай тәтті тілін! 

 

Э-э

Э дегенді ізде,

К ріне ме к зге, 

Элеватор, эпос ,

Бар ғой біраз с зде!

Ю-ю

Ю дегенім ою, 

Ойлап ойып қою,

Аю құсап маймақ, 

Қою балға тою!

Я-я

Я дегенім аяз,

Мал тоңады ояз,

Аяз қысқан кезде

Су қатады саяз! 

р

ы

Б

а

а

б

–

а

а

л

л

л

з

а

р

қ

ғ

а

Әліппе өлең

Мінеки, жадыраған жаз да келіп жетті. 

Бұл мезгіл жұртшылықтың демалысқа 

шығып, қаланың күйбең тіршілігінен 

тынығуға қолайлы мекен іздейтін 

маусымы. Шіркін, осындайда жанға 

шуақ сыйлайтын, тұнық табиғаты, 

саф ауасы бар көрікті жерлерімізге не 

жетсін? Кейде біз өз елімізде қандай 

ғажайып демалыс орындарының 

бар екенін де білмей жатамыз. 

Насихаттың аздығынан ба, әлде тиісті 

жарнаманың жоқтығынан ба, себебі 

неде?

Расында, туынды желісі  мірден 

алынған оқиғаларды негізге ала отырып, 

рбиді. Сондықтан болар к рермен әр 

б лімді к з жазбай қарап, кейіпкерімен 

бірге қуанды, бірге қайғырды. Фильмнің 

режиссері – Асқар Бейсембин мен Дархан 

Сәкенов. Асқар Бейсембиннің айтуын-

ша, к рерменнің ықыласы фильмнің 

жалғасын түсіруге ынталандырған екен. 

«К рермендердің пікіріне, к рсетілім 

рейтингісіне қарап, сәтті дүние шыққанын 

бағамдадық. Жобаны жоғары бағалағаны 

үшін телеарнаға, к рерменге алғыс айта-

мыз. Екінші маусымда фильмдегі оқиға 

желісі шиеленісе түседі.  р кейіпкер 

қиындықтан  зінше жол табуға тырысады. 

Олардың нақты прототипі жоқ. Бірақ кез 

келген адамның  мірінде кездесетін жайт-

тарды к руге болады» деп режиссер атал-

мыш фильмнің мән-мазмұнын тарқатты. 

Сценарий жазу барысында  мірде болған 

нақты оқиғаларды арқау еткенін жа-

сырмады. Ал Дархан Сәкенов екінші 

маусымның ерекшеліктеріне тоқталды: 

«Бірінші маусымға қарағанда оқиғалар 

шиеленісімен ерекше. Бұған қоса әр се-

риясы к рерменнің ішкі жан дүниесіне 

үңіліп, отбасы құндылықтарын бағалауға, 

адами қасиеттерді жоғары қойып, бірлікті 

сақтауға шақырады» .

Б і р   о т б а с ы   –   ү ш   т ү р л і   т а ғ д ы р .