Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі министерство образования и науки республики казахстан
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева
жүктеу/скачать 5,71 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Материалы XXXIX Республиканской научно-практической конференции студентов
- «Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
- Дақылдар Улы элементтер мӛлшерінің (мг/кг) рҧқсат етілген шекті мәндері
- ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА СТАНДАРТТАРДЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕ ҚОЛДАНУ БАРЫСЫ Әкімханова Ж. – студент (Алматы қ., ҚазККА)
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
358
m i i x g С S в 1 (4) Далее обработку ведут как для равноточных измерений, подставляя в формулы вместо х и x S значения в х и в x S . С учетом вышесказанного, сформулируем и решим следующую задачу. Задача: Произведены три серии измерений одного и того же диаметра вала 16 h9 (-0,043)
средств измерений различной точности: микрометром гладким, микрометром рычажным и скобой индикаторной. Объем каждой серии измерений n 1 = n 2 = n 3 = 8. Получены следующие исправленные результаты измерений: микрометром гладким 97 , 15 1 х мм,
4 1 x S мкм, микрометром рычажным 986 ,
2
мм, 2
x S мкм, скобой индикаторной 99 ,
3
мм, 6
x S мкм. Неучтенные систематические и погрешности отсутствуют. Найти и записать в стандартной форме результат измерений
C S n g i x i i 2 веса каждой серии измерений С C g 5 , 0 4 8 2 1 ,
С C g 2 2 8 2 2 , С C g 22 , 0 6 8 2 3
Учитывая, что 0 , 1 3 2 1 g g g , найдем С = 1:(0,5 + 2 + 0,22) = 0,368. Тогда 18 , 0 368
, 0 5 , 0 1 g , 74 , 0 368 , 0 2 2 g , 08 , 0 368 , 0 22 , 0 3 g . 2. Рассчитаем по формуле
i i i m i i в x g g х 1 1 1 среднее взвешенное значение средних арифметических, мм: 9834
, 15 08 , 0 74 , 0 18 , 0 08 , 0 99 , 15 74 , 0 986 , 15 18 , 0 97 , 15
х
3. Вычислим по формуле m i i x g С S в 1 СКО результата измерений среднего взвешенного значения, мм: 6 , 0 1 368 , 0 в x S . 4. По формуле x p S t определим доверительные границы случайной погрешности результата измерения, мм, при доверительной вероятности Р = 0,95: 4 , 1 419
, 1 6 , 0 365 , 2 . 5. Учитывая, что неучтенные систематические погрешности отсутствуют, примем и результат измерений запишем в следующем виде: 0014
. 0 9834 , 15 А 0,95. Таким образом, результат математически обработанных прямых мно-гократных неравноточных измерений вала, полученным тремя различными неравноточными средствами измерений согласно ГОСТ 8.207 равен сумме среднеарифметического значения измерений и погрешности измерений при доверительной вероятности Р Д =0,95 «Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
359 CПИCOК ИCПOЛЬЗOВAННOЙ ЛИТЕPAТУPЫ 1. ГОСТ 8.207 «ГСИ. Прямые измерения с многократными наблю-дениями. Методы обработки результатов наблюдений. Основные положения» 2. Крылова, Г.Д. Основы стандартизации, сертификации, метрологии. М.: ЮНИТИ- ДАНА, 2007, 671 с. 3. Якушев, А.И. Взаимозаменяемость, стандартизация и технические измерения. М.: Машиностроение, 1987, 352 с. 4. Брянский, Л.Н. Краткий справочник метролога. М.: Изд-во стандартов, 1991, 79 с. 5. Фрумкин, В.Д. Теория вероятностей и статистика в метрологии и измерительной технике. М.: Наука, 1987, 350 с.
Ет ҿнімдерін ҿндіру ҿнімнің қауіпсіздігін жҽне нормативтік қҧжатпен белгіленген тағамдық қҧндылығын қамтамасыз ететін
белгіленген тҽртіппен бекітілген рецептураларға сҽйкес жҥзеге асырылады. Тағамдық қоспалар мемлекеттік тіркеуді растайтын қҧжатпен бірге жҥреді жҽне белгіленген тҽртіппен бекітілген Қазақстан Республикасының технологиялық нҧсқауларына жҽне нормативтік қҧқықтық актілеріне сҽйкес пайдаланылады. Отандық жҽне импорттық ҿндірістің ет шикізаттары ҿнеркҽсіптік қайта ҿңдеуге ветеринарлық ілеспе қҧжаттармен бірге қабылданады. Технологиялық процестер міндетті тҥрде кездесетіндіктен келесі 1 суретті ҧсынамын. Бҧл жерде осы процестер нені қамтамасыз ететіндігі келтірілген.
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
360 Ет жҽне ет ҿнімдерінің қоймаларына, ыдысына, оралуына жҽне таңбалануына қойылатын қауіпсіздік талаптарында шикізатты, дайын ҿнімді, буып-тҥю жҽне қосалқы материалдарды сақтау ҥшін объектілерде қоймалық ҥй-жайлар жабдықталынуы айтылады. Тағамдық шикізат пен қосалқы материалдарды сақтау ҥшін стелаждар мен сҿрелер пайдаланылады, оларды еденге тҿсеуге жол берілмейді. Барлық қоймалық ҥй- жайларды таза ҧстау керек жҽне кезең-кезеңмен дезинсекция жҽне дератизация жасалуға тиіс. Жабдық, мҥкҽммҽл мен ыдыс тағамдық ҿнімге байланысты қолдануға рҧқсат етілген материалдардан жасалады жҽне қажетті нормативтік жҽне техникалық қҧжаттамасы болуға тиіс. Ет ҿнімдерін салуға дейін жабдықтар, кҿлік қҧралдары жҽне ыдыс санитарлық ҿңделуден ҿтеді. Ет ҿнімінің нарығы Қазақстан Республикасындағы ірі сегменттердің бірі болып табылады. Ет жҽне ет ҿнімдері мемлекетіміздегі тҧрғылықты халықтың маңызды қорегінің бірі. Бҧл тағам адам ағзасының қалыпты дамуына қажетті жоғары сапалы ақуыз жҽне витаминдерге бай. Еттің тағамдық қҧндылығы химиялық қҧрамымен жҽне адам қорегіндегі қҧрамдас бҿлшектерімен анықталады [1-4]. Қазақстан Республикасының статистика Агенттігінің мҽліметі бойынша 2013 жылғы ірі қара, қҧстың сойылған массасы 1 648 468,5 тонна, 2012 жылмен салыстырғанда 1 636 670,6 тоннаға кҿп [6]. Ғылыми зерттеушілік жҧмыстың ҿзектілігі бҥгінгі таңдағы ет ҿнімдерінің сапасының оның қҧрамындағы ауыр металдардың иондарының қаншалықты деңгейде болуымен, ағызаға жиналуымен тҥсіндіріледі. Тҽжірибенің мақсаты ауыр металдардың шет мемлекеттен ҽкелінген етте жиналу
ерекшелігін зерттеу
жҽне оның
кҥнделікті ҿмірде қолданылуындағы токсиндік деңгейін бағалау. Жҧмыста ет жҽне ет ҿнімдерінің қҧрамындағы қорғасын, кадмий, сынап жҽне кҥшҽн (мышьяк) бағалау жҽне нормативті қҧжаттармен сҽйкестендіру жҧмыстары жҥргізілді. Сҽйкестендіру жҧмыстары 2011 жылғы 9 желтоқсндағы Кедендік Одақтың тағам ҿнімдерінің қауіпсіздігі туралы № 880 КО ТР 021/2011 талаптарын қанағаттандыра отырып жҥргізілді. Ет ет жҽне ет ҿнімдерінің қҧрамындағы токсиндік микроэлементтерді анықтауға арналған тҽжірибе жҥргізілді. Сынау нысаны ретінде мемлекетімізге Беларусиядан импортталатын ет ҿнімдері алынды. Алматы қаласының мемлекеттік ветеринариялық зертханасында жҥргізілген зерттеу барысында ет қҧрамындағы 28 элемент тіркелді. Зерттеу нҽтижелері мемлекетімізге Беларусиядан ҽкелінетін еттің қҧрамында қорғасын жҽне кадмий тіркелмеді. Сынап жҽне кҥшҽн норма талаптарына сҽйкес келді жҽне кҥшҽн 0,030 мг/кг деңгейінде, сынап 0,1 мг/кг шамасынан аспады.
2 сурет. Тҽжірибе нҽтижелері бойынша Hg тіркелуі Hg
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
361
3 сурет. Тҽжірибе нҽтижелері бойынша As тіркелуі
Зерттеу нҽтижелері 2, 3 суреттерде
кҿрсетілді. Ет сынамаларында ауыр металдардың концентрациясы аса қауіпті емес жҽне қолданыс ҥшін жарамды. Қазақстан Республикасының стандарты бойынша алынған
нҽтижелер концентрацияның жіберілетін шегі (ШРЕШ) шамасынан аспаған: Pb — табылмаған (ШРЕШ — 0,5 мг/кг); Cd — табылмаған (ШРЕШ — 0,05); Hg — материалдың 30 % мҿлшерінен табылған, диапазоны 0,014 - 0,030 (ШРЕШ — 0,03); As — материалдың 50 % мҿлшерінен табылған, диапазоны 0,02 - 0,08 (ШРЕШ — 0,1). Ҿнімде ҽр металдың бар болуы химиялық талдау ҽдісімен бақыланады, ал адам ағызасында – шектік рҧқсат етілген концентрацияның нормативтерімен [5]. Ауыр металдар дайын ҿнімнің жағдайын нашарлатады. Одан басқа темірдің жҽне мыстың иондары азық-тҥлік ҿнімдерідегі биомолекулалардың бҧзылуына каталитикалық ҽсер етеді, ҽсіресе термоҿңдеу кезінде. Мҧндай бҧзылу тҿменгі молекулалы фракциялардың қҧрылуына ҽкеледі, бҧл бҧзылмаған азық-тҥлік ҿнімдерінің биомолекулаларына қарағанда микроорганизмдерге ең жақсы қоректі орта болып табылады [7]. Азық-тҥлік ҿнімдерінде жҽне азықтық шикізаттарында рҧқсат етілген шектік химиялық элементтердің қҧрамы 1 к естеде келтірілген. 1-кестеАзық-тҥлік ҿнімдерінде жҽне азықтық шикізаттарында рҧқсат етілген шектік химиялық элементтердің қҧрамы
Улы элементтер мӛлшерінің (мг/кг) рҧқсат етілген шекті мәндері Қорғасын Кадмий Кҥшҽн
Сынап Ет жҽне оның қайта ҿңделген кездегі ҿнімдері 0,5
0,05 0,1
0,03 Қаңылтыр ыдыстағы ет
жҽне тауық консервілері 1 0,1
0,1 0,03
Жҧмыртқа 0,3
0,01 0,1
0,02 Жҧмыртқалы ҧнтақ 3 0,1
0,5 0,1
Сҥт жҽне қышқыл сҥтті ҿнімдер 0,1
0,03 0,05
0,005 Стерилді банкалардағы қойылтылған сҥт 0,3 0,1
0,15 0,015
Ірімшік жҽне сҥзбе ҿнімдері 0,3
0,2 0,2
0,02 As
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
362 Жаңа ауланған балық 1 0,2
1 0,3
Консервіленген балық 1 0,2 5 0,4
Моллюска жҽне шаянтҽріздестер 10
2 2 0,2 Зерттеу нҽтижелері бойынша Алматы қаласының нарығына жіберілетін ет ҿнімдері қҧрамында қорғасын жҽне кадмий табылмаған. Сынап пен кҥшҽн концентрациясы норма шегінен аспаған. Сынап — 0,030 мг/кг, мышьяк 0,1 мг/кг мҿлшерінен кем емес. Осылайша Беларусь мемлекетінен ҽкелінген ет ҿнімдерінің аса қауіпі жоқ. Ҿнім сапасына уақытылы экологиялық мониторинг жҥргізілуі тиіс.
ПАЙДАЛАНҒАН ҼДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1. Овчаренко М. М. Тяжелые металы в системе почва-растение-удоврение // Химия в сельском хозяйстве.- 1995 г. - С. 4. 2. Cunnіngham S. D., Ow D.W. Рromіses and prospects of phytoremedіatіon // Plant Physіol.- 1996. -Vol. 110.- P. 715-719. 3. Alіkulov Z. A., Boguspaev K. K. The phytoremedіatіon of soіls polluted wіth toxіc metals іn Kazakhstan. // Биотехнология. Теория и практика.- 2000.-№1-2. (13). - С. 5-11. 4. Е.А.Горбашенко Управление качеством. Углубленный курс.– М.: Издательство Юрайт, 2012. – 263 с. 5. Е. С. Асқаров Сапаны басқару. Оқу қҧралы – Алматы: «Экономика» баспасы», 2013. – 335 б. 6. Т. А. Салимова, С. М. Вдовин Система менеджмента качества организации. Учебное пособие.М.: –ИНФРА-М, 2012. – 298с. 7. Дмитрий Маслов, Эрнест Белокоровин Управление качеством на малом предприятии. - ДМК Пресс, 2011. – 192 с.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА СТАНДАРТТАРДЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕ ҚОЛДАНУ БАРЫСЫ Әкімханова Ж. – студент (Алматы қ., ҚазККА)
Қазақстан ИСО, МЭК, МОЗМ сияқты халықаралық ҧйымдардың мҥшелеріне 1994 жылдан бастап ене бастаған. Сондай-ақ, МГС (мемлекетаралық стандарттау жҿніндегі кеңестің) жҽне МНТКС (қҧрылыста техникалық реттеу жҽне стандарттау жҿніндегі мемлекетаралық ғылыми-техникалық комиссияның), сол сияқты ЕврАзЭС (Эвразиялық экономикалық ынтымақтастығы) жҽне ШОС (Шанғай ынтымақтастық ҧйымының) халықаралық ҧйымдарының теңқҧқылы мҥшесі бола алды. Елімізде Саудадағы техникалық кедергілер мен санитарлық жҽне фитосанитарлық шаралар Орталығымен тығыз қарымқатынаста жҧмыс істейтін Орталық қҧрылды. Техникалық реттеу жҽне стандарттау саласындағы нормативтік қҧқықтық актілердің мемлекеттік қоры халықпен тығыз жҧмыс істейді. Онда 48 мыңнан астам нормативтік қҧжаттар, сондай-ақ ИСО, МОЗМ, МЭК халықаралық стандарттары да бар. Бҥгінгі таңда тҧтынушылардың стандарттар базысынан компьютер арқылы нормативтік қҧжатын оңай тауып алуына ыңғайлы жағдай жасалынған. Мемлекетіміздің индустриялды-инновациялық бағдарламасының ең бір басты мақсаты – бҽсекеге қабілетті жҽне экспортқа ҧялмай шығара алатын ҿнімдерді ҿндіру. Қазақстандық ҿндірушілерді ішкі жҽне сыртқы нарықта жетістіктерге жеткізетін бірден- бір қҧрал – ол халықаралық стандарттарға кҿшу болып отыр. «Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
363 Ҽлемнің алдыңғы қатарлы ИСО (халықаралық стандарттау ҧйымы), МЭК (Халықаралық электротехникалық комиссия), МСЭ (Халықаралық телекоммуникациялар одағы) халықаралық ҧйымдары ҿте қҧнды стандарттармен ҽлемнің қауіпсіздігін қамтамасыз етуде деп айтуға болады. Ол стандарттар нарықтық жағдайда да, ҥкіметтік, не болмаса аймақтық деңгейде де қолдануға ҿте ыңғайлы. Қарапайым тіршілікте ҿндіріліп жатқан ҿнім, не қызмет тҥрі тасымалдануы керек, біреуден біреуге берілуі, яғни ҿндірушіден тҧтынушыға жеткізіліп отыруы қажет етеді. Ал халықаралық стандарттау осы алмасуларды бір-бірімен ҥйлестіре тҥсіп, тиімділігін арттырады. Бҥгінгі кҥні саудадағы жаңа кедергілерді жою ҥшін ең жақсы тҽжірибеден ең озық технологияларды пайдалану арқылы жетістіктерге жете аламыз. Одан біз ҧлттық қауіпсіздігімізді жҽне
қауіпсіздік регламенттерін ҽзірлеуді қамтамасыз етеміз. Халықаралық стандарттардың маңыздылығын бҥгінгі таңда ҽлем мойындап отыр. Мҽселен 1946 жылы ИСО халықаралық стандарттау ҧйымы қҧрылған кезде қҧрамында бар болғаны 25 ел болса, бҥгінде 157 ел бар. Ҿкінішке орай, Қазақстанда ҿндірісі дамыған елдердің халықаралық жҽне ҧлттық стандарттарымен ҿз стандарттарымызды ҥйлестірудің қаншалықты маңызды екенін бҽрі тҥсіне бермейді. Бҧл тҥсінбеушілік біріншіден, кететін шығындарға тікелей байланысты. Екіншіден, халықаралық стандарттарға кҿшудегі пайда бірден байқалмайды. Стандарттау саласындағы мемлекеттік саясаттың кҿздеп отырған бір бағыты – ИСО 9000 жҽне ИСО 14000 халықаралық стандарттарына сҽйкес сапа жҥйесі менеджментіне ҿту. Бҧл жҥйеде 2002 жылы – 75 кҽсіпорын, ал 2003 жылы – 116 кҽсіпорын сертификатталған болса, 2005 жылы сапа жҥйесін сертификаттағандардың саны 388-ге жетті, сондай-ақ 159 кҽсіпорын дайындық ҥстінде. Бҧдан сапаны сертификаттаудың маңыздылығын еліміздің кҿптеген кҽсіпорындары ерікті тҥрде мойындап отырғанын кҿреміз. 2005 жылдың 15-ші мамырында Қазақстан Республикасының «Техникалық реттеу туралы» жаңа заңы ҿз кҥшіне енді. Бҧл заңныңда кҿздеп отырғаны - ҿнімнің қауіпсіздігі. Техникалық реттеу жҥйесі барлық техникалық регламенттер мен стандарттарды, аккредиттеу ҽдістері мен сҽйкестікті растауды, мемлекеттік бақылау мен қадағалау жҧмыстарын бір жҥйеге келтіріп, халықаралық нормасына сҽйкестендіреді. Сондықтанда да, қазақстандық кҽсіпорындардың осы жҥйеге тезірек ҿтуі аса қажет. Жалпы алғанда, техникалық реттеу жҥйесі толығымен 2010 жылы жҥзеге асатын болады деп кҥтілуде. Ол аралықта еліміздің бірқатар заңдарына ҿзгертулер мен толықтырулар енгізіліп, кейбір заңдардың қайта қаралуы да мҥмкін. Яғни Қазақстанда бҽсекелестік орта кеңейі тҥсіп, отандық ҿнімдердің сапасы жоғарылап, жалған маркілі ҿнім тҥрлері азаятын болады. Бҥгінде стандарттау саласын жетілдіру ҽлем назарында тҧр. Біздің елімізде кҿптеген жоғары оқу орындарныда стандарттау саласының мамандарын даярлау қолға алынып, сапа жҥйесі бойынша сертификатталып, б.гінгі заман талабына сай білікті инженер- сарапшы мамандар даярлауда. Бірақ бҧл саланың мамандарын ҽліде қажетінше оқу курстарына жіберіп, шет елдерде, сондай-ақ ҿз елімізде, халықаралық ҧйымдармен тікелей байланысуы арқылы мамандардың біліктілігін жетілдіру шаралары жҥзеге асырса нҧр ҥстіне нҧр болатыннына сенімдіміз. Қазақстан Республикасындағы стандарттаудың қҧқықтық негіздері Қазақстан Республикасының стандарттаудың қҧқықтық негіздері 1993 жылы қабылданған «Стандарттау жҽне сертификаттау туралы» заңда белгіленген болатын. Содан 1999 жылы қайта қаралып ҚР-ның «Стандарттау туралы» жаңа заңы қабылданды. Бҧл заңға 2003 жылдың 10 маусымында ҿзгерістер, толықтырулар енгізілді. 2004 жылы Қазақстан Республикасындағы нарық реформасына байланысты 9 қарашада №603-11 мен «Техникалық реттеу туралы» заңы қабылданды.
|