Тема урока Письменное  сложение и вычитание в случаях вида  26+34,   60-26

вместе и помогаем друг другу.
 Первая функция банка ,это хранение денег(на доску )
У каждого клиента банка должен быть номер счета 
Мин чистописания
1..3..5..7..9..20..40..60..80…(допиши единицы и десятки )
 Сообщение темы  урока
Объяснение учителя 26+34,60-26
35+15,50-15,47+23,70-47.(алгоритм сложения и вычитания )
Как можно преумножить свои деньги в банке? 
Открыть накопитет вклад , банк за использование ваших денег 
,платит вам проценты.
Закрепление темы(работа по учебнику)№5
64+16
,70-24,
90-23,
35+35.(с объяснением у доски)
Следующая функция банка работа с ценными бумагами
(акция , вексель, чек)(на доску)
След задание по карточкам в группах
Решение уравнений  Стрг «Карусель»
1гр акции       х+13=40
2гр  векселя         60-у=27
(3чел у доски с объяснением )
Проверка по готовым ответам .
След функция банка кредитные платежи (на доску) 
Решение задачи
В банке  было 90тенге , своим клиентам банк выдал 75тенге , 
сколько тенге осталось у банка?90-75=15
След функция банка денежные переводы (на доску)
Мы   должны   показать,   как   сотрудники   банка   умеют   красиво
оформлять документы.
Нам необходимо красиво и правильно составить краткую запись 
задачи и записать её решение
Решение задачи
В первый месяц Асель заплатила 40тенге , а во второй месяц на 
16тенге меньше . Сколько всего за два месяца заплатила  Асель ? 
40-16=24
                                 40+24=64
Для получения денег, перевода денег и других операций с 
деньгами .вам понадобится карточка для банкомата с помощью 
которой  следует провести операции с цифрами 
Ответы на карточке банкота
.Самостоятельная работа
28+21      50-28        56+14       
45+25      70-52         67+23
самооценивание самостоятельной
работы
Акция– свидетельствует о 
внесении
средств в капитал 
акционерного
общества.
Чек– сертификат,который 
предоставляет право 
владельцу,
Преобрести акцию по 
фиксированной цене.
Вексель– 
Письменное
обязательство
в 
уплате денег определенному 
лицу вустановленный
 
 срок- 
Платежи за коммунальные 
услуги,
телефон, кредит, 
- Переводы денег в другую 
страну, город ,оплата 
коммунальных услуг
Итог
рефлексия
5-7 мин
Следущ функция  банка  валютные операции (на доску)
 тенге
     все понял
евро    
не совсем понял
доллар   
не понял
Работаем по схеме  «Функции банка»
Итог урока 
Домашнее задание  стр147 №7
* * * * *
81

КҮЗГІ ХАНШАЙЫМ МЕН ХАНЗАДА
Қызылорда облысы, Қармақшы ауданы №21 «Тоғжан» ясли бақшасының 
тәрбиешісі Телеубаева Назерке Оңғарқызы
«Ақкогершін» тобы    Ата- анамен жұмыс
Тақырыбы: «Күзгі Ханшайым мен Ханзада»
Мақсаты: Күз туралы балалардың дүниетанымындарын арттыру, күз мезгілінің қоршаған ортаға әсерін таныту, күз 
ерекшеліктерін, күз сыйын ұғындыра отырып, балаларға мерекелік көңіл - күй сыйлау. Әр баланың бойындағы қасиеттерін 
ойлау, әр түрлі жағдайлардан шыға білу, өнерін көрсету, тапқырлық, сахна мәдениетін қалыптастыру, дамыту. Ата салтын 
ардақтайтын, өз елін сүйер нағыз қазақ қызымен жігітінің қасиеттерін бойына сіңіре білер ұрпақты тәрбиелеу.
Ұйымдастыру кезеңі
Өзіңсің жер дүниенің гүлдендірер,
Сап - сары алтындай боп айналамыз
Алтын күз мерекесі күз айының
Береке боп орнықсың арамызда.
Жүргізуші: Армысыздар, құрметті ата - аналар мен балалар! Ел байлығын арттырған, берекелі күз айы да келді. Күз бізге 
жемістерімен, көкөністерімен егістіктегі астығымен келеді. Бүгінгі « Күзгі Ханшайым мен Ханзада» атты сайысымызға қош
келдіңіздер!
Армысыз асыл халқым ақ жүректі,
Баласына арналған ақ тілекті
Сыңға түсер достары арасында,
Ер намысты ер жүрек ұлдар кепті
Жас ұлан ғой ертеңі ел мақтаны
Қырандар ғой тәңірі көк аспаны
Арта берсін абырой мен атақ даңқы
Қарсы алайық құрметпен қыздарымызды
Ұстанған қазағымның ата - салтын
Жансың лайым бәрінің жұлдыздары -, дей келе Ханзада мен Ханшайымдарымызды ортаға шақырайық! Қарсы алыңыздар!
(Байқауға қатысушылар кезекпен ортаға шығады)
Куанышбекова Тумар, ата- анасымен.
Барақбай Нұрсезим,ата-анасымен.
Бакытбек Дамир, ата-анасымен.
Қалдыбек Мирас, ата-анасымен
Жүргізуші:
Күз келіп хан мен ханшайым
Өткізді күзгі бал айын
Ханшайым тапқыр қыз болады
Ағызар сөйлеп сөз майын
Ал, ханымыз ақылды
Барша жұртты шақырды
Би де билеп ән айтты
Қуаныштан шалқыды.
Жүргізуші:
Кімдер жүйрік өнерпазды білейікші
«Ханзада мен Ханшайым» деп жүрейікші
Әділқазы алқасынан әділдікті
Ал балаларға сәттілік тілейікші - дей келе сайысымызға әділ бағасын беріп, төрелік жасайтын әділқазы алқасымен 
таныстырайық
Балабақша меңгерушісі:
Тәрбиеші:
Ата - ана
Жүргізуші:
Қайсы әнші, кім биші,
Талабына қарайық
Кімдер зерек, кім жылдам,
Таланттарын табайық!- деп өнер сүйер қауым бүгінгі сайыстың барысымен таныстырып өтейін.
1 - бөлім: «Тегімді менің сұрасаң...» (өзін таныстыру)
2 - бөлім: «Өнерлі бала – елдің көркі» (өнер сайысы)
3 - бөлім: «Сұлулық сыры» (сән үлгісі)
4 - бөлім: «Бар ізгілік тек білімнен алынар» (Жумбақтар шешу,ата-анаменбала).
5 - бөлім: «Дарумендер денсаулық сақшысы» (Салат жасау,ата-анамен бала).
6-болім: «Күз сыйы» корме (көкөністер мен жемістерді жарнамалау,ата-анамен бала).
Жүргізуші:
Есте қалар бұл күндер,
Бал - бұл жанған жыр күндер
Бүгін өнер көрсетпек
Оза шапқан дүлділдер
Ойнап, тойлап күлейік
Жеңімпазды білейік
Талапкердің бәріне
Шалқар шабат тілейік.
Жүргізуші:
Ақыл - көрік бойларында жетеді,
Әлі талай сынақтардан өтеді
82

Мына отырған баршаңызды өзімен
Тез арада таныстырып өтеді - деп сайысымыздың бірінші 
бөлімі «Тегімді менің сұрасаң...» деп аталады. Сайысқа 
қатысушыларымыз өздерін таныстырып өтеді.
Дамир:
Ассалаумағалейкум халқым, жерім,
Кіші жүз Қаракесек елім менің
Нүрсеитов Асланбектің бел баласы,
Нұрыммын Жетпіспайдан шыққан тегім
Үйің мықты болады,
Тандай білсең ағашын
Орта жүздің ішінде
Қыпшақ болады нағашым
Болашағы қазақтың
«Тоғжан» балабақшамыз
Әлемді таң қалдырған
Тобым менің «Көгершин»
Бірі – әнші, бірі - ұшқыш,
Бірі болар өнер тапқыш
Ел қорғайтын қол басшы,
Мүмкін шығар ел басшы
Тумар:
Қорқыт бабам жатқан,киелі елім
Қорқыт бабамыздың тұяғы едім
«Тоғжан»  балабақшам үкілеген
Сәлемін дүйім жұрттың ала келдім
Атым – Тумар  болады сұрасаңыз
Тілеу деген кешегі бір атамыз
Аққанат пен Айгерімдей әкем - анам
Пана болып біздерге жүз жасаңыз
Көп айтып өз жайымды не қылайын
Одан да өнеріммен таң қылайын
Кішіге үлгі үлкенге өнеге боп
Сахынаның төрінде сән құрайын
Жүргізуші:
- Балалар жылдың қай мезгілі
- Балалар күз мезгілінің ерекшеліктерін ата?
Б: Жапырақтар сары, қызыл болып, шөптер қоңыр, сарғыш 
түске боялды. Құстар жылы жаққа ұшып кетеді. Күн бірте 
қысқарады. Жаңбыр жауады. Адамдар жылы киім киеді.
Т: Күз айларын атаңдар?
Б: Қыркүйек, қазан, қараша
Бауыржан:
Алтын,сары қызыл көк 
Алуан-алуан жапырақ 
Күзги бақта күлимдеп, 
Коз тартады жалбырап.
Қ.Айша:
Берекесін сыйлауға
Өлкемізге күз келді.
Жемістерін жинауға
Шақырады біздерді.
Ансар:
Жемісі мол теретін,
Күз дос екен бізбенен
Бәрін тауып беретін,
Жомарт екен күз деген
Гүлфаруз:
Күзім-ау,күзім-ау,
Мінезің бұзық-ау.
Жаңбырың сіркіреп,
Келгенің қызық-ау.
Жүргізуші:
2 - бөлім: «Өнерлі бала – елдің көркі»
Ал кімнің өнері бар қаншалықты,
Би - билеп, ал біреуі ән салыпты
Бүгінгі сайыста бәйге алуға
Сайыскерлер аянбай жан салыпты,- деп өнер сайысына кезек 
береміз.
Қуанышбекова Тұмар - өзбек биі. 
Барақбай Нұрсезим –Sing a rainbow әні. 
Бақытбек Дамир – Жау-жау жанбыр әні. 
Қалдыбек Мирас – Тоғжан балабақшасына арналған әні.
Жүргізуші: - Ал енді тағы да тақпақтарымызға кезек берейік.
Диас:
Опять осенная пара!
Но, мягкой свежисти полна 
Мне сердце веселит она-
Люблю я это время года!
С.Айша:
Осень,осень,
В гости просим!
С листопадом и дождем. 
По устрам морозы 
В рощах желтый листопад. 
Листия около березы 
Золотым коврам лежат.
Гүлдана:
Мауе пісип балбырап,
Маужыраган коңыр күз.
Алма пісіп албырап,
Коз тартқанын көриниз.
Сары жапырақ төгілген
Тоғайды да кордим мен.
Қайрулла:   
Жайдарлы күз,жарқын күз. 
Аяулы күз,алтын күз. 
Дәнге толы ен дала 
Дариядай шалқар күз. 
Айдана: 
Қуандырып біздерді 
Өлкемізге күз келді 
Келді бізге алтын күз 
Кемелденді халқымыз. 
Елнұр: 
Молдіретіп жүзимдерін 
Келді алтын күзім менің 
Молшылық күз-береке күз  
Береке күз – мерекеміз. 
Азамат: 
Здраствуй Осен! 
Здраствуй Осен! 
Хорошо что ты пришла, 
У тебя мы,осень спросим 
Что в подарок  принесла? 
Ақылбек: 
Жетти желмен алтын күз 
Жемис жинау салтымыз 
Жиып-терип болган соң, 
Той жасайды халқымыз. 
Нұрәлі: 
Күз ұсынып егисімен жемісин 
Әкелипти халыққа бір молшылық 
Сары жапырақ алтындай боп төгілсін 
Елімізде болсын әр кез молшылық.
3 - бөлім: «Сұлулық сыры»
Сынбатына сән киім жарасатын,
Аспандағы айменен таласатын
Өнеріне сай келіп, дайын тұрған
Қыздарымызбен, ұлдарымызға қызығып қарасатын
Сіздерге жаңаша сән үлгісін ұсынамыз! 
Кішкентай бүлдіршіндеріміз де бүгінгі біздің сайысымызға 
келіп сән үлгісін көрсетпекші, ортамызда балдаурен тобы 
бүлдіршіндері қарысы алыңыздар!
4 - бөлім: «Бар ізгілік тек білімнен алынар» (Жұмбақтар 
шешу)
Білім жолы сара жол,
83

Білімді адам бастар қол
Жұмбақтарды тыңдап ал,
Жауап беруге дайын бол.
1. Жиын- терін болатын, 
Қамбаға астык толатын. 
Қызыл қырман ойнайтын, 
Қай мезгелгіл деп ойлайсын? (Күз)      
2. Қос құлағы қалқайып, 
Су ішкен сайын марқайып, 
Күн ысыса тон жинайды, 
Доп болғанда ел жинайды. (Қырыққабат)
3. Аласы бар,жасылы бар, көгі бар, 
Ішин ашсан кара молдір дәні бар.(Қарбыз)
4. Қызыл жасыл кемелер 
Су бетіне қалқиды. 
Соқса егер салқын жел 
Ырғалады толқиды.(Жапырақ).
5. Қауын,қарбыз дей алмасын, 
Піскенменен жей алмасың. 
Жарғанменен қап-қатты, 
Ал,асқанда тәп-тәтті. (Асқабақ).
6. Алтын сары тоны бар
    Қойнында дәні бар. (Бидай). 
7.Көк аланы когенде көрдім, 
Көгеннен қиып жегенде көрдім. (Қауын). 
8.Қалың киімұнатады, 
Шешіндірсен жылатады.(Жуа). 
Алдарыңызда бүлдіршіндеріміздің «Балапандар»бинін 
тамашалаңызыздар.
5 - бөлім: «Дәрумендер денсаулық сақшысы».(Салат жасау).
Шеберлері өнер тамған қолынан,
Жаңылмаған ата - баба жолынан
Шебер қолдар өз - өнерін көрсетсін
Біз айтайық төрелігін соңынан.
Ата - анасымен біріге отырып, салат жасауға кезек береміз. 
Ән «Күз келгенде».
Жүргізуші: 
Қазағымның жігіттері мен қыздары жұп болып сынға түсті,
Салт - дәстүрлер жаңарып еске түсті
Ханшайым мен Ханзада анықталып сын сағатта,
Бұл сағатты ата - ана көптен күтті.
Қуаныш бүгін мынау құтты болсын
Қыздарымыз бен ұлдарымыз өсе берсін болып мықты! 
6-бөлім: «Куз сыйы»корме. (Көконістер мен жемістерді 
жарнамалау).  
«Куз» әні.
Жүргізуші:
Кімдер жүйрік, өнерпазды білейікші,
Әділқазыларға төрелік берейікші
Жеңіп шыққан аруға,
Құттықтап сәттілікті тілейікші.
Келесі сөз кезегі әділқазылар алқасына беріледі.
Жүргізуші:
Жүзден жүйрік күшімен
Мыңнан тұлпар мықты шың
Құттықтаймыз ал енді
Ханзада мен ханымды
Өрге жүзіп өнері
Тауға өрлесін талабы
Шоқтай болып жанады
Қуанышпен жанары,- деп «Күз ханшайымы мен ханзадасын» шын жүректен құттықтаймыз.
Бүгінгі мерекелік іс - шарамыз аяқталды. Келесі кездескенше күніміз нұрлы болсын.
* * * * *
Абанова Гульжан Тайшибековна қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Жамбал облысы, Байзақ ауданы, С. Абланов атындағы орта мектебі
Сыныбы
9 
Пәні
Қазақ әдебиеті
Сабақтың тақырыбы
Қазтуған жырау. «Мадақ» жыры
Сабақтың мақсаты
Қазтуған жыраудың өмірі мен шығармашылығы жайлы мәлімет алу, «Мадақ» жырының 
тақырыбы мен идеясын ашу, шығарма мазмұнына әдеби-теориялық талдау жасау.  
Оқыту нәтижесі
Практикалық тапсырмалар орындау барысында ізгілік қатынасқа үйренеді,ой еркіндігі, 
эстетикалық сезімі оянады, жүйелі сөйлеу арқылы сөйлеу мәдениеті қалыптасады, 
өздігінен білім алуға дағдыланады. Шығарманың ерекшелігін ұғынып, әдеби-теориялық 
талдау жасай алады.
Әдіс-тәсілдер
 Ой шақыру, БҮБ кестесі, Венн диаграммасы, Аквариум   
Ресурстар мен құрал-
жабдықтар
Интербелсенді тақта, ноутбук, электронды оқулық, үлестірме қағаздар, бағалу парағы
Бағалау әдістері
Смайликтер,  қолдау-қолпаштау, топтық бағалау, критериалды бағалау.
Екі жұлдыз,бір тілек
Сабақ  барысы
Мұғалімнің іс-әрекеті
Ұйымдастыру кезеңі
 
Психологиялық 
дайындық
Оқушылармен амандасып, кезекші мәлімдемесін тыңдау.
сандар арқылы 3 топқа бөлу.
Интербелсенді тақтадан 
А. Тоқмағамбетовтің өлең жолдарын хормен оқыту.
 Білген сайын келеді біле бергім,
Біле беру емес пе тілегі елдің.
Белден ассаң, алдыңда бел көрінсе,
Қызыққаннан келмей ме жүре бергің.
Сондықтан да келеді біле бергім.
Білімдіні сүйерін білем елдің.          (А. Тоқмағамбетов)
84

Үй тапсырмасын сұрау 
(слайд арқылы)
1.Асанқайғының қай ғасырларда өмір сүргендігін көрсетіңіз.
A) ХІІ-ХІІІB) ХVІІІ-ХІХC) ХV-ХVІD) ХІХ-ХХ
2.Асанқайғының әкесінің атын белгілеңіз.
A) СәбитB) ХамитC) АбатD) Мөңке
3.Асан есіміне «қайғы» ұғымының қосылуына себеп болған аңыз желісін белгілеңіз.
A) ұзақ өмір сүруіB) ел қамын ойлауы
C) алысқа сапар шегуіD) ханға ақыл-кеңес айтуы
4.Жырау толғауларының көпшілігі кімге арналғандығын белгілеңіз.
A) АбатқаB) КерейгеC) ЖәнібеккеD) Сыпыраға
5.Асанқайғы іздеген Жерұйықты табудың негізгі мақсатын белгілеңіз.
A) өнер іздеуB) білім іздеу
C) құтты қонысқа ел қондыруD) жар іздеу
6.Асанқайғының толғауын атаңыз.
A) «Тілек»B) «Мадақ» жыры
C) «Қырында киік жайлаған»D) «Алаң да алаң, алаң жұрт»
7.Төмендегі толғаулардың қайсысының Асанқайғыға тиесілі емес екендігін табыңыз.
A) «Таза мінсіз асыл тас»B) «Қырында киік жайлаған»C) «Жәнібекке арнаған толғауы»
D) «Ор, ор, қоян, ор қоян»
8.Асанқайғы шығармашылығын зерттеген ғалымды белгілеңіз.
A) З.ҚабдоловB) Т.Кәкішев
C) Х.СүйіншәлиевD) А.Қыраубаева
9.Асан жырларын жақсы біліп, насихаттаған ақынды көрсетіңіз.
A) Шал ҚұлекеұлыB) Шортанбай Қанайұлы
C) Қашаған КүржіманұлыD) Мұрат Мөңкеұлы
10.Асан қайғының Жерұйықты іздеу сарыны қай жанрда баяндалатындығын табыңыз.
A) ертегіB) аңызC) поэзияD) драма
Білу.
Электронды оқулықтан Казтуған жыраудың өмірі мен шығармашылығымен таныстыру.
Ресурстар тарату арқылы тереңірек ұғындыру, БҮБ кестесін толтыру.
1. Қазтуған жырау Сүйінішұлы  шығармашылығының өзіндік сипаты.
2. Жыраудың шыққан ортасы, өмірінен мәлімет.
3. Жырау мұрасының басылуы, зерттелуі
Түсіну
«Мадақ» жырын аудиокітаптан тыңдату.
Сөздікпен жұмыс жасау.
Қолдану    
1-топ мазмұндық талдау
2-топ әдеби-теориялық талдау
3-топ өлең құрылысына талдау
Талдау
«Венн диаграммасы» әдісі.
Жинақтау
«Аквариум» әдісі. Оқушыларды ортаға шақырып, шеңбер жасап отырғызу.
Бағалау
Қалай ойлайсыңдар, XXI ғасыр жырауы қандай тақырыпта толғау жазар еді?
БҮБ кестесін аяқтау.
Оқушыларды бағалау 
Өзін-өзі бағалау әдісі
Үйге тапсырма
Білгім келеді кестесі бойынша іздену, «Алаң да, алаң, алаң жұрт» өлеңін жаттау.
Рефлексия  
«Екі жұлдыз, бір тілек» 
әдісі 
Стикер таратылады
Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы №28 «Ақбай» жалпы орта мектебінің 
қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі Сапарбекова Қарлығаш
Сабақтың тақырыбы: А.Құнанбайұлы  «Жазғытұры» өлеңі.
Сабақтың мақсаты:
А) Білімділігі: Оқушылардың А.Құнанбайұлы туралы білімін кеңейту.  «Жазғытұры» өлеңінің мазмұны мен идеясын ашу. 
Оқушылардың таным мүмкіндіктерін анықтау.
Ә) Дамытушылық: Тіл байлығын дамыту, өз ойын еркін жеткізе білуге баулу, білік-дағдыларын қалыптастыру.
Б) Тәрбиелік: Қоршаған ортаның тылсым сырларына қызықтыру арқылы туған жерінің табиғатын сүйе білуге баулу.
Пәнаралық байланыс: география, дүниетану
Түрі: Жаңа білім беру сабағы
Әдіс-тәсілдері: баяндау, сұрақ-жауап, тіл дамыту, қайталау
Сабақтың көрнекілігі: Абай суреттері, жыл мезгіліне байланысты бүктеме, сөзжүмбақ, суреттер
Сабақтың барысы: 
              I.  Ұйымдастыру кезеңі:
А) Оқушылармен сәлемдесу, әнұран орындату, сабаққа даярлықтарын тексеру.
          II. Білімдерін тексеру:  «Миға шабуыл» сұрақтарға жауап беру
          III. Үй тапсырмасын тексеру
          IY. Оқушылармен жұмыс. Тест сұрақтары:

 Аңыз кейіпкерін көрсет.
А. Мақта қыз
Ә. Қожанасыр
Б. Түлкі
В. Мысық
85

    2. Ы.Алтырсариннің туған жылы.
        А. 1841 жыл
  Ә. 1845 жыл
  Б.  1904 жыл
  В.  1927 жыл
3. Ы.Алтынсариннің «Әке мен бала» әңгімесінде әкесі не 
тауып алады?
   А. Балға
   Ә. Шеге
   Б.  Таға
   В.  Доп
4. Ы. Алтынсариннің өлеңі.
    А. Кел, балалар, оқылық
    Ә. Мен жастарға сенемін
    Б. Ғылым таппай мақтанба
    В. Көкшетау.
3 топқа таратылып берілген тест жұмысын бір-біріне өткізіп тексертемін.
Міне, балалар өткен сабақты жақсы меңгеріпсіңдер. Ал енді, балалар, сергіту сәтін жасап жіберейік. Оқушыларға 
үнтаспадан
А. Құнанбайұлының «Желсіз түнде жарық ай» әнін тыңдату.
     Жаңа сабақ:
- Ендеше бүгінгі өтетін тарауымыз Ұлы ақынның «Жазғытұры» өлеңі.
   Бір жылда неше мезгіл бар? Қазір қай мезгіл? Суретте қандай жыл мезгілі бейнеленген?  Бұл мезгілде табиғат қалай 
құбылады? Оқушылар сұрақтарға жауап беріп, сурет бойынша әңгіме құрайды. Суреттің бояуларын атап оларды 
дәптерлеріне қазақ тілінен өзбек, орыс, ағылшын тілдеріне аударма жасайды.
    Ақ-белый-оқ- white       Жасыл- зелёный- яшил- green      Көк- синий- кук- blue
   Сары- жёлтый- сариқ- yellow        Қоңыр- коричневый- қонғир- brown      Қара- чёрный- қора- bleck
    -Балалар, біз Абайдың «Жазғытұры» өлеңімен танысамыз.
         Абайдың суреті. Ұлы ақын,аудармашы, тәрбиеші, ойшыл, шешен, сазгер. Ақынның оқу білімге шақырған өлеңдері: 
«Ғылым таппай мақтанба», «Әсемпаз болма әрнеге», «Интернатта оқып жүр» т.б. Табиғат суретшісі: «Қансонарда», «Қыс», 
«Күз», «Жаз», «Жазғытұры»
       Аудармашы: «Шегіртке мен құмырсқа», «Қарға мен түлкі».
       Сазгер: «Көзімнің қарасы», «Желсіз түнде жарық ай», «Сегіз аяқ», «Бойы бұлған».
       Данышпан: Қара сөздері, Абайдың 500-ге тарта өлеңдері, 45 қара сөзі т.б шығармалары бар. Абайды бүкіл дүние жүзі 
біледі. Оқулықпен жұмыс. «Жазғытұрым» өлеңінің мазмұнын түсіндіріп, өлеңді мәнерлеп оқып беремін. Оқушылармен 
жұмыс.    Әрбір өлең жолдарына түсінік беру. Өлеңдегі көркемдегіш сөздерге көңіл бөлейік. 
    Топпен жұмыс.
 I топ көктем мезгіліне сурет салады.
  II топ көктем мезгіліне байланысты әңгіме жазады.
 III топ көктем мезгіліне байланысты мақал-мәтелдер жинайды.
    Ой дамыту.
I топ: Абай-дана, ойшыл, оның даналығын жазған 45-тей қара сөзінен көруге болады. Бір қара сөзін оқытып жіберу. 
 II топ: Абай аудармашы. Оның Лермонтов, Пушкин, Крыловтар-дың  шығармаларын аударған еңбектерін Абайдың 
Крыловтан аударған «Құмырсқа мен шегіртке» атты мысалы оқушыға оқытылады.                 
III топ: Абай- ақын. Оның өлеңдерінің тәрбиелік мәні зор. Оқуға, білімге, еңбектенуге шақырған озық үндеулі өлеңдер. 
«Әсемпаз болма әрнеге», «Адам болам десеңіз».
      Түйіндеу.  --Балалар, бүгінгі сабақтан алған әсерлерің мен өздеріңнің қосар ой-пікірлеріңді мына қағазға жазып 
жіберіңдер. Оқушының ойын оқыту.
   Қорытынды. Үш топтың ұпайларын санау. Оқушыларды бағалау.
   Үйге тапсырма беру. 
* * * * *
Оңтүстік  Қазақстан облысы,Сайрам  ауданы Қарабұлақ ауылы 
Далабазар негізгі орта мектебінің география  пәні мұғалімі 
      Абдираимова  Шахиста  Полатхановна
Сыныбы:7                              
Сабақтың тақырыбы : Африканың физикалық-географиялық орны, материк жағалауын шайып жатқан  мұхиттар мен 
теңіздер, Африканың зерттелуі
Оқып-үйренудің негізгі мақсаты: Оқушыларғафизикалық – географиялық орны ұғымын, оның материк табиғатына әсерін,
материктер және олардың жеке бөліктерін, зерттеушілерді  білу.Оқушыларды ережені сақтай отырып, бір-бірін тыңдай 
білуге, сыйлай білуге, жәрдемдесе білуге, қолпаштай білуге, ортақ шешім қабылдай білуге, өзін әділ бағалай білуге үйрету.  
Күтілетін нәтиже:Оқушыларғафизикалық – географиялық орнын ұғымын, оның материк табиғатына әсерін, материктер 
және олардың жеке бөліктерін, зерттеушілерді білетін болады.Оқушылардың ережені сақтай отырып, бір-бірін тыңдай 
білуге, сыйлай білуге, жәрдемдесе білуге, қолпаштай білуге, ортақ шешім қабылдай білуге, өзін әділ бағалай білуді 
үйренеді.  
Түйінді идеясы:Жер шарындағы ең ыстық материк -Африка.
Сабақтың әдіс-тәсілдер,жұмыс түрі:блум таксаномиясы бойынша жұмыс,Инсерт,Синквейн
Ресурстар :Интерактивті тақта,атлас карта,ұялы телефон, оқулық, маркер шығу парағы,үлестірме қағазы т.б.
Бағалау:Жұптардың өзара бағалауы,топтық бағалау,өзіндік бағалау.
 Сабақтың барысы:
Бөлім
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Ұйымдастыру
кезеңі
Психологиялық   ахуалды   ескеру.  «атом   молекуласы»  сергіту
сәтін жүргізу. Бірден топқа бөлу шарты орындалады.
Шеңберге   тұрып,   оқушылар
топқа   бөлінеді.Топтық   міндетті
бөліседі.
Білу
Тақырыпқа ену үшін кіріспе сұрақтары беріледі.
Сұрақтарға   жауап  бере  отырып,
86

Жаңа тақырыпқа
ену
-Экватор сызығы мен бастапқы меридиан кесіп өтетін материк.
-негроидтық нәсіл басым материк
- көлемі жағынан Еуразия материгінен кейін тұрған материк
сабақтың   тақырыбы   мен
мақсатын ашады.
Түсіну.
Оқулықпен жұмыс
Электронды   оқулықты   пайдаланып   Африканың   физикалық-
географиялық орнын көрсету.
1.Әр топқа тапсырма: 
І   топ   –   географиялық   орны;   жағалауындағы   мұхиттар   мен
теңіздер;
ІІ топ – атлант мұхиты,үнді мұхиты алаптары.
ІІІ топ – Зерттелу тарихы
Оқулықтағы   мәтінді   оқиды,
жұппен
 
және
 
топпен
талқылайды.
Басқа топта түсіндіреді, басқаны
тыңдайды, түсінбегенін сұрайды.
Топбасшысы   әр   топқа   барып,
түсіндіреді.
Қолдану 
Дәптермен,
электронды
оқулықпен
жұмыс
Оқушыға допты лақтырып тигізу  арқылы таңдау.
1. Карточкаға жауап беру:
№1
1. Африка материгінің географиялық орнын картадан көрсетіп,
сипаттама бер?
2. Жағалауын қандай мұхиттар мен теңіздер шайып жатыр?
№2
1.   Африка   мен   оның   жағалауында   болып   қайтқан
зерттеушілерді атаңдар?
2. Давид Ливингстонның еңбектерін ата?
№3
1. Генри Стэнли  нені зерттеді?
2. Сахара шөлі мен мадагаскар аралы қандай қорға енгізілді?
2. Электронды оқулықтағы (№7 тапсырма) кескін картаға
нысандарды дұрыс орналастыру. 
Географиялық нысандар: 
Мүйістер:Бен – Секка, Альмади, Рас – Хафун, Игольный;
Шайып   жатқан   мұхиттар   мен   теңіздер:Атлант   пен   Үнді,
Жерорта мен Қызыл теңіз;

Доп   тиген   бала   ортаға
жауап беруге шығады.


Карточкадағы
тапсырмаларды
 
орындай
отырып,   картамен   жұмыс
жасайды.   Африка   материгіне
сипаттама   бере   отырып,   әр
топтың
 
жауаптарын
толықтырады. 




Берілген объектілерді 
электронды оқулықтағы  кескін 
картаға нысандарды дұрыс 
орналастырады
Талдау
Флипчартта постер орындату.
1 топ - Африканың физикалық – географиялық орны, 
2 топ-материк жағалауын шайып жатқан мұхиттар мен 
теңіздер.
3 топ- Африканың зерттелуі
Флипчартта   постер   орындайды,
әр   топтан   бір   оқушы  «галерея»
әдісімен   қорғайды,   оған   басқа
оқушылар   сұрақ   қояды,  екі
жұлдыз, бір ұсыныс айтады.
Жинақтау
Нені
үйрендім?
Не ұнады?
Не
ұнамады?
Не   білгім
келеді?
«insert»әдісі
 
арқылы
қорытындалайды.
сұрақтар қояды.
Оқушылар   кестені   толтыру   арқылы,
сабақты қорытындылайды.
Бағалау

«синквейн» әдісін қолдану арқылы ой түйіндеу.
« Африка» материгіне 
5 жолдық тақпақ шығару 
Оқушыларға 
карточка бойынша 
бағалау.Карточка 
арқылы бағалау  
Оқушылардың  
бірін-бірі бағалауы
Не
бағалана
ды?
5
Тақырыпты түсіндіре
білуі
Мәнді,орынды
сұрақтар қоюы
Мысалдардың
сәйкестігі
Көмек көрсетуі
Тақырыпты 
ашуы
Үйге тапсырма
Үй тапсырмасы:Африка материгін контур картасында
бейнелеп келу

Топтық таныстырылым дайындау
Үй тапсырмасын алады.
87

1 топ   -Экватор сызығы мен бастапқы меридиан кесіп өтетін материк.
2 топ    -негроидтық нәсіл басым материк
3 топ   - көлемі жағынан Еуразия материгінен кейін тұрған материк
І топ – географиялық орны; жағалауындағы мұхиттар мен теңіздер;
ІІ топ – атлант мұхиты,үнді мұхиты алаптары.
ІІІ топ – Зерттелу тарихы
1. Карточкаға жауап беру:
№1
1. Африка материгінің географиялық орнын картадан көрсетіп, сипаттама бер?
2. Жағалауын қандай мұхиттар мен теңіздер шайып жатыр?
2. Электронды оқулықтағы (№7 тапсырма) кескін картаға нысандарды дұрыс орналастыру. 
Географиялық нысандар: 
Мүйістер: Бен – Секка, Альмади, Рас – Хафун, Игольный;
Шайып жатқан мұхиттар мен теңіздер: Атлант пен Үнді, Жерорта мен Қызыл теңіз;
1. Карточкаға жауап беру:
№2
1. Африка мен оның жағалауында болып қайтқан зерттеушілерді атаңдар?
2. Давид Ливингстонның еңбектерін ата?
2. Электронды оқулықтағы (№7 тапсырма) кескін картаға нысандарды дұрыс орналастыру. 
Географиялық нысандар: 
Мүйістер: Бен – Секка, Альмади, Рас – Хафун, Игольный;
Шайып жатқан мұхиттар мен теңіздер: Атлант пен Үнді, Жерорта мен Қызыл теңіз;
1. Карточкаға жауап беру:
№3
1. Генри Стэнли  нені зерттеді?
2. Сахара шөлі мен мадагаскар аралы қандай қорға енгізілді?
2. Электронды оқулықтағы (№7 тапсырма) кескін картаға нысандарды дұрыс орналастыру. 
Географиялық нысандар: 
Мүйістер: Бен – Секка, Альмади, Рас – Хафун, Игольный;
Шайып жатқан мұхиттар мен теңіздер: Атлант пен Үнді, Жерорта мен Қызыл теңіз;
Флипчартта постер орындату.   1 топ - Африканың физикалық – географиялық орны, 
Флипчартта постер орындату.  2 топ-материк жағалауын шайып жатқан мұхиттар мен теңіздер.
Флипчартта постер орындату.   3 топ- Африканың зерттелуі
Нені үйрендім? 
Не ұнады?
Не ұнамады?
Не білгім келеді?
Келесі сабақта
Не бағаланады?
5
4
3
2
Тақырыпты түсіндіре білуі
Мәнді, орынды сұрақтар қоюы
Мысалдардың сәйкестігі
Көмек көрсетуі
Тақырыпты ашуы
* * * * *
Сагадиева Бакытгул Лебековна Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
Алматы облысы   Қарасай ауданы «Қ.Сәтбаев атындағы орта мектеп» КММ
 
Сабақтың тақырыбы:      «Тіл - құдірет»                           
Сабақтың мақсаты:     1. Оқушыларға тіл байлығы әрбір елдің ұлттың мақтанышы, ол атадан балаға мирас болып қалып
отыратын баға жетпес мұра екендігін түсіндіру.
                                    2. Оқушының сөздік қорын байыту, іздендіру, қызықтыру арқылы ойлай білу дағдысын дамыту.
                                    3. Тіл құдіретін таныта отырып, ұлттық рухты бойға сіңіру.  
Сабақтың түр:  Лингвистикалық олимпиада
Сабақтың әдісі: Сұрақ- жауап ............................................
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, жұлдызшалар 

«Темір қақпа» макеті

«Күміс қақпа» макеті

«Алтын қақпа » макеті

Алтын сандық

Сұрақтарға арналған тақта

Сұрақтар жазылған хатқаптар
                                          Сабақтың барысы
Тіл адамның даңқын асырады. Адам тіл арқылы бақыт табады. Тіл адамға жапа да шектіреді. Абайламаса басынан да
айырады.
Тілі бар халықтың рухы өлмейді,
Күңдікке, құлдыққа Ер Қазақ өлмейді.
88

Ұл- қыздың арманы ел болу еңселі,
Жұлдызы жоғары ешқашан сөнбейді.
Тілімді тәңірім, қолдашы!
               Бабалар ойының таңбасын,
Тіл – Тәңір сыйлаған сөз басы.
Қыраны көгімнің самғашы,
Тілімді діліммен жалғашы,
Тілімді, Тәңірім қолдашы!
             Біздің бұл сабағымыз тілімізді сүюге, оны өркендетуге қосар кішкене ғана үлесіміз. Бірақ біз ана тілімізге деген
сезімімізді, сүйіспеншілігімізді білдіре алатындығымызға қуаныштымыз.
           Жарыстар өтсін алуан,
Сынасын күшін әрбір жан.
Жүлдесін алып шаттансын
 Білімді, өнерлі әрбір жан.- 
дей келе бүгінгі лингвистикалық олимпиаданы  бастаймыз.
       Лингвистикалық олимпиада  4 кезеңнен тұрады.
І    бөлім   «Темір қақпа » сұрақтары           9 оқушы қатысады.
ІІ   бөлім   « Күміс  қақпа » сұрақтары         5 оқушы 
ІІІ  бөлім   «Алтын  қақпа» сұрақтары         3 оқушы
ІV  бөлім   «Алтын сандық»  сұрақтары.      1 оқушы
І    бөлім   «Темір қақпа » сұрақтары           9 оқушы қатысады.
               Мақалдар жарысы
ІІ   бөлім   « Күміс  қақпа » сұрақтары         5 оқушы 
             Қызықты грамматика
ІІІ  бөлім   «Алтын  қақпа» сұрақтары         3 оқушы
            «Өлең –сөздің патшасы, сөз сарасы»  жатқа өлең оқу.
ІV  бөлім   «Алтын сандық»  сұрақтары.      1 оқушы
             
Лингвистикалық олимпиадаға  жалпы 9 оқушы қатысады. Қатысушыларды ортаға шақырып алайық.
 
Әділдікпен баға берер  баршаға
Әділдікпен қара қылды жаруға
Әділқазы алқаларын сайлайық,
Әділ баға бер деп біз  ұл, қызға.
 Бүгінгі лингвистикалық олимпиадамызда әділ баға беретін әділқазы мүшелерімен таныстыу
           І бөлім   «Темір қақпа » сұрақтары              9 оқушы     
       Мақалдар жарысы.
         Бұл бөлімнің шарты. Мен ойыншыларға мақалдар – мәтелдерді   бастап оқимын.   Ойыншыларымыз сол мақалдарды
аяқтаулары керек. Әр дұрыс 
жауапқа бір жұлдызшадан беріледі. Көп жұлдызша жинаған оқушы келесі бөлімге өтеді. /сары жұлдызша/
Құрметті ойыншылар сіздерге сәттілік тілейміз.
 
«Темір қақпа» тапсырмалары
Мен сіздерге мақалдар – мәтелдерді  бастап оқимын.  Сіздер сол мақалдарды аяқтауларыңыз  керек
Құрметті қатысушылар, Темір қақпаның ашылуына өз үлесізді қосайық.
№
«Темір қақпа» сұрақтары
Мақалдың басы
Мақалдың жалғасы
1
Тіл тас жарады,
Тас жармаса бас жарады.
2
Жеті жұрттың тілін біл,
Жеті түрлі білім біл
3
Тілге құрмет                                               
Елге құрме
4
Шебердің қолы ортақ
Шешеннің тілі ортақ
5
Тіл қылыштан 
өткір.
6
Басқа пәле 
Тілден.
7
Сөз сүйектен өтеді,
Таяқ еттен өтеді.
8
Кітап білім бұлағы,
Білім – өмір шырағы.
9
Ойнап сөйлесең де
Ойлап сөйле
10
Ақыл жастан шығады
Асыл тастан шығады
11
Өнер алды –
қызыл тіл.
12
Сөз жүйесін тапса,
Мал иесін табады.
13
Білімдіден шыққан сөз,
Талаптыға болсын кез
14
Өтірік сөз,
Өрге баспас
15
Тіліңмен жүгірме
Біліммен жүгір.
     «Темір қақпа» сұрауларына дұрыс жауап беріп, көп жұлдызша жинаған 5 оқушы келесі кезеңге өтеді. 
         Құрметті әділқазы мүшелері келесі бөлімге өтетін 5 ойыншының есімін атауларыңызды сұраймын.
ІІ бөлім  « Күміс қақпа»
89

ІІ бөлімдегі тапсырмаларды орындай отырып, біз «Күміс қақпамызды» ашамыз.
         Бұл ойынның шарты бойынша   сіздерге қазақ тілінің   қызықты грамматикасынан сұрақтар беріледі.   Осы сұрақтарға
дұрыс жауап беріп, көп жұлдызша  алған   3 оқушы келесі кезеңге өтіп,  «Күміс қақпаны» ашуға мүмкіндік алады.
«Күміс қақпа» тапсырмалары
Әр қатысушыға 3 сұрақтан беріледі. Нақты жауап беріп, ойын еркін жеткізе алған 3 оқушы  келесі кезеңге  өткіземіз. Ол
үшін балалар жауап беретін реттік санын таңдап алады. «Күміс қақпа» кезеңінің  ережесі бойынша қатысушы  таңдап алған
реттік саны бойынша дайындалған сұрақтарға жауап береді.
   «Ойлан. Тап. Жауап бер» деп аталады.
№ 
Тапсырма.
«Күміс қақпа» сұрақтары
Жауаптары 
1
Фонетика 
Қолда буын көп пе, аяқта буын көп пе?
Қол – 1 буын,
А-яқ  - 2 буын.
Әзіл
 
аралас
сұрақтар.
Қар жана ма?
Қалауын тапса, 
қар жанады.
Ойлан,
 
тап!
Дұрыс   жауабын
айт.
Үстелге   екі   бала   екі   әке   келіп   отырды.
Ортода 3 жұмыртқа бар еді. Олар бір-бір
жұмыртқадан жеді. Қалай бөлісті?
2   әке,   2   бал   дегендері   атасы,   әкесі,
баласы. 3 адам 3 жұмыртқаны жеді.
Қалай
 
деп
атайды?
(Тұрақты тіркес)
Көрген-білгенінің бәрін жоққа сайып, 
бар да болса, жоқ деп тұратын 
адамдарды қалай атайды.
Аузын құр шөппен сүрту.
2
Фонетика
Сөз құрамында дыбыс көп бола ма, буын көп
бола ма? Дыбыс саны мен буын саны бірдей
сөздер бар ма
 Дыбыс көп болады.
у
Әзіл
 
аралас
сұрақтар
Екі аяқ бір етікке сыя ма?
Екі аяғын бір етікке тығу.
Ойлан, тап! Дұрыс
жауабын айт.
Жеті   ағайынды   жігіт   келе   жатты.
Әрбіреуінің бір-бір қарындасы бар. Барлығы
неше адам келе жатыр? 
8   адам.   Жеті   ағайындының   бір
қарындасы бар.
Қалай деп атайды?
(Тұрақты тіркес
Молшылыққа   кездесіп,   мол   олжаға   батуды
қалай айтады.
Шаш етектен бату.
3
Фонетика 
Шалға қарағанда балада не көп?
Шал – 1 буында сөз.
Бала – 2 буынды сөз
Әзіл
 
аралас
сұрақтар
Бір қазанға сыймайтын қандай бастар?
Екі қошқардың басы бір қазанға сыймас.
Ойлан, тап! Дұрыс
жауабын айт.
Бөлмедегі   адамның   қай   уақытта   басы
болмайды.
Терезеден  немесе   есіктен   басын   сыртқа
шығарып тұрған кезінде.
Қалай деп атайды?
(Тұрақты тіркес)
Жөнімен   істейтін   істі   бүлдіріп,   қырып   –
жойып кететін адамды  қалай атайды?
Шаш ал десе бас алады.
4
Фонетика
Қай буында дыбыс көп болады? Ашықта ма,
тұйықта ма, бібеуде ме?
Бітеуде,   бітеу   буын   дауыссыздан
басталып,   дауыссызға   бітеді,   кемінде   3
дыбыстар болады.
Әзіл
 
аралас
сұрақтар
Адамның қай жеріне нан піседі?
Кеудесіне нан пісу – даңдайсып кету.
Ойлан, тап! Дұрыс
жауабын айт.
Өздерің   оқыған   бір   жұмбақ   төрт   сөзден
құралған. 
1 – сарай сөзінің синонимі.
2- астында сөзінің антонимі.
3 – ірі сөзінің антонимі.
4 – тау жынысты қатты заттың аты.
Үй үстінде ұсақ тас.
                        (жұлдыз)
Қалай деп атайды?
(Тұрақты тіркес)
Қалай істесе де ешбір жөні, қисыны келмей
тұрған істі қалай айтады?
Былай тартса өгіз өледі,
Былай тартса арба сынады.
5
Фонетика 
Бота  мен  қозы  ұқсас   дейді   кейбір   балалар.
Олар қалдай ұқсас бола алады?
Бота  мен  қозы  сөздері   4   дыбыстан,   2
буыннан тұрады.
Әзіл
 
аралас
сұрақтар
Адамның басы аспанға жете ме?
Төбесі көкке жеткендей - қуану
Ойлан, тап! Дұрыс
жауабын айт.
Республикамыздағы  бір өзеннің аты   батыр
сөзінің   сининимі   мен   бастағы   бір   мүше
атынан құралған. Ол қай өзен?
Ер-тіс
Қалай деп атайды?
(Тұрақты тіркес)
Қауіп-қатерді   ойлап   сақтандыруды   қалай
атайды?
Сақтықта қорлық жоқ.
Жаман айтпай жақсы жоқ.
«Темір қақпа» мен «Күміс қақпа» тапсырмаларын дұрыс орындап, ең көп жұлдызша жинаған   3 ойыншының есімін
атасаңыздар. Ол ойыншы алтын сандықты ашуға мүмкіндік алады.
ІІІ бөлім  «Алтын қақпа»
Алға шықты өнерлі, білімділер,
Қамын ойлап болашақтың елеңдер.
Тілімізді құрметтеп бірге жүрген
90

«Алтын қақпа» ойыншысын көріңдер.- 
 дей келе келесі ІІІ кезеңімізді бастаймыз.  Бұл бөлімнің шарты бойынша ойынға қатысушы  «Өлең - сөздің патшасы, сөз
сарасы» деп аталатын кезеңде 
қатысушы өздері қалаған өлеңді мәнерлеп оқиды 
  Құрметті әділқазы мүшелері үш ойыншының ішінде озып шыққан ойыншының есімін атап берулеріңізді сұраймыз  
 «Алтын сандық» 
Аузы құлып сандықты,
Тіл ашпаса, тіл ашар.
Түйін – түйін сырыңды,
Түбінде келіп шын ашар.
Міне, 3 кезеңнің нәтижесі бойынша 1 оқушы озып шықты. Енді сіз «Алтын сандықты» ашуға құқылысыз.
  «Алтын сандық» 
           «Алтын сандықтың» хаттары ұсынылады. Осы хаттарды оқып, дұрыс жауап берсеңіз бүгінгі сайысымыздағы алтын
сандық ішіндегі сыйлықты өзіңіз алып, жеңімпаз атанасыз.       
           Ана тілім – бәрін сөйлер шежірем,
Тілсіз нені білдіре алам, не білем?!
Тілім барда  ғана мынау ғаламның
Кілтін табар санасына сезінем.
О, адамдар, қадіріне жетіңдер,
Ана тілің – анаң, сыйлап өтіңдер. – дей келе бүгінгі ойынымызды аяқтаймыз. Тіліміздің мәртебесі артып, еліміз аман
болсын.
* * * * *
БҚО облысы,  Казталoв ауданы  Сатыбалды негізгі жалпы білім беретін мектебі
  технология және бейнелеу өнері пәні мұғалімі   Макпозова Насима Алибековна
Пәні:
Еңбекке баулу
Сыныбы
4
Сабақтың тақырыбы:
Мата, ине, жіп түрлері.Матаны тоқу әдістері
Сабақтың білімділік, 
тәрбиелік, дамытушылық 
мақсат-міндеттеріне  
жеткізетін 
құзыреттіліктер:
1.
а) ақпараттық құзыреттілік: Талшық, жіп, мата және тоқымашылық түрлері 
туралы ақпарат беру арқылы білім қалыптастыру 
2.
ә) коммуникативтік құзыреттілік: Талшық, жіп, мата жинақтау арқылы олардың 
түрлері мен қасиеттерін ажырата білуді, оқу  практикалық жұмыс орындау арқылы мата 
тоқу технологиясын меңгерту
3.
б) проблеманы шешу құзыреттілігі: Тоқымашылық әдіс-тәсілінің ерекшелігіне 
қарай пайдалану жолдарын анықтау берілген жіпті атлас, кездеме, саржа әдісімен тоқу
Сабақтың түрі:
Жаңа материалды меңгерту
Сабақтың әдісі:
түсіндіру, көрнекілік, сарамандық әдіс, презентация
Оқыту құралдары:
компьютер, слайд, қарындаш,сызғыш, түрлі түсті қатырма қағаз, қайшы, желім
Сабақтың
барысы:
Оқытушының  қызметі
Оқушының
қызметі
Күтілетін
нәтиже
І. 
Ұйымдастыр
у бөлімі
Психологиял
ық дайындық
1. Амандасу, түгендеу, жұмыс орындарын тексеру
І. Амандасу, 
жұмыс орындарын
ұйымдастыру. 
Жасырынған 
сөздер: шебер, 
ине, мата
Сабаққа 
дайын болу
ІІ. Кіріспе 
Оқулықпен жұмыс. 1-4 сыныпта матамен жұмыс түрлері.
Өткен 
тақырыптарын 
еске түсіру 
ІІІ. Жаңа 
материалды 
түсіндіру
4-
Талшық туралы ақпарат. Талшықты материалдардың 
натуралды және химиялық түрлерi бар. Натуралды өсiмдiк 
талшықтарынан  мақта, зығыр, сора, кендiр  өнiмдерiн алады; 
Талшық  туралы 
ақпаратты 
қабылдайды, 
талдайды.
Жаңа 
материалды 
меңгереді. 
91

қойдан, ешкiден, түйеден, қояннан натуралды жүн, ал тұт 
құртынан  жiбек талшықтарын алады. 
5-
Химиялық жасанды және синтетикалық талшықтарды 
ағаштан, мұнайдан, көмiрден жасайды. 
6-
Жасанды 
және синтетикалық 
талшықтардан көп 
түрлi маталарды 
тоқиды.
Бұл
маталардың ерекше қасиеттерi бар:  түсiн
өзгертпейдi, төзiмдi, мықты болады. Мысалы,  капрон
жiбiнiң мықтылығы құрыш сымның мықтылығындай
болады. 
7-
Химиялық талшық дегеніміз не? Химиялық
талшықтар мен жіптер табиғи синтетикалық жоғары
молекулярлық қосылыстарды химиялық өңдеу нәтижесінде 
алынды. Бастапқы шикізатқа байланысты химиялық талшықтар 
мен жіптерді жасанды және синтетикалық деп бөледі. Химиялық 
талшықтардың кейбір түрінен жіп, мата, трикотаж бұйымдарды 
таза күйінде да, сондай-ақ табиғи талшықтармен араластыра 
отырып та жасайды. 
1. Жіп туралы ақпарат.  Қолданылуына қарай іс тігетін, кесте 
және тоқыма тоқитын, торлайтын жіптер болып бөлінеді. Жіп 
мақта, жүн, кенептен иіріледі, сондай-ақ химия талшықтарынан, 
табиғи жібектен алынады. Іс тігетін мақта жіптер ақ, қара және 
басқа түсті болады. Іс тігетін мақта жіптер ақ, қара және басқа 
түсті болады. Жуандығына қарай жіпті нөмірге бөледі жіп жіңішке
болған сайын оның нөмірі жоғарылай береді. Ең жуан (№10,№20) 
жіп қалың матаны тіккенде, пальто мен костюмге түйме қадағанда
қолданылады. №30 немесе №40 жіптермен көйлек, костюм, іш 
киім, ал одан жіңішкерек (№50,60,80) жіптермен жұқа іш киімдер, 
жеңіл көйлектер т.б. тігіледі.  Жіптің жуандығына қарай түрлі 
нөмірлі инелер пайдаланылады: жіп жіңішкерген сайын иненің 
нөмері де төмендей түседі. Жуан жіптерді жеке талшықтарды 
бірнеше қабаттау(3,6,9) арқылы  жасайды. Қабаты көбейген сайын 
жіптің сапасы да арта түсіп, берік әрі буылтықсыз болады, тігу 
барысында аз шатасады. Сатып алар кезде оның неге арналғанын 
және пайдалану тәсілін ескеріп, жіптің нөмері мен қабат санын 
байқау керек. Қолмен тігу үшін 6 қабатталып жылтыр өңделген 
жіпті таңдаған дұрыс. Машинаға жылтыратылған жіптің қажеті 
шамалы.  Оған үстіңгі тігіске 3 және 6 қабатталып, ал үстіңгі 
тігіске беріктігі төмендеу, 3 қабатталған қарапайым жіп ылайық.  
Арабағаштағы жіп мата жібінен әрдайым күңгірттеу, қанығырақ 
болып көрінеді, сондықтан жіптің түсін дұрыс таңдау үшін 
матаның түсінен сәл күңгірттеуін алу керек. Жібек жіптер табиғи 
және химиялық талшықтардан алынады. 
   
 
 Мата туралы не білу керек?
6-
Ертеде матаны жiптерден қолмен тоқыған. Қазiргi уақыттағы 
матаны машиналармен тоқудың ертеде қолданған тәсiлдерiнiң көп
айырмашылығы жоқ. Матада, жiптер екi бағытта орналасады: 
ұзынынан (негiзгi), көлденен (арқау). Негiзгi жiптердiң саны көп, 
мықты болады, себебi, матаны тоқығанда оларға көбiрек күш 
түседi. 
Матаның түрлерi жiптердiң түрлерiне байланысты, сондықтанда, 
олар натуральды, жасанды, синтетикалық т.б. түрлерге бөлiнедi. 
7-
Пайдалануына байланысты – тұрмыста қажеттi және 
техникалық (парашют, желкендi, т.б. жасауға арналған). 
8-
Тоқылғанына байланысты – қарапайым және күрделi. 
9-
Әшекейленуiне байланысты – түктi және түксiз. 
10-
Түсiне байланысты – бiр түстi және ала түстi. 
 
 
 
92

ІV. 
Машықтық 
бөлім.
 
оқушылар А4 
форматта қатырма 
қағаздан 120х10мм
өлшемде тілшелер 
дайындап, 
тоқымашылық 
түрлерін 
орындайды.
Қағаздан 
тоқымашылы
қ түрлерін 
тоқу арқылы,
матаның 
тоқылу әдісін
зерттейді.
Сергіту 
сәті. 
Көзімізді 
демалтамыз
Жданов әдісі бойынша көзге арналған жаттығулар жасау. 3 
мин
Жаттығу жасау реті: Көзді алақанмен жауып
1. 1 жаттығу “төртбұрыш сызу” және керісінше,3 рет 
2. көзді жыпылықтату
3. 2 жаттығу “сағат тілі” және керісінше, 3 рет
4. көзді жыпылықтату
5. 3 жаттығу “жылан” және керісінше, 3 рет
Тақтада 
көрсетілген 
сызбаны 
басшылыққа ала 
отырып, 
орындарынан 3 
минуттай көз 
жаттығуларын 
жасайды. Жаттығу
тәртіпке сай 
жасалу керек. 
Денсаулықты
қадірлеу 
туралы 
түсінік 
қалыптасады.
V. 
Қорытынды. 
Бағалау.
Тірек сызба 
Іс тіігуге 
қажетті құрал
жабдықтар 
Сыртқы сипаты 
Қолданылу орны 
Мата түрлері
Ине түрлері
Жіп түрлері
Жылтыр
Қатты 
Қатты
Өткір 
Өтпейтін ине
Ирис ,мулина , тоқыма
жіп 
Іс тігуге 
 Бұйымды 
жасауға 
қолданады.
Тірек сызбаны 
толтырады, Өз 
ойларын жинақтап
жазу.
. 
Оқушыларды
ң ойлау 
қабілеттерін 
дамыту.
ҮІ. Үйге 
тапсырма. 
“ Маталар. Жіптер ” тақырыбына ақпарат жинақтап келу, 
жиынтық альбомы
Дәптердің беті, ине-жіп, қайшы 
Түрлі журналдар, 
интернет жүйесін 
пайдалану, 
«Мектептегі 
технология» 
журналы
Интернет 
бойынша өз 
бетімен 
ізденеді
      
93

Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданы,Ақсүмбе ауылы С. Қожанов атындағы жалпы орта 
                                                                мектебінің бастауыш сынып мұғалімі  Дүйсенбек Күлпаш Сапарқызы
 
Тақырыбы: Қазақстан Республикасының рәміздері
Мақсаты:
Білімділігі:Оқушыларды аса маңызды мемлекеттік белгілер- рәміздермен жан-жақты таныстыру.
Дамытушылығы:Оқушыларға мемлекеттік рәміздерің аса маңызды екенін, оны құрметпен мақтан тұту керектігін 
ұғындыру,ой өрісін кеңейту.Ойлау, сөйлеу қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелігі:Отанды сүюге,рәміздерін құрметтеуге үйрету, өз Отанының патриоты етіп тәрбиелеу.
Түрі:ашық сабақ
Әдісі:түсінік беру, сұрақ-жауап, венн диаграммасы
Көрнекілігі:презентация ( Желтоқсан оқиғасы, Тәуелсіздік монументі, ҚР рәміздері, ҚР рәміздерінің сызбасы, ҚР 
рәміздерінің авторларының портреттері)
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі:амандасу, кезекшімен сұхбат, сабаққа даярлау
Сабақты Қазақстан Республикасының әнұранымен бастау(әнұран орындалады)
Психологиялық дайындық.
Әрбір адам – туысым, досым, бауырым
Әрбір сабақ – үйрену, ұғу, ұлағат
Әрбір ісің – тірлік, тірек, адамдық 
Әрбір сөзің – шындық, бірлік, адамдық
II.Үй жұмысын сұрау 
Ш. Сариевтің “Тәуелсіздік монументі” өлеңін жатқа айту, мазмұнын түсіндіру. 
Тәуелсіздік монументі– Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің бес жылдығына орай Алматы қаласында салынған
сәулетжәнемүсінөнері ескерткіші.
1996   жылы
 
 
Алматыдағы
 
 
Республика   алаңында
 
 Қазақстантәуелсіздігінің   бес   жыл   толуы   құрметіне   биік   обелиск
түрінде   тұрғызылған   монументті   құрылыстың   авторлары:   архитекторШ.Уәлиханов(топ   жетекшісі),
мүсіншілеріН.Далбай,Ә.ЖұмабаевсәулетшілеріҚ.Жарылғапов,Қ.Монтақаев,
 
т.б.
 
бас
 
конструкторыС.П.
Каламкаров.Тәуелсіздік   монументісол   жылы   16   желтоқсанда   ашылды.   Ескерткіштің   ашылу   салтанатынаҚазақстан
РеспубликасыныңПрезидентіН.НазарбаевпенТүркияпрезиденті
С.   Демирельқатысты.Қазақтың   қолданбалы   өнерінен   тамыр   тартқантәуелсіздік   монументініңнегізгі   ортасында
композициясы ұлттық өрнекпен көмкерілген текшелі діңгек тастан құралып, оның биіктігі 28 м-ге жетеді. Көк аспанға қарай
шаншыла бой көтерген орталық діңгектің ұшар басы қауызы ашылмаған қызғалдақ тәрізді жұмырланып мүсінделген әрі
оған Қазақстанның елтаңбасы ойылып түсірілген. Оның үстіңгі жағындағы қоладан құйылған қанаттыбарыстыңүстінде оң
қолында   қыран   құсы,   сол   қолында   садағы,   белінде   қанжары   мен   асынып   алған   қорамсағындағы сауыт,
бұзаралтынғамалынған жебелері бар дулығалы жас сарбаздың құрыштай мығым бітім-тұлғасы (биіктігі 6 м, ал салмағы 4 т)
аса айбарлы кейіппен,тәуелсіздік монументініңберіктігі мен ауқымдылығын айқын аңғартады.
Тәуелсіздік   монументініңекі   қапталын   айнала   қазақ   халқының   тарихи   өткен   өмір   белестерінен   сыр   шертетін   шағын
архитектор-мүсіндемелік   бедерлі   бейнелер,   яғни   сонау   сақтар   дәуірінен   тәуелсіздіктің   жариялануына   дейінгі   тарихи
кезеңдерді:Томирисзаманынан бастапәл-Фараби, қазақ хандығының құрылуы,Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама,жоңғар
шапқыншылығына   қарсы   күрес,қазақпенорысхалқы   арасындағы   байланыстар,ұлт-азаттыққозғалыстары,2-дүниежүзілік
соғыс,Желтоқсан көтерілісімен Тәуелсіздіктің жариялануын көрсететін ұтымды шешім тапқан көрініс-суреттер орналасып
әрі олар бір-бірімен жымдаса жалғасып, көркем жарасым тапқан.
Діңгектің төрт жағында орналасқан төрт мүсіндік бейне де тәуелсіздік монументінің архитекторлық және мүсіндік шешімін
дәл тапқандығымен ерекшеленеді. Дала данасы ақылгөй абыз ата мен жүрегі мейірімге толы ақ жаулықтыЖер-анажәне
олардың   алдыңғы   жағындағы   құлыншаққа   мінген   бала   мен   қыздың   бейнесі   ескерткіштің   сәулетті   символик.   мазмұн-
сипатын   ашумен   қатар,   ұлттық   рухы   мен   сыр-сымбатын   айқындап   асқақтата   түседі.   Ол   20   ғасырдың   соңына   қарай
ұлттықсәулет   өнерітарихында   өз   орны   бар   мүсіндік   және   сәулетшілік   ой   шығармашылығы   тоғыстығынан   туған
озықархитекторжәдігерлерінің біріне айналды.
Тіл дамыту сұрақтары:
1.Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі қай тіл ?
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі – қазақ тілі
2. Қазақстан қандай мемлекет ?
Қазақстан көп ұлтты, егеменді мемелекет
3.Қазақстан халқының саны қанша ?
Қазақстан халқының саны – 17 млн
4. Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті кім ?
Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті Нұрсұлтан Назарбаев
5.Қазақстан қашан тәуелсіз болып жарияланды ?
Қазақстан 1991 жылы 1желтоқсанда тәуелсіз болып жарияланды
6.Теңгенің жаңа түрі қашан айналымға енді ?
Теңгенің жаңа түрі 2006 жылы қарашаның 15-інде айналымға енді
7.Қазақстанның бас қаласы және астасын атаңдар.
Қазақстанның бас қаласы және астасы - Астана
8.Қазақстан жері неге бай ?
Қазақстан жері пайдалы кендерге бай бай
9.Бүгінгі күні Қазақстан қандай ел ?
Бүгінгі күні Қазақстан білімді, дербес, жоғары мәдениетті, дамыған ел
94

10. Қазақстан Республикасының рәміздеріне нелер жатады ?
Қазақстан Республикасының рәміздеріне Ту, Елтаңба, Әнұран жатады
Сергіту сәтті 
III. Жаңа сабақ
1992 жылы 4 маусымда Мемлекеттік рәміздер Ту, Елтаңба, Әнұран бекітілді. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев 
Жарлығымен 4-маусым «ҚР Мемлекеттік рәміздер күні» болып белгіленді.
Автор туралы түсінік: Тұманбай Молдағалиев (20 наурыз 1935 жыл, Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданы, “Жарасу” 
совхозы – 10 қазан 2011, Алматы қаласы) – қазақтың біртуар ақыны.
1.Мәтіндіндерді оқып, түсідіру. Оқушылар тізбектей оқиды.
Мемлекеттік ту
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесі1992 жылы Мемлекеттік Туды бекітті.    Тудың авторы   Шәкен  Ниязбеков.
ШәкенНиязбеков ҚР Мемлекеттік Туының авторы, Қазақстанға еңбегі сіңген өнер қайраткері, Қазақстан дизайн өнерінің 
негізін қалаушылардың бірі.1938 жылы 12-қарашада Тараз қаласында дүниеге келген. Ленинград жоғарғы көркем өнер 
училищесін бітірген. Алматы қаласының бас суретшісі.
Ту неліктен көк түсті ? Оның себебі, бүкіл дүниеге көк жүзі, аспан әлемі ортақ. Жер шары ұлттарға, мемлекеттерге 
бөлінгенмен, аспан ешқашан бөлінбейді.Күн де бәрімізге ортақ. Күн сәулесі бәріне нұрын шашады, сәулесін төгеді. Ал 
қыран болса, киелі, қасиетті құс деп есептелген. Егемендік алған Қазақстан қыран сияқты биікте болсын дегенді білдіреді. 
Тудағы ою-өрнек қазақ елінің танымын, өзіндік ерекшелігін көрсетеді.
Қазақстан Республикасының Елтаңбасы
Елтаңбадан сол елдің тарихы, дәстүрі толық танылуы керек. Сондықтан да Елтаңбаның ортасынды шаңырақ тұр. 
Елтаңбаның екі жағында қанатты пырақтар бейнеленген. Жылқы, жүйрік ат қазақьа ерекше бағаланған. Пырақ – мал 
шаруашылығының басым болғанын бейнелейтін жиынтық бейне. Шаңырақ біздің Отанымыздың біртұтастығын білдіреді. 
Жоғарғы жағында бес бұрышты жұлдыз бейнеленген. Ал төменгі жағында «Қазақстан» деген жазу бар. Елтаңбаның 
авторлары: Жандарбек Мәлібеков, Шотаман Уәлиханов.
Жандарбек Мәлібеков ҚР Мемлекеттік Елтаңбасының авторы. Өзбекстанға еңбегі сіңген сәулетші. 1942 жылы Қызылорда 
обылысы Жаңақорған ауданының Екпінді ауылында дүниеге келген. Ташкент политехникалық институтының сәулет өнері 
факультетін бітірген. Ташкент қаласындағы ғылыми зерттеу жобалау институтының қала құрылысы шеберханасының 
жетекшісі, жобалар жөніндегі бас сәулетшісі, қазір Астанада тұрады.
Шотаман Уәлиханов ҚР Мемлекеттік Елтаңбасының авторы. Қазақстанға еңбегі сіңген сәулетші, мемлекет сыйлығының 
иегері, белгілі қоғам қайраткері. 1932 жылы Солтүстік Қазақстан облысы Айыртау ауданындағы Сырымбет ауылында туған.
Мәскеу архитектуралық институтын бітірген. «Қазақ қала құрылысын жобалау» институтының қызметкері.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны2006 жылы өзгертілді. Әнұранның сөзін жазған Жұмекен Нәжімеденов, 
Нұрсұлтан Назарбаев жазған.
Жұмекен Нәжімеденов 1935 жылы Атырау обылысы Теңіз ауданы Қошалық ауылында туған. 1959 жылы Қазақтың 
Құрманғазы атындағы консерваториясында оқып жүрген кезінде курстас досы Шәмші Қалдаяқовтың «Менің Қазақстаным» 
атты әніне сөз жазған. Бұл ән қазақ халқының ұлттық әнұранына айналып, күні бүгінге дейін ұрпақ санасын отаншылдық 
рухымен жаңғыртып келеді.
Әнұранның әнін Шәмші Қалдаяқов жазған
Шәмші Оңтүстік Қазақстан облысында Қызылқұм ауданында туған. Ол жас кезінен-ақ тамаша әндер шығара бастайды. 
Шәмшінің әндері ерекше жұмсақ. Оның әндері қазақ эстрада музыкасын байытты. Әлемдік музыкада Штраус, Шопеннің 
вальстері қандай орын алса, Шәмшінің вальстері да сондай әсем.
IV. ҚортындылауСендер бүгінгі сабақтан не алдыңдар ?
Қазақстан Республикасының рәміздері қашан бекітілді ?
Тудың авторы кім ?
Ту неліктен көк түсті ?
Туда нелер бейнеленген ?
Елтаңбаның авторлары кімдер ?
Елтаңбада нелер бейнеленген ?
Әнұранның сөзін жазған кімдер ?
Әнұранның әнін жазған кім?
V. Бекіту
Сендер бүгінгі сабақтан кейінҚазақстан Республикасының 
рәміздері туралы көп мәлімет алдыңдар деп ойлаймын . КелешектеҚазақстан Республикасының патриоты болып, 
Қазақстанда тұратынымызды , Қазақстан Республикасының рәміздерін мақтан ететіңдерінді сенімдімін.
Үйге тапсырма:Өлеңдерді мәнерлеп оқып, үзінді жаттау.
Бағалау
* * * * *
95

КӨПЖАҚТАР ГЕОМЕТРИЯСЫНДА КӨПЖАҚТЫ  БҰРЫШТЫҢ ӨЛШЕМДЕРІН ҚОЛДАНУ
БҚО, Казталов ауданы Бірік ОЖББ мектебінің 
математика пәнінің  мұғалімі  Утешева  Нұргүл  Ханафиевна
Біз   жоғары   сыныптарда   көпжақты   бұрыштар   өлшемдерін   біле   отырып   көпжақтар   геометриясында   көптеген   қызықты
дәлелдеулер, сонын ішінде үш өлшемді кеңістікте орналасқан тек қана бес дұрыс көпхақ болатындығын осы геометриялық
есептеулермен дәлелдей аламыз. Бұл келтіріліп отырған геометриялық есептеулерді   11 сыныптың геометрия курсының
«Дұрыс көпжақтар» тақырыбын кеңейтіп оқытуда пайдалануға болады деп есептеймін.
      Көпжақтар үшін төмендегідей белгілеулерді енгізейік: 
f –жақтар саны,  a   -  қырларының саны,    p -     төбелерінің саны,     n- жақтарының  реті ,   m-төбелерінің реті,     n 3 ,  m 3.
Көпжақтардың екі қасиеттерін қарастырайық:
1.Барлық  көпжақтарда жазық бұрыштарының саны қырларының санынан екі есе артық болады.
Дәлелдеуі..әрбір жақтың бұрыштарының саны оның ретіне тең  екендігін біле отырып,мына теңдікті 
   аламыз,яғни мұндағы әрбір қыр екі жақта жатқандықтан екі рет саналады. 
2.Көпжақтардың жазық бұрыштарының қосындысы $=2( а – f)  формуласымен анықталады.
Бірінші, екінші және т.с. жақтар  бұрыштарының қосындысын $1,$2,  ... , $  белгілеп,мына теңдіктерді аламыз:
$1=n1-2)
,$2=n2-2)
  ... , 
$  =-2)
Барлығын қосып, $=) -2f =  -2f =2( а – f)  , $=2( а – f)  
Эйлер теоремасы: Дөңес көпжақтарының санын f  ,қырларының санын  a  ,төбелерінің санын    p  деп белгілесек  , онда    f 
+ a = p  +2 болады.
Дәлелдеуі:
Сондықтан барлық екі жақты бұрыштардың қосындысы 2p –ге тең болады.Ал қималық көпбұрыштар бұрыштарының 
қосындысы көпжақтардың жазық бұрыштарының қосындысына 2( а – f)  тең болады.
2p - 2( а – f) =4 , яғни f +  p  -а =2
Теорема:Үш өлшемді кеңістікте дұрыс көпжақтардың бес түрі және ол бесеу ғана болады.
Дәлелдеуі:      f    n-бұрышты жақтары,   p  төбелері m- жақты  бұрыштарымен және а       қырлары бар дұрыс көпжақ 
салайық.                                                                                                              
     Шартты S нүктесін белгілеп барлық кеңістікті өзара   f      тең болатын дұрыс  n  -жақты бұрыштарға бөліп ортақ төбесі    
S  болатын етіп аламыз.  Егер біз осындай   n -жақты бұрыштардың элементтерін анықтай білсек, онда біз өзіміз іздестіріп 
отырған дұрыс көпжақты жасап шығаратын өзара   f  тең болатын дұрыс пирамиданы тұрғыза аламыз. Мысалы: шаршы 
ортақ төбесі сол шаршының ортасында орналасқан алты өзара тең дұрыс төртбұрышты пирамидалардан жасалған. 
Барлық кеңістіктік өлшемі 4 –ге тең ,ал  көпжақтың бұрыштары бірі 4 тең,себебі осындай бұрыштардың саны жақтардың 
санына тең
( n – 2)  
Сондықтан екі жақты бұрыштардың қосындысының шамасы 
     4 +( n – 2) = 
 n екі жақты бұрыштардың  біреуінін шамасы    тең.
Алайда  S нүктесінен шығатын әрбір   p  қырлары тең екі жақты бұрыштың   m  нүктесінде  тоғысып қосындылары    2П -ге 
тең болса, онда аламыз;
2= m   ,   2nf=4m+nmf-2mf  ,  2nf –nmf  +2mf = 4m
f= , f>0 , 4m>0 ,бұдан  2n  +2m>mn , .
Кеңістікті тең дұрыс n-жақты бұрыштарға бөлу   m3, n3 бүтін сандар .
теңсіздікті қанағаттандырғанда орындалады.
1) m=3,n=3 болғанда ., f==4 ,көпжақ төрт үшбұрышпен шектелген  ,ол тетраэдр болады.
2) m=3,n=4 болғанда ., f==6 ,көпжақ алты квадратпен шектелген  ,ол куб немесе гексаэдр  болады
3 ) m=3,n=5 болғанда ., f==12 ,көпжақ он екі дұрыс бесбұрышпен шектелген  ,ол додекаэдр болады.
4) m=4 ,n=3 болғанда ., f==8  ,көпжақ сегіз үшбұрышпен шектелген  ,ол октаэдр болады.
5) m=5 ,n=3 болғанда ., f==20 ,көпжақ жиырма үшбұрышпен шектелген  ,ол  икосаэдр болады .
m=4,n=4  болғанда ., теңсіздігіміз орындалмайды.
Дұрыс n-жақты бұрыштың элементтерін біле отырып, сәйкес дұрыс пирамида сала аламыз.Бұл пирамиданы бүйір қыры 
арқылы шамасы   болатын бұрышқа бұрып,аталған пирамидамен ортақ  жағы болатын жаңа пирамида аламыз.Осы 
жағдайды қайталай отырып, барлық кеңістікті n- дұрыс бұрышпен толтырып  көпжақты  тұрғызамыз.
Көпжақты бұрыш  әрбір төбесінде m-жақты  болып,жазық бұрыштары  тең болады.Көпжақтыбұрыштардың қасиеті 
бойынша 2>,   2n>mn-2m  ,2m+2n>mn,
 
Біз тағыда теңсіздікке тап келдік .Яғни  біз есептеп шығарған бес дұрыс көпжақтардан басқа көпжақтар тұрғызуға болмайды
деген  тұжырымға толық көз жеткіздік.
* * * * *
96

Талдинская основная школа
Манкеева Ж.Б, учитель русского языка и литератури
Открытый урок
Тема:  «Число имен существительных»
Тема урока 
Число имен существительных
Общие цели :
1.Повторить и углубить знания о таком морфологическом признаке имени существительного 
2.Обобщить знания число имен существительных.
3.Развивать речевые навыки, понять, логическое мышление, обогатить словарный запас слов.
4.Формировать навыки дисциплинированности, аккуратности, трудолюбия, уважения к 
родителям
Резултат обучения 
Умение определять род, число имени существительного.
Ключевые идеи
Единственное и множественное число.
Методы и приемы
Групповая работа, метод взаимообучения,индивидуальная работа. 
Материалы и
оборудование 
Раздаточный материал, инфомационные и компьютерные средства обучения, музыкальный
диск.
 Ход занятия
Этапы проведения
Время 
45 мин
Действия преподавателя и действия участников
Учащиеся делятся на 2 групп по предложению: Я люлблю свою Родину.
Учитель. Ребята, закройте глаза и представьте, что каждый из вас лучик солнца,
дарящий всем тепло.Какие добрые слова вы бы пожелали друг другу? 
(Пожелания учащихся).
Учитель: Ребята, цель нашего урока-закрепить и обобщить знания по теме
«Число имен существительных»
Повторение и проверка
знаний и умений по
теме «Имя
существительное»
І.Устная разминка в аиде ответов на вопросы:
1. Что такое имя существительное?
2. На какие вопросы отвечает имя существительное?
3. Имя существительное-самостоятельная или служебная часть речи?
4.На какие разряды делятся имени существительные?
Гупповая работа
ІІ Игра. Продолжи рассказ»
В этом игре участвуют все члены группы. Учащиеся по очереди рассказывают
материал изучаемой темы, произнося по одному предложению. Один начинает,
другой продолжает. Стр.116, 269
Учитель: ( чтение стихотворения об имени существительном)
Групповая работа
На доске картинки (времена года: весна, лето, осень, зима)... две
картинки:школа и класс.
Придумайте, пожалуйста, словосочетание:
СУЩЕСТВИТЕЛЬНОЕ+ПРИЛАГАТЕЛЬНОЕ.
Например: теплая весна, чудесная зима, жаркое лето, золотая осень, новая
школа, дружный класс.
Групповая работа
Кроссворд «Имя существительное. І группа.
Кроссворд «загадки»
Разминка
Физминутка
Индивидуальная работа
Кто быстрее?
Соберите существительные в единственном числе.
Ящерицы, змеи, черепаха, крокодилы, ящерица, змея, черепахи, крокодил,
кобра, гдюки, питоны, кобры, гадюка, питон.
Закрепление урока
ІІІ «Снеговик»
Цель-правильно ответив на вопросы, собрать снеговика из данных деталей. 
1.Александр Сергеевич......
2. Магжан Жумабаев......
3. Школа-
4.Пословицы и......
5. Род и.....
6.Одушевленные......
7.Имя существительное.....
8.Собственные и....
Индивидуальная работа
Упр.268
Рефлексия.
Оценка
Ребята по кругу высказываются одним предложением, выбирая начало фразы из
рефлексивного экрана на доске:
«Сегодня я узнал»
«Было интересно»
«Было трудно»
«Теперь  я могу»
Домашнее задание
Составить тест по теме «Имя существительное»
* * * * *
97

ПЛАН КОУЧ-СЕССИИ 

жүктеу/скачать 8,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: