Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі

 
 
33 
Конституция  РК  −  своеобразный  «паспорт»  нашего  государства,  так  как  она 
представляет  собой  информационную  ценность.  Знакомясь  с  текстом  Конституции, 
граждане  Республики  Казахстан,  иностранцы,  отечественные  и  зарубежные 
юридические 
лица, 
государственные 
органы 
получают 
информацию 
о 
конституционном  строе  страны,  правовом  статусе  человека  и  гражданина, 
территориальном  устройстве  государства,  политическом  режиме,  гарантиях  прав 
личности  и  т.  д.  Можно  сказать,  что  Конституция  является  своего  рода  зеркальным 
отражением жизни государства [2]. 
Конституция  Республики  Казахстан,  безусловно,  обладает  особой  социальной 
ценностью  для  общества,  человека  и  государства.  Это  вытекает  из  ее  специфики  как 
Основного Закона, возможности ее влияния на социальные процессы [2]. 
Конституция дает возможность обеспечить устойчивый порядок в общественных 
отношениях,  создает  нормативную  базу  деятельности  государственных  и 
общественных  структур,  всех  субъектов  права  в  рамках  конституционно-правового 
поля.  Высшая  юридическая  сила  конституционных  установлений  позволяет  создавать 
условия, при которых существует единый правовой порядок на всей территории страны 
[2]. 
Социальная  ценность  Конституции  состоит  и  в  том,  что  она  противостоит 
произволу,  своеволию,  беззаконию,  ограничивает  поползновение  государства  на 
свободу личности. 
Немаловажный  факт,  который  дает  все  основания  подчеркнуть  еще  раз 
социальную  ценность  Конституции  Республики  Казахстан,  −  это,  что  в  ней  нашли 
емкое отражение правовые ценности: 
1. права и свободы человека; 
2. верховенство права; 
3. безопасность личности; 
4. правовое государство; 
5. разделение властей; 
6. идеологическое многообразие; 
7. равенство людей в достоинствах и правах, перед законом и т.д [2]. 
Несомненно,  одним  из  основных  прав  человека  является  право  на  пользование 
родным  языком  и  культурой.  Такой  важный  вопрос  не  был  оставлен  без  внимания  и 
нашел свое отражение в Основном Законе Республики Казахстан. 
Во-первых,  этот  вопрос  сразу  определен  однозначно  в  Разделе  «Общие 
положения», Статье 7: 
1. В Республике Казахстан государственным является казахский язык.  
2. В государственных организациях и органах местного самоуправления наравне с 
казахским официально употребляется русский язык.  
3.  Государство  заботится  о  создании  условий  для  изучения  и  развития  языков 
народа Казахстана [3]. 
Также  вопрос  об  изучении  и  развитии  языков  рассмотрен  в  Разделе  «Человек  и 
гражданин», Статье 19: 
1. Каждый вправе определять и указывать или не указывать свою национальную, 
партийную и религиозную принадлежность.  
2.  Каждый  имеет  право  на  пользование  родным  языком  и  культурой,  на 
свободный выбор языка общения, воспитания, обучения и творчества [4]. 
Немаловажность вопроса о развитии языков и культур народов, проживающих на 
территории  Казахстана,  неоднократно  подчеркивает  Глава  Республики  Казахстан, 
Нурсултан Абишевич Назарбаев. 
12  сентября  2005  года,  выступая  на  втором  Гражданском  форуме,  Президент 
Республики  Казахстан  Н.  Назарбаев  заявил:  «Мы  должны  совместно  оказывать 

 
 
34 
поддержку языкам и культурным традициям всех народов Казахстана. Никто не должен 
быть ущемлен в правах пользоваться родным языком и культурой». 
20  августа  2007  года  на  XIII  сессии  Ассамблеи  народа  Казахстана  Глава 
государства  Н.  А.  Назарбаев  подчеркнул:  «Мы  должны  приложить  все  усилия  для 
дальнейшего  развития  казахского  языка,  который  является  главным  фактором 
объединения всех казахстанцев. В то же время создать благоприятные условия, чтобы 
представители  всех  проживающих  в  стране  народностей  могли  свободно  говорить, 
обучаться на родном языке, развивать его» [5]. 
Необходимо также отметить и роль Ассамблеи народов Казахстана в поддержке 
языков и культур народов, проживающих на территории Казахстана. 
Основными целями Ассамблеи народов Казахстана являются: 
1.  всестороннее  развитие  национальных  культур,  языков  и  традиций  народов 
Казахстана; 
2. расширение интеграционных связей с международными организациями; 
3.  формирование  казахстанской  идентичности  путём  консолидации  этносов 
Казахстана; 
4.  формирование  и  распространение  идей  духовного  единства,  укрепление  и 
сохранение дружбы народов и межнационального согласия [6]. 
Деятельность Ассамблеи направлена на решение следующих задач: 
1. 
содействие 
сохранению 
в 
республике 
межнационального 
и 
межконфессионального согласия, стабильности в обществе; 
2.  выработка  предложений  по  проведению  государственной  политики, 
способствующей  развитию  дружественных  отношений  между  представителями 
национальностей,  проживающими  на  территории  Казахстана,  содействие  их  духовно-
культурному возрождению и развитию на основе соблюдения принципа равноправия; 
3.  формирование  политической  культуры  граждан,  опирающейся  на 
цивилизованные и демократические нормы; 
4.  обеспечение  учета  многообразных  национальных  интересов  в  проводимой 
государством национальной политике; 
5.  поиск  компромиссов  для  разрешения  возникающих  в  обществе  социальных 
противоречий [6]. 
Таким  образом,  родной  язык,  а  также  возможность  изучения  других  языков 
являются  одними  из  базовых  правовых  ценностей  человека.  Это  обусловлено 
следующими факторами: 
1.  родной  язык  является  своеобразным  «ключом»  к  раскрытию  своего 
внутреннего мира; 
2. язык есть инструмент для познания окружающего мира; 
3.  знание  других  языков  способствует  расширению  кругозора,  изучению  других 
культур; 
4.  знания  друг  о  друге  помогают  принимать  правильные  решения  и  делать 
соответствующие выводы. 
 
 
 
Литература: 
1.  «Конституция Республики Казахстан» http://www.tarih-begalinka.kz/ru/constitution/ (01.02.15) 
2.  Лещишина  В.В.  «Социальная  ценность  Конституции»  http://intkonf.org/leschishina-vv-
sotsialnaya-tsennost-konstitutsii/ (02.02.2015) 
3. 
«Статья 7 Раздел I. Общие положения» http://www.constitution.kz/razdel1/ (01.02.15)
 
4.  «Статья 19 Раздел II. Человек и гражданин» http://www.constitution.kz/razdel2/ (01.02.15) 
5.  «Историческая 
ситуация» 
https://ru.wikipedia.org/wiki/Языковая_политика_в_Казахстане 
(03.02.15) 
6.  «Цели и задачи» https://ru.wikipedia.org/wiki/Ассамблея_народа_Казахстана (03.02.15) 

 
 
35 
УДК 691.33 
 
АСТАНА ТЕЛЕАРНАСЫНЫҢ ЖАҢА МАЗМҰНЫ МЕН ПІШІНІ 
 
Алина Н.Қ., Қадыров Ж.Т.  
(М.Қозыбаев атындағы СҚМУ, Петропавл қ.) 
 
 
 
Республикада  1990  жылдары  техникалық  даму  мен  жариялылықтың  əсерінен 
жаппай  жаңа  құрылымды  телевидение,  тəуелсіз  редакциялар,  телекомпания, 
ассоциациялар пайда бола бастады. Ішкі өмірді плюреалистік жағынан көрсету, ақпарат 
алмасудың  əртүрлі  жанрда  жəне  формада  қолдану  қажеттілігі  туа  бастады.  Қазақстан 
Республикасындағы  балама  телевидениені  төменгедігей  ретте  топтастыруға  болады: 
техникалық  жағынан  кабельдік  жəне  ДМТ;  аудиториялық-аймақтық  жағынан  - 
ауылдық,  қалалық,  облыстық,  республикалық;  таратуды  ұйымдастыру  жағынан  - 
трансляциялық  -  ойын  -  сауық  -  көркемдік,  видеофильмдік,  ақпараттық  - 
бейнефильмдік.  Соңғы  кезде  Қазақстанда  бұқаралық  ақпарат  құралдарының  рөлі 
толассыз өсуде. Қоғамдық танымның өсуінің бірден-бір факторы газеттер, журналдар, 
телевидение, радио аудиторияға өте үлкен ықпал етеді.  
Қазақстандағы  коммерциялық  телевидениенің  мақсаты  -  республикадағы 
əлеуметтік-экономикалық,  мəдени  өмірі  жөнінде  шапшаң  ақпарат  беру,  көрерменді 
елдегі  жəне  шет  елдердегі  жаңалықтармен  таныстыру,  Қазақстан  халқының  рухани 
жəне  ұлттық  жаңғаруына,  бейбітшілікке,  прогреске  қолдау  жасау.  Коммерциялық 
арналарда  ақпараттық,  ойын  -  сауық  хабарлар,  отандық  жəне  шетелдік 
бейнефильмдердің  көркемдік  блогы  бар.  Эфирлік  уақыт,  Қазақстан  Республикасының 
Конституциясына жəне Қазақстанның мемлекеттік тəуелсіздігі туралы Декларациясына 
қайшы  келмейтін  хабарлар  таратуға  кепілдік  берген  кез-келген  партиялар  мен 
ұйымдарға  беріле  береді.  Коммерциялық  телевидениенің  негізігі  қаржы  қоры  - 
акционерлердің салымы, жарнамадан түскен табыс пен абоненттік төлемақы енгізуден 
құралады.  
Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ə.Назарбаевтың  Халыққа  жолдаған 
үндеуінде  былай  делінген:  «Тəуелсіз  бұқаралық  ақпарат  құралдарының  бары  мен 
олардың санының өсуі қоғамның жариялылығын өсіруге ықпал етеді» . 
«Цесна»  корпорациясының  басшылығымен  газет  ісінің  жемісті  дамуы,  1992 
жылдың  көктемінде  өз  телеарнасын  ұйымдастырып,  ашуға  итермеледі.  Бұған  негіз 
болған  қаладағы  жалғыз  мемлекеттік  емес  коммерциялық  телеарнаның  ақшасыз 
құрдымға  кетіп  бара  жатқандығы  болатын.  Оны  ұйымдастырушылар  -  бас  директоры 
Геннадий  Петрович  Ткачев,  журналист  жəне  жүргізуші  Виктор  Меняев,  режиссер 
С.Толомасова,  коммерциялық  директоры  Игорь  Пономарев,  операторы  Александр 
Чернышевич,  компьютерлік  графика  суретшісі  Николай  Кравченко.  Ұжым  осы 
құрамада «АСТВ-ның» қанатының астына ауысты. Олардың қатарын əр уақатта Виктор 
Косых,  Дмитрий  Смирнов,  Сайын  Шаймерден,  Бахыт  Əлпейісова,  Наталья  Сеоегина, 
Надежда  Турзукова,  Рашид  Берсүгіров,  Майнұр  Нұрғалиева,  Эльмира  Гильманова, 
Гүлмира  Бəтпенова  жəне  басқалар  толықтырып  отырды.  1990  жылдың  орта  кезінде 
коммерциялық  телеарна  бірінші  рет  эфирге  шықты.  Бастапқыда  «Қазақстан-1» 
телеарнасының  хабарлар  таралымы  біткеннен  кейін  аптасына  екі  рет  бейсенбі  жəне 
сенбі  күндері  түнгі  уақытта  эфирге  шығып  жүрді.  Коммерциялық  телеарна  ашу  ойы 
бірінші  Ткаченко  Геннадий  Петровичке  келді.  Оның  ойын  журналист  Виктор  Меняев 
жүзеге асырды. Қалалықтар бейнефильмдер мен клиптар астында қалды. Сол уақыттан 

 
 
36 
тамаша  «Оскар»  фильмдері  есте  қалды.  Қалалықтар  «Унесенные  ветром»,  «Поющие 
терновики»  жəне  т.б.  фильмдерді  көрді.  Ең  алғашқы  авторлық  бағдарлама  В. 
Меняевтың  көрермендерді  отандық  жəне  шетелдің  таңдаулы  фильмдерімен 
таныстыратын  кинопанорамасы  болды.  Мемлекеттік  телеарнада  жоқ  ойын-сауық 
хабарлар арқасында көрермендер арасында коммерциялық арнаның беделі өсті.  
Бақылау  көрсеткендей,  ойын-сауық  бағдарламалары  шетелдерде,  біздің  елімізде 
де  жоғары  сұранымға  ие,  əсіресе,  алыс  шет  елдерде.  Жеңіл  ойын  -  сауық 
бағдарламалары  Италияда  телебағдарламалардың  88,6  пайызын  құрайды  екен. 
«Италияның  коммерциялық  арналарында  ойын-сауық  бағдарламалары  ақпарат 
бағдарламаларынан  20  есе  артық.  Ресейде  -  50  пайызға  жуықтайды  екен. 
Коммерциялық  теледидар  бағдарламалары  шет  елдерде  жеңіл  лəззат  алатын 
бағдарламалардан,  көп  сериялы  фильмдерден,  концерттерден,  ойын  -  сауық 
бағдарламаларынан тұрады». 
Телеарна 
ойын-сауық 
бағдарламалары 
арқылы 
көрермен 
сұранысын 
қанағаттандырғандай  болды.  Н.  Серегиннің  «Құттықтау  бағдарламасы»  қалалықтарға 
туған-туыстарын, таныстарын теледидар арқылы туған күнімен жəне тағы басқа елеулі 
күндермен музыкалық сый жасауына мүмкіндік берді.  Эфирге  «Цесна»  телеарнасы 
1990жылдың  8  наурызында  шықты.  «Цесна»  телеарнасындағы  ең  маңызды  оқиға  21 
дициметрлік  телеарна  қондырғасын  сатып  алуы  болды.    Эфирлік  уақыт  12  сағатқа 
ұлғайды.  Тарату  үш  принципке  сүйенеді:  ақпарат  +  музыка+  бейне.  1993  жылдың 
көктемінен  бастап  жұмыс  жағдайы  жақсарды.  «Цесна»  жалға  алған  телеорталықтың 
бөлмесінен,  облыстық  телерадиоорталық  аймағынан,  шағын  телестудияның  жұмыс 
істеуіне  бейімделген  ғимаратқа  қоныс  аударды.  Бұл  жерде  дыбыс  оқшаулағышы  бар 
павильон,  бағдарлама  жүргізетін  жер,  құрастыруға  арналған  жəне  бейнежазбаларды 
өңдейтін  бөлме,  эфирге  шығарушы  кезекші  бөлмесі,  редакторлар  үшін  жəне 
директордың  бөлмесі  мен  холл  бар.  Студия  түсіру,  құрастыру  жəне  бағдарламаны 
эфирге  тарату  құралдарымен  жабдықталған.  Таспаға  түсіру  ВХС  жəне  Супер  ВХС 
камераларымен  жасалды,  соңғысы,  сапалы  таспаға  түсіруді  қамтамасыз  етеді. 
"Panasonik"  фирмасының  «S-VHS»  форматты  бейнеқұралы  сенімділігі,  сапасы 
жəнебағасы жағынан өзін жақсы жағынан көрсеткен құрал «Panasonik» фирмасы қазіргі 
кезде техниканың соңғы үлгілерімен өте көп аппараттар шығаруда.  
Бағдарламаларды құрастыру, сонымен қатар, «Super-VHS» режимінде  «Нейшнл» 
жəне «Панасоник» аппараттарында жасалады. Эфирге шығу 100 Вт передатчикпен екі 
«VHS»  магнитофоны,  микшерлік  пультте,  күшейткішпен,  /ТВС/  транскодерде,  екі 
монитормен  -  біреуі  бақылауға,  екіншісі  -  құрастыруды  біріктіруге  (жарнамалық 
қойылым,  музыкалық  үзіліс,  т.б.)  жүзеге  асырылады.  Құрастыру  жүйесі 
бейнезаставкаларға  жəне  материалды  теруге,  жүгірмелі  жолдарға  жəне  компьютерлік 
графика  элементтері  бар  жарнамаларға  «Intel-386»  компьютері  қолданылады. 
Электрондық  графика  жүйесі  нұсқау  алғаннан  кейін,  оны  орындап,  дисплейде  шығу 
деп  көрсететін  компьютерлерден  тұрады.  Барлық  қолданатын  жүйе  қандай 
компоненттерден  тұратынын  ұқыпты  қарап  шығайықшы.  Практика  жүзінде  екі  бір-
біріне  ұқсайтын  жүйені  табу  мүмкін  емес,  олар  компонеттерінің  құрамымен  жəне 
мүмкіншілігімен ерекшеленеді. 
«АСТАНА»  арнасының  студиялық-аппараттық  кешені  ең  соны  сандық 
техникамен жабдықталған. 
Қазақстанда  тұңғыш  рет  осы  телеарнада  «News  Fabric»  жүйесі  енгізілді.  Соның 
арқасында  ақпараттық  бағдарламалар  CNN  технологиясы  бойынша  жасалады. 
«VECTOR BOX» автоматтандырылған тарату кешені орнатылған. 
Бағдарламалар  мен  фильмдерді   халықаралық  сапа  мен  стандартқа  сəйкес 
дыбыстайтын   Қазақстандағы  ең  алдыңғы  қатарлы  «Avid  Studio  Complete»  кешеніне 

 
 
37 
ие.Сонымен  қатар,  компьютерлік  графика  жүйесі  телебейнелеудің    технологиясының 
негізінде жұмыс істейді. Электрондық сəуле экранның жоғары жағынан төменіне дейін, 
жолдан  соң  жол  шығып  отырады.  АҚШ-та  «NTSC»  стандарт  болып  есептеледі,  яғни 
525  тік  жол  секундына  30  рет  көшіріліп  қайталанады.  «PAL»  жүйесі  600  тік  жол, 
секундына 24 рет қайталанады. Əрбір тік жол пикселдерге бөлінген (PICturi Element). 
Əртүрлі электрондық графика жүйесінде пиксельдік жол 289-дан 786-ға дейін болады. 
Пиксельді  жандырып  сөндіру  арқылы  біз  экранда  сурет  сала  аламыз.  Əрбір  пиксель 
жөніндегі  ақпаратты  жинайтын  бөлім  кескіндеу  «буферу»  деп  аталады.  Бұл  буфердің 
кескінін тор түрінде елестетуге болады, бір тор пиксельді кескіндеуге арналған барлық 
ақпаратты  өзіне  жинайды.  Мысалы:  бір  тор  екі  түрлі  мағынаны  сақтайды  0  немесе  1, 
яғни жағу немесе сөндіру. Мұндай жадында сақтау көлемі бізге ақ-қара түсті кескінде 
береді.  Егер  біз  пиксельге  бит  санын  2  есе  арттырған  жағдайда,  экранның  əрбір 
нүктесінде 4 түсті мағына сақтай аламыз. 8 бит 256 мағына сақтауға мүмкіндік береді. 
Компьютерлік  графиканың  қазіргі  мүмкіндігі  əр  пиксельге  бірден  артық  түс  таңдау 
мүмкіндігін береді.  
Телевидениеде  үш  негізгі:  қызыл,  жасыл  жəне  көк  түстерді  араластыру  арқылы 
жасайды. Компьютерлік графика жүйесінде осы түстерді қорыту бір мағына береді, ал 
қалған  қара,  ақ,  қоңыр  түстер  араластыру  арқылы  қосылады.  Мысалы:  15  элемент 
қызыл, жасыл жəне көк түстерді араластыру арқылы ақ түс пайда болады. Графикалық 
жүйенің түс мүмкіншілігі оның кескіндеу буферінің көлемімен шектеледі. Мысалы, екі 
буферлік  кескіндеу  жүйесін  алайық.  Бұл  əрбір  пиксельдің  4  мағынасын  өңдеуге 
мүмкіндік  береді,  демек  үш  негізгі  түс  жəне  қара.  Түстердің  қосындысы  кескіндеу 
буферінің  түстер  картасында  белгіленген  жады  бар  блоктардан  тұрып  жəне  ақпарат 
единицаларымен өлшенеді (бит), оларды жадында сақтауға мүмкіндігі бар. Экрандағы 
жолдарды  электрондық  сəуле  айналып  шыққан  сайын,  кескіндеу  буферінен  ақпарат 
алынады. Түстер картасында сақталатын, əрбір пиксельге сəйкес келетін екі бит түстер 
көлеңкесінен  анықталап  жəне  есепке  алынады.  Осылай  анықталған  мағынаға  сəйкес 
көлеңке  пайда  болады.  Осындай  процесс  секундына  30  немесе  24  рет  жылдамдықпен 
əрбір  экранға  қайталанылады.  Кескіндеу  буферінің  аумағы  біз  экранда  бірге  көретін 
түстердің  түрі  шектессе  де,  түстер  картасы  жадына  көлеңке  мағынасын  көбірек 
сақтайды.  Мысалы:  «3  битті  кесте  бізге  4-тен  8  түстер  алуға  мүмкін  береді.  Қазіргі 
графикалық  жүйелерде  4-тен  /16  түстердің  көлеңкесіне  сəйкес/  24  битке  /16  миллион 
түстер/ дейін түстер картасы болады». 
1994-1996  жылдар  арасында  телестудия  бірнеше  ақпараттық-ойын  -сауық 
бағдарламаларын  дайындайды,  ПиК  (подробности  и  комментарий,  жергілікті  жəне 
республика  аумағындағы  оқиғалар),  «Ақмола  -  день  за  днем»  (күн  проблемалары  мен 
оның  шешімін  табу);  «Цесна»  ТРК-сы  ұсынады  («Цесна»  корпорациясының 
жетістіктері  мен  жаңалықтары);  Рек-Арт  (суретшілер  шығармашылығы  туралы); 
«Кинообозрение»  (апта  фильмдері  туралы);  жекелешендіру  туралы  бірнеше 
бағдарламалар  циклы;  медецина  туралы  бағдарламалар  блогы  «Азбука  выживания»; 
балаларға арналған бағдарламалар, «Киноконцерт», «Поздравляем». Көркем фильмдер 
мен  документальды  фильмдер  көрсету  эфир  уақытының  көп  бөлігін  алды.  Қазір 
«Цесна-Азия»  телеарнасы  Ресейлік  Рен-ТВ  жəне  ТВЦ  бейнефильмдері  мен 
бағдарламаларын  көшіріп  эфирге  шығаруға  толық  құқұлы.  Бейнені  жəне  фонетиканы 
«Цесна-тон» толықтырады, бұрын белгілі Fair-play студиясы айналысқан болатын. Апта 
сайын  барлық  қалалық  газеттерде  «Цесна-Азия»  телеарнасының  апталық  хабарлар 
бағдарламасы шығып тұрды. «Инфо-Цес» газетінде апта фильмдерінің қысқаша анонсы 
шығып  тұрды.  Бірінші  рет  Цесна  ТРК-нің  хабарлар  бағдарламасы  1995  жылдың  аяқ 
кезінде  шықты.  Телестудияның  қызметін  жосапарлау  бұрынғыдай  қала  берді. 
Корреспонденттер,  операторлар,  бейнеинженерлер  жұмысы  бір  аптаға  жоспарланды. 
Холлда ілулі тұратын кестеге түзетулер енгізіліп отырады. 

 
 
38 
ТРК-ға директор болып Рафаэль Бəйкенұлы Жұмабаев келгеннен бастап қазақ тілі 
журналистердің  жұмысы  жандана  бастады,  қазақ  тілінде  тарату  оңай  жолға  қойылды. 
Қазақ  тілінде  бірқатар  хабарлар  дайындалды.  Қазақ  тіліндегі  хабарлардың  бұлағын 
ашқан  журналист  Сайын  Шаймерденов  болды.  Бұл  -  мемлекеттік  структуралардың 
Ақмола қаласына қоныс аударуын, астананы  көшіру туралы хабарлайтын, апта сайын 
шығатын  «Ақмола  апталығы»  бағдарламасы  жəне  халық  қалаулылары  қатысып, 
сұрақтарға  жауап  беретін  «Парламент  сағаты»  бағдарламасы,  діни-рухани 
хабарларының  бастамасы  «Имандылық»  бағдарламасын  журналист  Қайыркелді 
Жексенбин  жалғастырды.  Екі  тілде  хабар  тарататын  сол  кезде  мемлекеттік  емес 
телеарна  жалғыз  «Цесна»  ТРК-сы  болды.  Қазақ  тілінде  авторлық  хабарлар,  телетарту 
үшін,  өткен  Республикалық  тендерді  ұтып  алуына  үлкен  үлесін  қосты.  Тендерге  28 
телеарна  қатысты  (əрбір  облыстан  2-  ден,  Ақмола  облысынан  «Цесна»  ТРК-сы  мен 
TSPR ТРК-сы)  «Цесна»  ТРК-сы хабарлар тарату  уақытын ұзартты, тарату 13 сағаттан 
басталды.  тарату  көлеміне  жəне  сапасына,  техникалық  базаны  жаңарту,  жұмыс 
жағдайын жақсарту проблемалары туындай бастады.  
Сонымен,  бүгінгі таңда  күнделікті берілетін «Астана»  теледидары.  Аз  уақыттың 
ішінде жұртшылықтың ілитипатына бөленген «Осы сəтте» ақпараттық хабарының ауыз 
толтырып,  санамалап  айтуға  əбден  тұрақтылық  жақсы  сəттері  баршылық.  Біздің 
түсінігімізде олар мыналар: 
-  біріншіден,  хабарды  ұйымдастырушылар  да,  жүргізушілерде  тəжірибелі 
журналистер. Мұның аты – нені айтуды, қалай айтуды білетіндердің ұжымы деген сөз; 
- екіншіден, оқиғалардың дер кезінде берілуі де жақсылықтың нышаны: 
-  үшіншіден,  «Осы  сəттенің»  мазмұны  бай:  ауыл  тынысы  да,  қала  тіршілігі  де 
түгел қамтылған; 
- төртіншіден, жүргізушілердің көпшілігінің екі тілді еркін меңгергенін атап өткен 
жөн. Бұл да өркениеттіліктің көрінісі.  
-  бесіншіден,  жүргізуші  сөзі  мен  репортер  сөзінің  арасындағы  логикалық 
байланыс  бұрынғыдан  нығайып,  бірін  –  бірі  толықтыра  түсті,  демек,  бірін  –  бірі 
қайталау өте аз кездеседі; 
-  алтыншыдан,  репортерлердің  тиісті  мəселені  аз  сөзбен  айтып,  тұжырымдау 
жағы, яғни нақтылық пен қысқалық əдетке айналып келе жатыр; 
- жетіншіден, журналистер сынға батыл бет бұра бастады; Жалпы солақайлық пен 
жалпылықтан арылып келе жатыр. 
Хабарды  жүргізушілердің  сөйлеу  қабілеті  жайында  айтпасқа  болмайды.  Осы 
ретте олардың хабарлардың жүргізу барысындағы бет құбылыстарын, сөйлеу мəнері, əр 
сөздің анықтығы туралы да сөз ету жөн. 
«Астана»  телеарнасындағы  жақсы,  өскелең  екеніне  күмəн  келтіру  əділдікке 
жатпас. Сөздері ашық, басты мəселені назарға ұстауды біледі, батыл сөйлейді. Шағын 
материалды беруге немесе күнделікті жаңалықты жеткізуге қабілетті. Сынға алғанда да 
сөздері ширақ сезіледі, шұбарланқылық жоқ. 
 
 
 

жүктеу/скачать 3,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: