Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ақмола облысының Әкімдігі
жүктеу/скачать 5,97 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Литература
- ЖАЗДЫҚ БИДАЙДЫ ӚСІРУДЕ ЛИГНОГУМАТТЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ БИОЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ Мемешов С.К., Дурмекбаева Ш.Н., Сураганов М.Н.
| часть территории России (64,7%) занята лесом, а также сельскохозяйственными
землями (23,5%). Обеспеченность населения обрабатываемыми землями (пашней) в расчете на человека в России и Казахстане достаточно высокая – 0,87 и 1,5 га соот- ветственно (для сравнения: в США – 0,51 га; в Китае – 0,07 га, в Японии – 0,03 га). Таким образом, аграрный сектор занимает особое место в экономической и социальной жизни обоих государств, выступая важным фактором развития их экономики [1: 83-85]. В результате проведенных земельных реформ произошли коренные изменения в структуре собственности сельскохозяйственных производителей, где частная форма на земли стала преобладающей. Это способствовало созданию среды для развития рыночных отношений в аграрной сфере. Реформирование земельных отношений и системы землепользования в Российской Федерации и Республике Казахстан продолжается в обоих государствах и идет параллельно. 57 Земли сельскохозяйственного назначения выступают как основное средство производства в сельском хозяйстве, имеют особый правовой режим и подлежат особой охране, направленной на сохранение их площади, предотвращение развития негативных процессов и повышение плодородия почв. На 1 января 2015 года площадь земель сельскохозяйственного назначения в Российской Федерации составила 385,5 млн. га или 22,5% земельного фонда страны. Значительная часть земель категории сельскохозяйственного назначения находилась в государственной и муниципальной собственности – 257,9 млн. га, или 66,9% земель категории, в собственности граждан – 111,2 млн. га (28,8% площади категории), в собственности юридических лиц – 16,4 млн. га (4,3%) [2]. Наиболее распространенной формой хозяйствования к концу 2014 года оставались хозяйственные товарищества и общества. Они использовали 42,3% земель, находящихся у всех организаций – производителей сельскохозяйственной продукции. Производственные кооперативы, имеющие много общего с прежними колхозами, использовали 33,7%, государственные и муниципальные предприятия – 5,6%, научно-исследовательские и учебные учреждения – 1,1%, подсобные сельские хозяйства промышленных предприятий – 0,7%, общинно-родовые хозяйства – 10,3%. Доля земель, предоставленных казачьим обществам для коллективного сельскохозяйственного использования, составила около 0,1%, прочим организациям – 6,2% [2]. В составе земель сельскохозяйственного назначения сельскохозяйственные угодья имеют приоритет в использовании (табл.1). Таблица 1– Соотношение сельскохозяйственных угодий (2015 г.) Селькохозяйственные угодья Республика Казахстан Российская Федерация млн. га % млн. га % Пашня 24,3 25,6 121,5 55,2 Сенокосы 2,0 2,1 24,0 10,9 Пастбища 66,2 69,5 68,0 30,9 Залежи 2,6 2,7 4,9 2,2 Многолетние насаждения 0,1 0,1 1,8 0,8 Итого 95,2 100 220,2 100 В структуре сельскохозяйственных угодий площадь пашни в Российской Федерации составляет 55,2%, а в Республике Казахстан наибольший процент (69,%) составляют земли под пастбищами. В целом по Российской Федерации за период с 1990 по 2014 год площадь сельскохозяйственных угодий сократилась на 2203,4 тыс. га. Основной причиной сокращения площади сельскохозяйственных угодий, используемых для производства сельскохозяйственной продукции явилось прекращение 58 деятельности предприятий и организаций и перевод освободившихся земель, в большей своей части, в фонд перераспределения земель. Другая причина – истечение срока права аренды земель (или временного пользования) и невозобновление его производителями сельскохозяйственной продукции. В связи с этим в целом по Российской Федерации выведены из сельскохозяйственного оборота и переведены в фонд перераспределения земель сельскохозяйственные угодья на площади 425,3 тыс. га. В Республике Казахстан во владении и пользовании граждан, сельскохозяйственных предприятий, организаций и учреждений находится 81% всех сельскохозяйственных угодий, в том числе 98% пашни. По информации Министерства национальной экономики Республики Казахстан по итогам инвентаризации земель, проведенной в 2012-2014 годах выявлено более 7 млн. неиспользуемых сельскохозяйственных угодий или более 7% от площади сельскохозяйственных угодий [3]. Таким образом, в Республике Казахстан проблема неиспользования земель предоставленных физическим и юридическим лицам является также актуальной. Процесс сокращения сельскохозяйственных угодий у землепользователей, занимающихся производством сельскохозяйственной продукции, начавшийся еще в 90-х гг. ХХ века отразился на качественном состоянии земель сельскохозяйственного назначения, снижением плодородия почв. Надо констатировать, что негативные процессы: эрозия, дефляция, заболачивание, засоление, опустынивание, подтопление, зарастание сельскохозяйственных угодий кустарником и мелколесьем и другие процессы, ведут к потере плодородия сельскохозяйственных угодий и выводу их из хозяйственного оборота. В результате развития указанных процессов экологическая устойчивость агроландшафтов снижается, что приводят к сокращению продуктивности животноводства и растениеводства. На сегодняшний день в Российской Федерации эрозии подвержено 17,8% площади сельскохозяйственных угодий, переувлажненные и заболоченные земли занимают 12,3%, засоленные и солонцеватые – 20,1% сельскохозяйственных угодий [2]. В Республике Казахстан эрозией почв охвачено 29,0 млн. га или 13,0%, засоленные и солонцовые земли составляют 93,7 млн. га или 42,1% земель пригодных для использования под посевы сельскохозяйственных культур [3]. При сложившейся организационно-экономической и экологической ситуации роста эффективности использования земли сельскохозяйственного назначения не происходит. Главную роль в решении сложной проблемы становления новых земельных отношений должно сыграть государство. С помощью государственного регулирования определяются условия и механизмы экономического воздействия эффективного хозяйствования на земле. Все это ставит задачу совершенствования законодательных актов, в них должны в 59 равной мере сочетаться интересы собственника и государства. Для этого необходимо: - разработать и принять нормативно-правовые документы по планированию землепользования, правам на землю и регламенту оборота земли; - отработать практику целевого использования земли, имея в виду распределение земель по характеру использования, установить четкий статус земель каждой категории, создать механизм государственного контроля за целевым использованием земельных участков, ввести ограничения и обременения на права собственности на землю; - разработать четкий механизм экономической оценки всей земли; - разработать механизм аренды земли; - создать эффективный механизм залога земли. - создать информационную базу по земле. Земельные ресурсы, которыми располагают оба государства, при их рациональном использовании и улучшении способны обеспечить производство разнообразной сельскохозяйственной продукции в объемах, удовлетворяющих внутренние и экспортные потребности. Эффективное государственное управление и регулирование земельных отношений возможно при обеспечении рационального экологически безопасного и эффективного использования и охраны земельно-ресурсного потенциала. Это отвечает интересам обеих стран. Литература: 1. Макенова С.К. Современное состояние и эффективность использования земельных ресурсов в Республике Казахстан и Российской Федерации Актуальные проблемы государственного управления земельными ресурсами Казахстана и подготовка кадров в области землеустройства и кадастра: материалы междунар. науч.-прак. конф.: Алматы. – 2013. – С. 83-85. 2. Государственный (национальный) доклад о состоянии и использовании земель в Российской Федерации в 2014 году. [Электронный ресурс]. Режим доступа: http: //www.cons-s.ru/media/ doklad_kadastr.doc 3. Национальный доклад о состоянии окружающей среды и использовании природных ресурсов за 2011 – 2014 годы [Электронный ресурс]. Режим доступа: http: ecodoklad.kz/ 60 ЖАЗДЫҚ БИДАЙДЫ ӚСІРУДЕ ЛИГНОГУМАТТЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ БИОЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ Мемешов С.К., Дурмекбаева Ш.Н., Сураганов М.Н. Ш.Уәлиханов атындағы Кӛкшетау мемлекеттік университеті, Кӛкшетау қ. Ӛсу реттеуіштерінің әр гектардан алынған қосымша ӛнім түріндегі негізгі ӛнім шығымдылығына әсері агрономиялық тиімділікті бейнелейді. Қазіргі уақытта агрономиялық тиімділікпен қатар экономикалық тиімділікті бағалау да маңызды. Максимальды қосымша ӛнім әрдайым бұл заттарды ең тиімді қолдану кӛрсеткіші бола алмайды [1: 5]. Экономикалық тиімділік әсерін анықтау үшін осы заттарды қолдануға байланысты қалыптасқан барлық шығынды, нәтижесінде алынған пайданы анықтау маңызды [2: 125]. Химиялық заттарды колданудың экономикалық тиімділік кӛрсеткіштері, ӛнімнің ӛзіндік құнының тӛмендеуі, әр гектардан алынған таза пайда, рентабельдік [3: 230, 4: 420]. Солтүстік Қазақстанда лигногуматты қолданудың экономикалық тиімділігі зерттелмеген. Экономикалық тиімділікті анықтауда Н.П.Баранов (1964) ұсынған есептеу әдістемесін қолдандық [5: 310, 6: 309]. Лигногуматтың жаздық бидайдың (Астана сорты) ӛнімділігі мен экономикалық және биоэнергетикалық тиімділігіне әсерін зерттеу Солтүстік Қазақстан ауылшаруашылық ғылыми зерттеу институтының тәжірибе танаптарында жүргізілді. Зерттеу территориясы кәдімгі, қаратопырақты аймақ тармағына жатады. Институттың тәжірибе танаптары карбонатты орташа қалыңдықты қарашірігі аз кәдімгі қара топырақтар. Тәжірибелер тӛрт қайталанымды, варианттар рендомизациялы орналасқан. Лигногумат тиімділігін зерттеу далалық тәжірибесінде 0,02% және 0,05% концентрациядағы лигногумат ерітіндісімен жаздық бидайды түптену фазасында, гүлдену фазасында, түптену және гүлдену фазасында ӛңдеп бақылау вариантымен салыстыру арқылы жүргізілді. Зерттеуге жаздық бидайдың Астана сорты алынды. Далалық тәжірибелер нәтижелері негізінде жүргізілген біздің лигногуматты қолданудың әртүрлі тәсілдерін экономикалық бағалау нәтижелері 1, 2 кестелерде кӛрсетілген. Алынған нәтижелерде кӛрсетілгендей бір гектарға шаққандағы таза пайда мӛлшеріне лигногуматты қолдану тәсілдері мен концентрациясының үлкен әсері болды. 0,02% лигногуматпен түптену фазасында ӛңдеу тәсілінде әр гектардан 1082,0 теңге қосымша таза пайда алынды. Осы концентрацияда лигногуматпен түптену және гүлдену фазасында ӛңдеу тәсілінде әр гектардан алынған қосымша таза пайда 3043,2 теңгені құрады. 0,05% лигногуматпен түптену фазасында ӛңдеу тәсілінде әр гектардан 2689,0 теңге қосымша таза пайда 61 алынды. Ең жоғары нәтиже 0,05% лигногуматпен түптену фазасында ӛңдеу вариантында байқалып, әр гектардан 4710,0 теңге таза пайда алынды (1-кесте). Кесте 1 - Жаздық бидай ӛсіруде лигногуматты қолдану тәсілдерінің экономикалық тиімділігі № Вар иан тт ар Бид ай д ән ін ің қо сы мша ӛн ім і, ц/ га Қо сы мша ӛн ім қ ұн ы , тг Т ы ңа йтқ ы шта рд ы қо лд ан уға ж ұмс ал - ған ш ы ғы н, тг/ га Т аза пай да, тг/ га Рен та бель ді к, % Шығ ы нн ы ң қа й- тар ы мд ы лы ғы , тг 1 Бақылау (лигногуматсыз) - - - - - - 2 0,02% лигногуматпен түптену фазасында ӛңдеу 1,2 4212 1082,0 3130 289,3 3,89 3 0,02% лигногуматпен гүлдену фазасында ӛңдеу 1,1 3861 998,7 2862,3 286,6 3,87 4 0,02% лигногуматпен түптену және гүлдену фазасында ӛңдеу 3,5 12285 3043,2 9214,8 303,7 4,03 5 0,05% лигногуматпен түптену фазасында ӛңдеу 3,1 10881 2689,0 8192 304,6 4,05 6 0,05% лигногуматпен гүлдену фазасында ӛңдеу 4,4 15444 3774,9 11669,1 309,1 4,09 7 0,05% лигногуматпен түптену және гүлдену фазасында ӛңдеу 5,4 18954 4710,0 14244 302,4 4,02 Н.П.Баранов бойынша анықталған рентабельдік деңгейі [1-7] 0,05% лигногуматпен гүлдену фазасында ӛңдеу вариантында ең жоғары болып 309,1 % құрады. Қазіргі кезеңде ауыл шаруашылығы ӛнім құнының және сол ӛнімді ӛндіруге жұмсалған шығын құнының тұрақсыздығына байланысты үнемі 62 экономикалық тиімділікті нақты анықтау мүмкін болмайды. Сондықтан жаңа тәсілдер тиімділігін анықтауда энергетикалық тиімділік маңызы артады [1:35]. Энергетикалық бағалау маңыздылығы энергия тұтыну мен энергия ӛндіру арасындағы тепе-теңдіктің бұзылуынан туындайды, яғни ӛнімде жиналған энергия мен энергетикалық шығындар қайтарымдылық дәрежесін анықтау қажет [1: 5]. Біздің зерттеулерімізде гуминді заттарды қолданудың биоэнергетикалық тиімділігін анықтауда Ю.И.Ермохин, А.Ф.Неклюдов (1994) еңбектері қолданылды [1:3-40]. Энергетикалық тиімділік жаздық бидай дән ӛнімінде жиналған энергия мӛлшерін, гуминді заттар мен фосфор тыңайтқыштарын қолдануға жұмсалған шығынды және биоэнергетикалық пайдалы әсер коэффициентін (ПӘК) анықтау арқылы жүргізілді. Зерттеу нәтижелері натрий гуматын қолданудың әртүрлі тәсілдерінің жоғары биоэнергетикалық тиімділігін кӛрсетті (кесте 2). Кесте 2- Жаздық бидай ӛсіруде лигногуматты қолданудың биоэнергетикалық тиімділігі. № Варианттар Бид ай д ән ін ің қо сы мша ӛн ім і, ц/ га Қо сы мша ӛн ім дег і э нер ги я мӛ лше рі , М Дж Лигн ог уматт ы қо лд ан уға жұ мс алған э не рги я шығ ы ны , МДж Энергия қай тар ы м ды лы ғы (б ио эн ер ге -ти калы қ ПӘ К ) 1 Бақылау (лигногуматсыз) - - - - 2 0,02% лигногуматпен түптену фазасында ӛңдеу 1,2 1995,6 202,2 9,87 3 0,02% лигногуматпен гүлдену фазасында ӛңдеу 1,1 1829,3 186,6 9,80 4 0,02% лигногуматпен түптену және гүлдену фазасында ӛңдеу 3,5 5820,5 591,6 9,84 5 0,05% лигногуматпен түптену фазасында ӛңдеу 3,1 5155,3 522,5 9,87 6 0,05% лигногуматпен гүлдену фазасында ӛңдеу 4,4 7317,2 746,7 9,79 7 0,05% лигногуматпен түптену және гүлдену фазасында ӛңдеу 5,4 8980,2 912,9 9,83 Қосымша ӛнімдегі энергия мӛлшері 1829,3-8980,2 МДж, энергия қайтарымдылығы 9,79-9,87 бірлік аралығында ауытқыды. 63 Жалпы лигногумат қолданылған барлық варианттарда биоэнергетикалық ПӘК бірден жоғары яғни энергетикалық тұрғыдан жаздық бидай ӛсіруде лигногуматты қолдану тиімді деп түйіндеуге болады. Энергетикалық кӛрсеткіштер бойынша ең жоғары мән 0,05% лигногуматпен түптену және гүлдену фазасында ӛңдеу вариантында алынып қосымша ӛнімдегі энергия мӛлшері 8980,2 МДж, биоэнергетикалық ПӘК 9,83 бірлікті құрады. Сонымен экономикалық талдау нәтижелері бойынша лигногуматты қолдану тиімділігі жоғары болды. 0,05% лигногуматпен түптену және гүлдену фазасында ӛңдеу варианты ең тиімді деп танылды, бұл вариантта әр гектардан алынған таза пайда 14244 теңге, рентабельдік деңгейі 302,4 % құрады. Энергетикалық тұрғыдан лигногуматты қолдану тиімділігі жоғары болды. Әдебиеттер: 1.Ермохин Ю.И., Неклюдов А.Ф. Экономическая и биоэнергетическая оценка применения удобрений: Методические рекомендации / Ом.СХИ.- Омск, 1994.- 44 с. 2.Абдильдина Л.И. Эффективность удобрений в Казахстане. Алма-Ата: Кайнар, 1979.- 136 с. 3.Гилис М.Б. Рациональные способы внесения удобрений. - М.: Колос, 1975.- 240 с. 4.Интенсивное производство зерна / Пер.с чеш.З.К.Благовещенской - М.: Агропромиздат, 1985 - 429 с. 5.Баранов Н.Н. Экономика использования удобрений и гербицидов.- М.: Колос, 1964.- 320 с. 6.Экономика использования удобрений / Под ред. Баранова Н.Н.- М.: Колос, 1974.- 319 с. ЖАЗДЫҚ АРПАНЫҢ ӚСУІ МЕН ДАМУЫНА ЖӘНЕ ДӘН ӚНІМДІЛІГІНЕ ЛИГНОГУМАТТЫҢ ӘСЕРІ Мемешов С.К., Дурмекбаева Ш.Н., Шарипов Б.О. Ш.Уәлиханов атындағы Кӛкшетау мемлекеттік университеті, Кӛкшетау қ. memeshov@mail.ru Ақмола облысының топырақтық-климаттық жағдайлары арпадан жоғары ӛнім алуға мүмкіндік тудырады. Ӛнім мӛлшері мен сапасы қазіргі уақытта жоғары болмай жыл жағдайына байланысты күрт ауытқымалы болып келеді. 64 Осыған байланысты қазіргі уақытта жаздық арпа ӛнімділігін жоғарылату жолдары қарастырылуда. Осындай препараттардыің бірі суда толығымен еритін гуминді заттардың тұздары. Ауыл шаруашылық ӛндірісінде қолданылуға арналған гуминді қышқылдарды қоңыр кӛмірден, шымтезектен, кӛлдер мен теңіздердің шӛгінділерінен және басқа да кӛздерден алады. Гуминді тыңайтқыштардың физиологиялық белсенділігі оларды алу орнына байланысты және де ол кӛптеген жағдайда мәдени дақылдардың ӛнімін мӛлшерде жоғарылатуға аз мӛлшерде әсер ету дәрежесін анықтайды [1:30-32]. Ӛсімдіктердің зат алмасуын реттеуде гуминді қышқылдардың рӛлі ӛткен жүзжылдықтың 50-70 жылдарында профессор Л.А. Христевамен жазылған болатын. Ол алғаш рет бұл заттардың препараттарын тұқымдарды ӛңдеу арқылы кӛптеген ауыл шаруашылық дақылдар ӛнімін жоғарылатуға немесе вегетациялық ӛсімдіктерді бүркуге ұсынылған. Сондай-ақ, гуминді қышқылдар пестицидтердің улылық әсерін тӛмендетіп және қолайлы микрофлораның улылық әсерін кӛбеюін тездететіні анықталды [2: 17,3: 92]. Лигногумат - экологиялық таза гумин қышқылдарының тұздарынан құралған гуминді препарат, қазіргі кезеңде терең зерттеулер жүргізуді қажет ететін ӛзекті тақырып. Лигногуматты алу технологиясы кез-келген лигнинді затты кең спектрлі гуминді препаратқа айналдырады. Лигногуматтың қолданылу аясы ауылшаруашылық дақылдарының ӛнімділігін арттыруға және сапасын жоғарылатуға мүмкіндік тудырады [4:31,5: 422]. Әдебиеттерге талдау кезінде, Солтүстік Қазақстан аймағында жаздық арпа ӛсіруде лигногуматтардың әсері жӛніндегі зерттеу жұмыстары кездеспеді. Осыған байланысты зерттеу жұмысымыздың мақсаты жаздық арпаның ӛсуі мен дамуына және ӛнім мӛлшеріне лигногуматтың әсерін анықтау. Ғылыми жұмысты негіздеу үшін Ақмола облысында аудандастырылған жергілікті Арна сорты алынды. Лигногуматтың жаздық арпаның ӛсуі мен дамуына және ӛнім мӛлшері мен сапасына лигногуматтың әсерін зерттеу Солтүстік Қазақстан ауылшаруашылық ғылыми зерттеу институтының тәжірибе танаптарында жүргізілді. Зерттеу территориясы кәдімгі, қаратопырақты аймақ тармағына жатады. Институттың тәжірибе танаптары карбонатты орташа қалыңдықты қарашірігі аз кәдімгі қара топырақтар. Топырақтың кӛлемдік массасы 0-20 см қабатта – 1,10; 0-50см қабатта –1,16; 0-100см қабатта-1,28 г/см 3 болады. Тұрақты солу ылғалдылығы 0-20см қабатта 28,2 мм құрайды, 0-40 см қабатта 57,7мм, 0-100см қабатта 147,8мм. Қаныққан далалық су сиымдылық топырақтың бір метр қабатында 331,5мм. Тәжірибелер тӛрт қайталанымды, варианттар рендомизациялы орналасқан. Лигногумат тиімділігін зерттеу далалық тәжірибесінде оптималды концентрацияны білу үшін лигногуматты 0,025; 0,5 және 0,1 дозасында түптену, түптену және гүлдену фазасында ӛңдеп бақылау вариантымен салыстыру арқылы жүргізілді. Фенологиялық байқаулар, биометриялық 65 ӛлшемдер және ӛнімді құрылымдық талдау ауылшаруашылығы дақылдарын мемлекеттік сорттық сынау әдістемесі бойынша жүргізілді. Жаздық арпаны ӛсіру жағдайлары аймақта қабылданған талаптарға сәйкес жүргізілді. Себу мерзімі 29 мамырда жылдық метеорологиялық және ұйымдастыру жағдайларына байланысты жүргізілді. Себу тереңдігі 6-8 см. Лигногуматпен ӛңдеу түптену, гүлдену фазаларында жүргізілді. Егін жинау арпаның толық пісу кезеңінде комбайнымен тікелей ору арқылы жүргізілді. Ӛсімдіктерде құрғақ заттың жиналуы фотосинтез, тыныс алу процестері, кӛмірсу ақуыз алмасу балансы, күлдік элементтер сіңірілуі және ӛсу қарқындылығының интегралды кӛрінісі. Ӛсімдіктерде құрғақ заттардың жиналуы вегетация кезеңінде ӛзгереді және жоғары дәрежеде қоршаған орта жағдайларына тәуелді. Лигногумат қолдану құрғақ заттың жиналуына оң әсерлі болды. Вегетация басынан бастап лигногуматсыз вариантпен салыстырғанда лигногумат қолданылған варианттарда құрғақ заттың жиналуында басымдылық байқалды. Зерттеу нәтижесінде арпа құрғақ затының жиналуы түптену кезеңінде 15 – 17,0 %, түтіктену кезеңінде 37,1–41,5%, және масақтану кезеңінде 74,0– 78,0 % шамасында болды ( кесте 1). Кесте 1 – Арпаның құрғақ затының жиналу динамикасы (лигногумат қолданғанда) № Варианттар Түптену Түтіктену Масақтану Толық пісу 1 Бақылау лигногуматсыз 12 30,5 73,0 100 2 Түптену фазасында 0,025% лигногуматпен ӛңдеу 15,0 38,6 74,5 100 3 Түптену және гүлдену 0,025% лигногуматпен ӛңдеу 15,2 39,0 74,9 100 4 Түптену фазасында 0,05 % лигногуматпен ӛңдеу 16,5 41,0 77,5 100 5 Түптену және гүлдену фазасында 0,05 % лигногуматпен ӛңдеу 17,0 41,5 78,0 100 6 Түптену фазасында 0,1% лигногуматпен ӛңдеу 14,0 37,1 74,0 100 7 Түптену және гүлдену 0,1% лигногуматпен ӛңдеу 14,5 37,9 74,2 100 Арпаның ӛсу және дамуының анық кӛрсеткіштерінің бірі ӛсімдіктер биіктігі. Ӛсімдіктер биіктігі генетикалық анықталған, бірақ оның байқалуы сыртқы орта жағдайларына байланысты үлкен ӛзгерістерге ұшырайды. Ӛсімдіктер биіктігі артқанда ӛнімді жинау жағдайы жақсарады, аңыз паясы жоғары қалдырылып, қысқы ылғал мол жиналады. Гуминді препарат «Лигногуматты» пайдалану ӛсімдік биіктігіне едәуір әсер еткенін кӛрсетеді (2 кесте). 66 Кесте 2- Лигногумат әсерінен ӛсімдіктер биіктігінің ӛзгеруі № Варианттар Ӛсімдіктер биіктігі, см Түптену Түтіктену Масақтану Толық пісу 1 Бақылау (лигногуматсыз) 28,5 53,0 70,0 80,5 2 Түптену фазасында 0,025% лигногуматпен ӛңдеу 31,0 54,0 71,0 81,3 3 Түптену және гүлдену 0,025% лигногуматпен ӛңдеу 32,5 56,0 73,0 83,5 4 Түптену фазасында 0,05 % лигногуматпен ӛңдеу 34,0 64,0 74,0 84,7 5 Түптену және гүлдену фазасында 0,05 % лигногуматпен ӛңдеу 34,0 65,0 78,0 88,1 6 Түптену фазасында 0,1% лигногуматпен ӛңдеу 29,5 55,0 72,0 82,3 7 Түптену және гүлдену 0,1% лигногуматпен ӛңдеу 30,0 57,0 71,0 81,4 Лигногуматты қолданғанда ӛсімдіктер биіктігі 81,3 – 88,1 см аралығында ауытқып, лигногумат қолданылған барлық варианттарда бақылау вариантымен салыстырғанда жоғары болды. Бұл кӛрсеткіштің жоғары болуы 0,05% лигногуматпен түптену және гүлдену фазасында ӛңдеу вариантында айқын байқалды, ӛсімдіктер биіктігі түптену кезеңінде – 34 см, түтіктену кезеңінде – 65 см, масақтану кезеңінде – 72 см, ӛнім жинар алдында 88,1 см болды. Вегетация кезеңіндегі бақылаулар лигногуматты қолданғанда жаздық арпаның барлық тіршілік процесстеріндегі үлкен ӛзгерістерді кӛрсетті. Бұл ӛзгерістердің жиынтық байқалуы арпаның дән ӛнімділігін қалыптастырады. Арпаны гуминді препарат лигногуматпен ӛңдеген кезде ӛнімділігіне әсер ететіні кӛрсетті (3 кесте). Кесте 3 -Лигногуматтың арпа ӛнімділігіне әсері, ц/га № Вариант Ӛнімділік ц/га Қосымша ӛнім ц/га % 1 Бақылау 18,9 2 Түптену фазасында 0,025% лигногуматпен ӛңдеу 22,6 3,7 19,6 3 Түптену және гүлдену 0,025% лигногуматпен ӛңдеу 23,5 4,6 24,3 67 4 Түптену фазасында 0,05 % лигногуматпен ӛңдеу 27,1 8,2 43,4 5 Түптену және гүлдену фазасында 0,05 % лигногуматпен ӛңдеу 29,7 10,8 57,1 6 Түптену фазасында 0,1% лигногуматпен ӛңдеу 20,7 1,8 9,5 7 Түптену және гүлдену 0,1% лигногуматпен ӛңдеу 19,6 0,7 3,5 НСР 0,89 Бақылау вариантымен салыстырғанда қосымша ӛнім 0,7-10,8 ц/га немесе 3,5%-дан 57,1% ӛскенін байқаймыз. Ең жоғары ӛнімділікті түптену және гүлдену фазасында 0,05 % лигногуматпен ӛңдеген кезде 29,7 ц/га кӛрсетті. Сонымен жаздық арпаны ӛсіруде лигногуматты қолданудан ӛсу және даму процестері жақсарып, құрғақ заттың жиналу және ӛсімдіктер биіктігінің ӛзгеруі лигногуматты қолданған варианттарда бақылау вариантымен салыстырғанда жоғарылайды, бұл ӛзгерістердің жиынтық байқалуы арпаның дән ӛнімділігін қалыптастырады. жүктеу/скачать 5,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|