АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОЦИАЛЬНО-ГУМАНИТАРНОГО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ

ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МЕН ҒЫЛЫМЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
 
175
Ключевые слова: Ак-Орда, Улуг-Улус, Керей, Жанибек, Казахское ханство.  
 
В  год  празднования  550-летия  образования  Казахского  ханства,  историческая  наука  вносит 
свой  весомый  вклад  в  дело  объективного  и  всестороннего  освещения  процесса  развития  казахской 
государственности  и  образования  казахского  народа.  С  учётом  исторических  сведений  о  родах  и 
племенах  на  территории  Казахстана,  а  также  о  Казахском  ханстве  собственно  из  казахских  (Мирза 
Хайдар  Дулати  «Тарихи  Рашиди»),  иранских,  китайских,  среднеазиатских,  русских  источников  на 
сегодня  сформировано  устойчивое  представление  о  непрерывности  и  преемственности  этно-
политического и социального-экономического процессов на территории Казахстана. Венцом всех этих 
процессов стало образование в 1465-1466 годах Казахского ханства, созданное умом и волей отцов-
основателей, ханами Кереем и Жанибеком.  
Процесс  сложения  единой  централизованной  государственности  и  образования  народа  на 
территории  Казахстана  преимущественно  был  нарушен  завоевательными  походами  Чингис-хана  и 
его  потомков.  Казахская  степь  в  период  кыпчакского  великодержавия  стояла  в  преддверии 
образования единого народа  и государственности. Монгольское завоевание отбросило этот процесс 
на двести лет, но основа казахской государственности тем не менее была заложена в недрах Золотой 
Орды  (Улуг  Улуса),  тогда,  когда  по  преимуществу  автохтонные  родственные  тюркские  племена, 
искони  проживавшие  в  этих  пределах,  объединились  в  казахских  степях  и  создали  государство  Ак-
Орда.  Это  государство  в  период  правления  ханов  Ерзена  и  Мубарака    (1320-1344  г.г.)  практически 
стало самостоятельным государством. Мубарак-хан в Сыгнаке от своего имени выпускал монеты, что 
говорит  о  политической  и  экономической  независимости.  Ещё  в  бытность  начала  Ак-Орды  при 
старшем  сыне  Джучи-хана  Орда-Еджене  приводятся  сведения  об  известной  самостоятельности  и 
даже независимости его владения от верховной власти Золотой Орды: «Источники и исследователи 
отмечают,  что  улус  Орда-Еджена  в  соответствии  с  государственным  устройством  Монгольской 
империи  (Еке  Монгол  улус),  с  самого  начала  считался  старшим  по  отношению  к  улусу  Бату. 
Свидетельства  Рашид  ад-дина  говорят  о  том,  что  Орда  и  Бату  и  их  потомки  (уруки)  «являются 
независимыми  государями  своего  улуса».  В  ярлыках  Мункэ-кагана,  из  Каракорума,  посылавшихся  в 
западные  улусы,  впереди  ставилось  имя  Орды,  а  затем  Бату.  Неоднократно  отметил 
самостоятельность  владений  двух  ханов  исследователь  исторической  географии  Золотой  Орды 
В.Л.Егоров:  «Улус  Джучи  разделился  на  два  крыла,  что  фактически  соответствовало  двум 
государственным образованиям»»[1, с.114]. При этом необходимо отметить то обстоятельство, что в 
результате  победоносных  завоевательных  походов  улус  Бату  стал  фактически  могущественнее. 
Вследствие этого определилась зависимость и своих родичей-джучидов. Рашид ад-дин отметил, что 
у  потомков  Орду  «был  такой  обычай,  что  они  признают  царями  и  правителями  своими  преемников 
Бату  и  имя  их  пишут  на  ярлыках своих  сверху» [2,  с.114]. Тем  не  менее  эта  зависимость  в  ХIII  веке 
улуса  потомков  Орды  от  правящих  потомков  Бату-хана  была  формальной.  «Оба  владения,  по  сути 
дела,  представляли  собой  самостоятельные  государства  с  разным  кругом  внешнеполитических  и 
экономических интересов», - пишет В.Л.Егоров [3, с.114]. Особенно Ак-Орда в качестве независимого 
самостоятельного государства заявила о себе в период правления Урус-хана (1368-1377 г.г.). В 1368-
1369  г.г.  он  в  Сыгнаке  печатал  свои  собственные  монеты,  а  в  период  между  1374-1375  годами 
кратковременно  занимал  трон  Золотой  Орды.  Последний  хан  Ак-Орды  внук  Урус-хана  Барак-хан 
погиб в результате заговора от рук могулов от некоего Султана Махмуд-оглана в 1429 году.  
В  этой  связи  академик  М.К.Козыбаев  говорил  о  необходимости  изменить  концептуальные 
подходы к Белой Орде (Ак-Орда) (в русских летописях Синяя Орда), выделившейся из состава Улуг 
Улуса,  т.е.  Золотой  Орды:  «Во-первых,  Джучи  с  самого  начала  стремился  сделать  свой  улус 
самостийным  государством.  Во-вторых,  под  Ак-Ордой  (ХIV-ХV  в.в.)источники  понимали  огромную 
территорию  именно  казахских  степей  от  бассейна  Сырдарьи  до  Алтая  и  от  Южного  Приуралья  до 
Семиречья.  В-третьих,  она  была  населена  тюркоязычными  племенами,  искони  населявшими  эти 
земли,  входившими  в  состав  кыпчакского  объединения,  а  также  племенами,  влившимися  во  время 
завоевания монголов из восточных и юго-восточных районов Казахстана и Алтая. Они-то и сформи-
ровали этнический состав  казахского народа. Ак-Орда в сущности была казахским государством» [4, 
с.18].  
И  то  обстоятельство,  что  на  историческом  перепутье  именно  правнукам  могущественного 
правителя  Ак-Орды  Керею  и  Жанибеку  довелось  стать  создателями  казахской  государственности  и  
единого  этноса  казахов,  является  закономерным  итогом  всех  предыдущих  исторических  эпох.  По 
утверждению  автора  исторического  произведения  «Чингиз-наме»  Утемиша  Хаджи,  основателем 
династии казахских ханов признаётся Урус-хан (1368-1377) – потомок Джучи [5, с.52]. Потомки  Урус-
хана  Керей  и  Жанибек,  будучи  правителями  родов  и  племён  Дешт-и-Кыпчака,  близких  по  языку, 
хозяйственной  деятельности,  культуре,  обычаям  и  традициям  родам  и  племенам  Юго-Восточного 
Казахстана,    в  историческом  понимании  не  столько  откочевали,  как  сколько  объявили  о  своей 
независимости,  а  ещё  точнее  самоопределились.  Начатое  Урус-ханом  становление  Казахского 
ханства тем самым было завершено его правнуками в течение столетия.  

АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОЦИАЛЬНО-ГУМАНИТАРНОГО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ 
 
 
176
В  период  ослабления  Ак-Орды  и  Золотой  Орды  в  конце  ХIV  первой  половине  ХV  в.в.  на 
исторической  арене  появляются  Ногайская  Орда  (Мангытский  Йюрт)  и  государство  Абулхаира 
(государство  кочевых  узбеков),  которые  в  междоусобных  войнах  и  борьбе  за  власть,  исчерпав  свой 
государственно-политический  и  социально-экономический  потенциал,  вынуждены  были  уступить 
место  более  жизнеспособному  и  могущественному  государственному  образованию  –  Казахскому 
ханству.  Хотя  безусловно  и  Ногайская  Орда,  и,  государство  Абулхаира  в  конкретно-исторических 
периодах  своего  развития  были  достаточно  могущественны  и  обладали  властью  на  обширных 
пространствах Дешт-и-Кыпчака.  
Необходимо  отметить,  что  в  ХIV  первой  половине  ХV  в.в.,  в  период  Ак-Орды,  Государства 
кочевых  узбеков,  на  территории  Казахстана  стабилизировался  этнический  состав  племён, 
унифицировались культурно-бытовые особенности многочисленных тюркских и монгольских племён, 
сформировалась  общая  этническая  антропология  разных  племенных  объединений.  По  своей  сути, 
этнический  состав  Ак-Орды,  Государства  кочевых  узбеков,  Ногайской  Орды  был  идентичным, 
известный по письменным источникам того периода под собирательным этнополитическим термином 
«узбек»:  аргыны,  кыпчаки,  киреиты,  конграты,  уйсуни,  найманы,  мангыты,канглы,  алшины,    карлуки, 
кияты, кенегесы, курлауты и многие другие.  
В  рамках  упомянутых  государств  процессы  этнополитического  развития  были  во  многом 
общими для узбеков, ногайцев, каракалпаков, сибирских татар, казахов. Эти народы формировались 
в  эпоху  позднего  средневековья  практически  одновременно,  формирование  их  происходило  не 
изолированно,  а  в  тесных  контактах  этнических  групп,  в  политических  связях  государственных 
объединений, хозяйственном и культурном взаимообщении населения.  
Государство  Ак-Орда  несомненно  внесло  существенный  вклад  в  этническое  и  культурное 
единообразие  на  всей  подвластной  территории,  в  которой  были  объединены  многочисленные 
тюркские  роды  и  племена,  а  возникшие  на  её  культурно-исторической  основе  Ногайская  Орда  и 
Государство  кочевых  узбеков  сохранили  в  своей  исторической  памяти  преемственность  традициям 
предков. Тем более ещё сохраняли своё влияние в отдельных улусах и аймаках прямые и косвенные 
потомки  акордынских  правителей-чингизидов,  а  наиболее  известные  из  них  были  Керей  и  Жанибек. 
Они  помнили  былое  славное  историческое  прошлое  и  наперекор  историческому  забвению  избрали 
путь восстановления государственности на новой кочевой традиции – института казакования. Отсюда 
закономерно и название избранной государственности – Казахского ханства (Қазақ хандығы).  
Не  случайно  в  ознаменование  исторической  преемственности  и  нерушимой  связи  поколений, 
главная  государственная  резиденция  главы  государства,  президента  Республики  Казахстан 
Назарбаева Н.А. носит гордое исторически оправданное название Ак-Орда.  
 
Литература: 
1. История Казахстана. В пяти томах, т.2., Алматы, 2., 1997, с.114. 
2. История Казахстана. В пяти томах, т.2., Алматы, 2., 1997, с.114. 
3. История Казахстана. В пяти томах, т.2., Алматы, 2., 1997, с.114. 
4. Козыбаев М.К. Избранные труды. Алматы, «Ғылым», 2006, с.18. 
5. Утемиш-хаджи. Чингиз-наме. Алма-Ата, 1992, с.52.  
 
 
ӘОЖ:81.271.2 
 
ЗАМАНАУИ ӘДІСТЕМЕДЕГІ МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІ ОҚЫТУДЫҢ ӨЗЕКТІ 
МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
Қабатаева К.Т. – ф.ғ.к., профессор, Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті 
 
Мақалада заманауи әдістемедегі мемлекеттік тілді оқытудың өзекті мәселелері 
қарастырылған. Сонымен қатар  өзгетілді аудиторияда қазақ тілін оқытудың тиімді әдістемелері 
жайында сөз етіледі. 
Негізгі ұғымдар: лексикалық минимум, белсенді сөздік қор, тілдік коммуникация, кәсіби-
жағдаяттық жаттығулар, жағдаяттық сұхбаттар, іскерлік ойындар. 
 
Мемлекеттік тіл мәселесі - өте маңызды, мемлекеттік мәні бар мәселе. Осы орайда мемлекеттік 
тілді дамыту, оның қолдану аясын одан әрі кеңейту және мәртебесін көтеру мәселесін барлық жерде 
кеңінен  қолға  алып,  тікелей  ұйымдастыру  іс-шараларын  жүргізу  қажеттігін  тұрақты  күн  тәртібіне  қою 
керек. Қазақ тілін оқыту әдістемесі туралы сөз болғанда бұл проблеманың ішінен басқа ұлт өкілдеріне 
қазақ  тілін  оқыту  мәселесін  жеке  бөліп  қарастырмаса  болмайды.  Өйткені,  қазіргі  таңдағы  көп  жұмыс 
істеліп,  жан  жақты  қарастырылып  отырған  проблема  –  орыс  аудиториясында  қазақ  тілін  оқыту 
проблемасы.  Сонымен  қатар,  бұл  мәселе  тілдік  коммуникацияның  тікелей  зерттеу  объектісі  бола 

ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МЕН ҒЫЛЫМЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
 
177
келіп,  қазіргі  кезеңде  өзекті  мәселе  болып  отырған  қазақша  сөйлеуге  үйретудің  тиімді  жолдарын 
табуға көмектеседі. 
Бүгінгі  қоғам  оқытушының  біліктілік  деңгейіне  де,  ішкі  жан  дүниесіне  де  жаңаша  талап  қойып 
отыр, өйткені қазіргі күні ХХІ ғасыр ұрпағынан үлкен үміт күтілуде. 
«Тіл  қарым-қатынас  құралы.  Сондықтан  оған  тән  белгілерді  сөйлем  шекарасынан  шығып, 
тыңдаушы, сөйлеуші жағдай, стиль сияқты уәждемелерді қамти отырып, анықтауға болады» (1,24). 
Тіл  үйрену  тәжірибесінде  лексикалық  минимумдарды  қатар  үйрену  міндетті  түрде  ұштасып 
отырады.  Лексикалық  минимум  сөздік  қордың  кеңеюіне,  белсенді  және  пассивті  сөздік  қордың 
қалыптасуына  ықпал  етеді.    Лексикалық  минимум  қазақ  тілін  меңгерудің  әрбір  деңгейіне  сәйкес 
келетін (қарапайым, базалық, орта, ортадан жоғары және жоғары деңгейлер) минимальды сөздер мен 
сөз тіркестерінің жиынын қамтиды. Минимум қазақ тілін өз бетінше үйренуге және қазақ тілін меңгеру 
деңгейін бағалауға бағытталған. Минимум тілді үйренудің әлемдік және еуропалық стандарттарының 
принциптеріне,  сонымен  қатар  Қазақстан  Республикасының  қоғамдық-әлеуметтік  ерекшеліктеріне 
сәйкес құрастырылған. 
Лексикалық  бірліктерді  таңдаудың  мақсаты  қазақ  тілінде  жаза  білу  мен  сөйлей  білудегі 
қолданылатын  белсенді  сөздік  қорын  сараптау  мен  оларды  жүйелеу.  Осыған  орай  тілді  үйренуші 
азаматтар  үшін  тіл  үйренуде  өз  ойын  пайымдап,  оны  айта  біліп,  сөздер  мен  сөз  тіркестерді 
тақырыбына  сәйкес  мағынасы  мен  қолдану  саласына  қарай  топтастыра  білуі,  сонымен  қатар  тілдік 
бірліктерді дұрыс қолдана алуы сияқты талаптар анықталады. 
Әрбір  деңгейдің  лексикалық  минимумы  келесі  принциптерге  негізделген:  Жүйелілік, 
сабақтастық, дамытушы, коммуникация, нәтижелілік. 
Жүйелі  құрастырылған  лексикалық  минимум  тіл  үйренушіге  қазақ  тілінің  сөздері  мен  сөз 
тіркестерін  дұрыс  пайдалану,  әртүрлі  жағдаяттарда  тілдесу  тақырыбына  байланысты  лексикалық 
бірліктерді  дұрыс  пайдалану  қабілеттерін  қалыптастыруына  ықпал  етеді.  Минимумдар  лексикалық 
сатылар  негізінде  құрастырылған  және  мағыналары  және  тақырыптары  бойынша  топтарға  бөлінген. 
Барлық  сатылардың  мазмұны  белгілі  бір  реттілікпен  бірін-бірімен  жүйелі  байланыстырылған.  Бірінші 
саты  үш  сөз  табымен  көрсетілген.  Олар:  зат  есім,  сын  есім,  етістік.  Екінші  саты  –  бұл  сан  есімдер, 
есімдіктер, үстеулер. Үшінші саты – жалғаулықтар, одағайлар. Қазақ халқының мақал-мәтелдері бөлек 
көрсетілген  және  олардың  орысша,  ағылшынша  баламалары  берілген.  Лексикалық  бірліктерді  сөз 
таптары  бойынша  бөліктермен  бөліп  беру  сөздерді  сөйлемдерде  пайдалануды  жеңілдетеді,  себебі 
әрбір  сөз  табы  сөйлемде  белгілі  бір  қызмет  атқарады.  Тілді  тиімді  үйрену  үшін  әрбір  сөз  табының 
сөздер  жиыны  мағыналық  топтар  мен  бөліктерге  бөлініп  берілді.  Бөліктер  мағынасы  бойынша  бірін-
бірімен тығыз байланысты сөздерден тұрады. 
Қарапайым деңгейдің лексикалық минимумы тіл үйренудің бірінші сатысы болып табылады. Бұл 
деңгейдің  сөздері  күнделікті  өмірдегі  жағдаяттарға  негізделеді.  Тіл  үйренуші  күнделікті  тұрмыста 
қолданылатын тілдік материалдарды меңгеруі қажет. 
Базалық  деңгейдің  лексикалық  минимумы  сөйлесу  жағдаяттарына  және  қоршаған  өмірге 
байланысты сөйлеу коммуникациясында пайдаланылатын сөздерді дұрыс қолдануды талап етеді. 
Орта  деңгейдің  лексикалық  минимумы  сөйлесім  жағдаяттары  мен  қоршаған  өмірге  сәйкес 
тақырыптардың  стилистикалық  бірліктерін  әдеби  нормаларға  сәйкес  дұрыс  қолдануды  үйренуге 
бағытталған. 
Ортадан жоғары деңгейдің лексикалық минимумы әртүрлі сөйлесім жағдаяттары мен әлеуметтік 
өмірден  алынған  белсенді  сөздер  мен  сөз  тіркестерін  әдеби  стиль  бойынша  дұрыс  пайдалануына 
көмегін тигізеді. 
Жоғары  деңгейдегі  лексикалық  минимум  өмірдің  әртүрлі  әлеуметтік  салаларына  байланысты 
лексикалық  бірліктерді  еркін  меңгеруге  және  лексикалық  бірліктерді  әдеби,  ғылыми  және  кәсіби 
стильде пайдалануға бағытталған» [2,11]. 
Жастар  ұлттың  болашағы,  қоғамның  әлеуметтік  байлығы,  біз  олардың  адамзаттық  жоғары 
парасаттылығын, ақылдылық пен білімділігін, адамгершілік негізін қалыптастыра білуіміз керек. 
Тіл  байлығы  -  сөз  байлығы.  Ал  сөз  байлығы  әр  адамның  лексикасындағы  қолданылатын 
сөздердің санымен байланысты болғанымен, негізгі байлық – ой байлығы, сол сөздерді қиюластырып, 
әсем де әсерлі ой мұнарасын қалай білуде. Себебі сөзді көп біліп, бірақ оны орынды, ойлы, образды 
жұмсай  алмасаң,  одан  не  пайда?  Ал  сөзге  көп  мағына  сыйғызып,  әр  сөздің  мән-мазмұнын,  стильдік 
бояуын дөп басып беру ойлау қабілетімен, оның шығармашылық сипатымен ұштасып жатады. Ал ой 
байлығына  жету  үшін  тіл  дамуының  кешегісі  мен  бүгінгісін,  лексикалық  қабаттың  баю,  толығу 
жолдарын,  тілде  пайда  болған  жаңа  құбылыстардың  өміршеңдігін,  бір  сөзбен  айтқанда,  тілдің  ішкі, 
сыртқы мүмкіншілігін жақсы меңгеріп, оған қамқорлықпен, жанашыр көзбен қадағалап отыру керек. 
«Қазақстан  -  2050»  ұзақмерзімді  даму  стратегиясына  болашақ  ұрпаққа  білім  берудің  біздің 
қоғамымыздағы  айқын  басымдықтардың  бірі  екендігі  аталып,  білім  беруді  сапалы  жүзеге  асыру  ел 
болашағы үшін маңызды фактор ретінде тұжырымдалған болатын. Әсіресе жоғары білім беру жүйесі 
біздің елімізде жаңа өндіріс және ғылым салалары бойынша білікті мамандар даярлау ісін қамтамасыз 
етуі тиіс. 

АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОЦИАЛЬНО-ГУМАНИТАРНОГО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ 
 
 
178
Шоғырландыру, біртұтас ақпараттық, экономикалық кеңістік құру бағыттарының жүргізіле баста-
ғанына байланысты қазіргі кезеңде барлық мемлекет білім беру мәселесіне айрықша назар аударып 
отыр.  Өйткені  қазіргі    заманның  талабы  бойынша  жоғары  білікті,  бәсекеге  қабілетті  мамандарды 
даярлау – қай мемлекетте болмасын білім беру технологияларының жоғары дәрежеде жетілгендігінің 
көрсеткіші. 
Гуманитарлық ғылым салаларында 1960 жылдардан бастап «педагогикалық технология» деген 
термин қолданыла бастағаны белгілі. Жаңа ұғымның ілгері шығарылуына негіз болған басты себеп – 
ғылыми-техникалық  үдеріс  жағдайында  білім  беруді  сапалық  жағынан  жаңа  деңгейге  көтеру.  Дей 
тұрсақ  та  бүгінгі  таңда  педагогикалық  технология  ұйымдастыру  нысандарының    немесе  оқытудың 
қандай  да  бір  құралдарын  қолданудың  әдістемелік  тәсілдерінің  жиынтығы  ғана  емес,  сонымен  қатар 
бұл  ұғым-түсінік  білім  беруді  дамыту  ұстанымдарын  анықтау,  оны  оңтайландырудың  тәсілдерін 
іздестіру,  оқу-әдістемелік материалдардың  және  оқытудың  техникалық  құралдарының  жаңа  үлгілерін 
жасау,  тың  әдістемелік  әдіс-тәсілдерді  қолдану  мақсаттарында  жүргізілетін  ғылыми  зерттеулерге  де 
қатысты. 
Технология (грек тілінде – «techne» - «өнер, шеберлік, білік» дегенді білдіреді) деген терминнің 
жалпы  әрі  негізгі  анықтамасы,  арнаулы  және  лексиколографиялық  еңбектерде  көрсетілетіндей, 
шикізатты, материалдарды алудың, өңдеудің және қайта өңдеудің әдістері мен тәсілдерінің жиынтығы 
екендігі  мәлім.  Осы  анықтама  мағыналық  жағынан  кеңейе  түсіп,  оқытудың  технологиясы  деген 
мағынаға  ұласып,  «оқыту  үдерісін  ұйымдастыру  мен  жүзеге  асыру  бойынша  басты  мақсаттарға  қол 
жеткізуді  және  іс-қимылдың  сабақтастығын  көздейтін  іс-шаралар  жүйесі»  түріндегі  тың  терминдік 
сапаға ие болды. Аталған іс-шаралар жүйесі төмендегідей межелер арқылы сипатталады: 
- оқытудың мақсаттары нақты және оқытудың белгілі бір өлшемдері болуы тиіс; 
- оқыту  технологиясы  бойынша  атқарылатын  іс-қимыл  өнімді  шығармашылық  сипатта  болуы 
қажет  (оқыту  технологиясын  ендірудің  мүмкіндігінің  жоғары  болуы,  басқа  мамандар  жүргізілетін  іс-
қимылдың әдіс-тәсілдерін шапшаң меңгеріп, оларды табысты пайдалануы); 
- атқарылатын  іс-қимыл  мақсатқа  қол  жеткізуге  бағытталған  аяқталатын  үдеріс  түрінде  болуы 
тиіс; 
- оқытушы-педагогтің  субъективті  көзқарасы  барынша  байқалмайтындай  дәрежеде  болуы 
қажет. 
Тәжірибе  дәлелденгендей,  қазіргі    кезеңде  білім  мен  біліктің,  дағды  мен  білімнің  қарапайым 
жиынтығы    жеткіліксіз,  сондықтан  оқыту  барысында  білім  алушының  ақпаратты  өз  бетінше,  дербес 
алуы,  оған  талдау  жасауы,  бір  жүйеге  түсіріп,  өзінің  қабілеттерін  танытуы  үшін  қоғамда  және  өз 
қызметінде тиімді пайдалана білуі сияқты білік-дағдыларын қалыптастыру аса маңызды болып отыр. 
Бұл мәселе білім алушының құзырет, құзыреттілігі деген маңызды ұғымдарға барып тіреледі. 
Кәсіби  білікті  мамандарды мемлекеттік  тілде дайындаудың  алғы  шарты  –  жоғары  оқу  орнында 
оқып жүрген студенттер өз мамандықтары салаларындағы ғылыми терминологияны толық игеруі тиіс. 
Егер  студент  жоғары  оқу  орнында  мамандық  негіздерін  ғылыми  тұрғыда  меңгермесе,  онда  нағыз 
біліктілік деңгейіне жете алмайды. Бұл – қазіргі өмір шындығы. 
Тілдерді толық игергенде ғана жас маман  күнкөрісіне қажетті еңбекке орналаса алады және өз 
мамандығы бойынша кәсіби толысуға, кемелденуге мүмкіндік алады. Кәсіби қалыптасуын жетілдіреді, 
дамытады,  тереңдетеді.  Жоғары  оқу  орындарындағы  техникалық,  экономикалық  т.б.  мамандықтар 
бөлімдері  студенттері  үшін  кәсіби-ғылыми  терминдер  жүйесі  ұсынылады.  Осыдан  келіп  мемлекеттік 
тілдің негізінде мамандарды дайындайтын ғылыми тіл қалыптасады. 
Ғылыми  ойлау  –  ғылыми  тіл  жүйесіндегі  терминдерді  керек  етеді.  Сондықтан  ғылыми  тілді 
игерудің  шынар  биігі  -  ғылыми  ойлауды  дамыту.  Бұны  ескермеген  маманның  сөйлеу  тілі  қалыптас-
паған, түсініксіз, сөйлемдерді шұбалаңқы, тұжырымдары күңгірт келетіні ақиқат.Ғылыми тілді үйрену – 
ғылыми  ойды  дамыту,  ғылыми  ойды  ана  тілінде  қалыптастыру  болашақ  маманнан  шеберлікті  қажет 
етеді.  Заманауи  білім  беру  үдерісі  ең  алдымен  жеке  тұлғаға  бағытталып,студенттің  іскерлігін, 
коммуникативтік  құзыреттілігін  дамыту  міндеттерімен  ұштасып  жатқандығын  ескере  отырып,  қазақ 
тілінің білім мазмұнын құрудағы әдіснаманы дұрыс таңдап алу қажеттілігі туындайды. Ол үшін қазіргі 
заман  талабына  сай  мемлекеттік  тілді  меңгертуде  озық  технологияларды,  ұтымды  әдіс-тәсілдерді 
пайдалану,  білім  беру  саласында  жүйелі  жұмыстар  атқару  –  еліміздегі  ең  маңызды  әрі  кезек 
күттірмейтін ауқымды мәселелердің бірі болып отыр. 
Мемлекеттік  тілдің  әлеуметтік-қатысымдық  қызметін  кеңейту  мен  дамытуда  оның  ғылымда, 
өндірісте,  елдің  халықаралық  байланыстарында  қолдану  аясының  кеңи  түсуі  студенттердің  болашақ 
мамандығымен де байланысты екендігін көрсетеді. ЖОО-ны бітірген жас маман еліміздің өндірісі мен 
экономикасын ілгері дамытатын кәсіпкер. Оның алдыңғы қатарлы маман болуы өз елінің мемлекеттік 
тілін жоғары деңгейде білуімен де терең сабақтасады. 
Осыған  орай  кәсіби  бағдар  бере  отырып  оқыту  қазақ  тілінде  сөйлеу  тілін  қалыптастыру  мен 
дамытудың  ең  маңызды  факторы  болып  табылады.  Кәсіби  бағдарлық  дегеніміз  –  оқыту  үрдісінде 
болашақ  маманды  қалыптастыру  үшін  қолайлы  жағдай  туғызу,  студенттің  мамандығына  сәйкес 
оқыту,мамандықтарына қатысты лексикалық минимумды игерту. 

жүктеу/скачать 39,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: